فولیکولیتیس

فولیکولیتیس یک عارضه پوستی شایع است که در آن، فولیکول های مو ملتهب می شوند. این عارضه پوستی معمولاً در اثر بروز عفونت باکتریایی یا قارچی روی پوست ایجاد می شود. در ابتدا عفونت ممکن است خود را همانند برجستگی های قرمز کوچک یا جوش های سر سفید در اطراف فولیکول های مو نشان دهد (فولیکول ها همان کیسه های کوچکی است که موها از داخل آن رشد می کند). این عفونت پوستی به همین جا ختم نشده و ممکن است با پخش شدن در سطح پوست، تبدیل به زخم های درمان نشدنی با ظاهر پوسته پوسته شود.

البته این عفونت جدی نبوده و نمی تواند زندگی کسی را به خطر بیاندازد. اما می تواند با خارش و درد همراه باشد. عفونت های شدید نیز ممکن است باعث ریزش مو و به وجود آمدن زخم های دائمی در قسمت فولیکول مو شود. اگر عفونت در مراحل ابتدایی و خفیف خود باشد، احتمال زیاد با اقدامات مراقبتی بعد از گذشته چند روز بهبود خواهد یافت. اما فولیکولیتیس شدید یا تکرار شوند، از جمله مواردی است که فرد باید حتماً به دکتر مراجعه کرده و تحت نظر پزشک درمان شود. بعضی از انواع فولیکولیتیس اسامی به خصوصی داشته و با توجه به عوارض به وجود آمده در نتیجه عفونت آن را به گونه متفاوتی نامگذاری می کنند.

علت فولیکولیتیس

فولیکولیتیس اغلب در اثر عفونت فولیکول های مو به باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس (staph) به وجود می آید. البته فولیکولیتیس مو ممکن است در اثر ویروس، قارچ و حتی التهاب ناشی از موهای زائد به وجود بیاید. فولیکول ها در پوست سر متراکم بوده و تقریباً در همه نواحی پوست به جز کف دست، کف پا، لب و غشاهای مخاطی بدن ظاهر می شوند.

علائم فولیکولیتیس

• بروز خارش و سوزش پوستی
• بروز برآمدگی های پوستی متورم
• پوست حساس و احساس درد در هنگام لمس
• تاول های پر از چرک که نهایتاً ترکیده و حالت پوسته پوسته پیدا می کنند.
• برجستگی های کوچک قرمز یا جوش های سر سفید که در اطراف فولیکول های مو ایجاد شده و به صورت دسته ای ظاهر می شوند.

 زمان ضرورت مراجعه به پزشک

اگر وضعیت به وجود آمده و علائم عفونت شدت گرفته یا بعد از گذشت چند روز با وجود اقدامات مراقبتی دیدید که هیچ بهبودی حاصل نشد حتماً برای روند درمانی به پزشک مراجعه کنید. پزشک خود ملاقات کنید. در بعضی موارد برای کمک به کنترل علائم بیماری ممکن است به تجویز آنتی بیوتیک یا داروی ضد قارچ نیاز داشته باشید.

 انواع فولیکولیتیس

به طور کلی فولیکولیتیس دو نوع سطحی و عمیق دارد. نوع سطحی قسمتی از فولیکول را درگیر می کند و نوع عمقی تمامی قسمت های فولیکول مو را درگیر کرده و معمولاً نسبت به نوع سطحی آن شدیدتر است.

انواع فولیکولیتیس سطحی شامل موارد زیر می شود:

فوليكوليتیس باكتريايي

 این نوع شایع ترین نوع از فولیکولیتیس بوده و خود را با با برآمدگی های خارش دار، سفید رنگ و پر از چرک نمایان می کند. این نوع از فولیکولیتیس زمانی اتفاق میفتد که فولیکول های مو به باکتری ها، معمولاً استافیلوکوکوس اورئوس (استاف) آلوده می شود. باکتری استاف همیشه در سطح پوست زندگی می کند. اما تنها زمانی که روی سطح پوست شکاف یا زخم ایجاد شده باشد، می توانند وارد پوست شده و باعث عفونت باکتریایی شوند.

فولیکولیتیس وان داغ (pseudomonas folliculitis)

 این نوع ممکن است یک یا دو روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری ها به وجود بیاید فولیکولیتیس Hot tub معمولاً خود را با ضایعات و برآمدگی های قرمز رنگ ، دایره ای و خارش شدید پوستی نشان خواهد داد. در بیشتر موارد فوليكوليتیس وان داغ توسط باكتري هاي سودوموناس ايجاد می شود كه این باکتری بیشتر در وان هاي داغ و استخر هاي آب گرم زندگی می کند. البته تنها زمانی این باکتری قادر به زندگی در وان داغ و استخرهای آب گرم خواهد بود كه در آن ميزان كلر و pH آب به خوبي تنظيم نشده باشد.

برآمدگی های بعد از اصلاح (pseudofolliculitis barbae)

 این نوع از فولیکولیتیس یک نوع آزردگی پوستی است که به وسیله موهای زائد داخل پوستی و رشد نکرده به وجود می آید. این نوع از فولیکولیتیس بیشتر مردان داران موهای مجعد که بیش از حد اصلاح می کنند را درگیر کرده و بیشتر بر روی گردن و صورت فرد به وجود می آید. البته فولیکولیتیس برآمدگی های بعد از اصلاح فقط مختص مردان نبوده و ممکن است در دستگاه تولید مثل زنان نیز به وجود بیاید. در بعضی موارد این عارضه پوستی می تواند منجر به بروز برآمدگی های تیره (کلوئیدهای پوستی) شود.

فولیکولیتیس پیتیروسپروم (Pityrosporum follictulitis)

 این نوع از فولیکولیتیس در اثر مخمرها به وجود آمده و خود را معمولاً با پاسچول های قرمز، مزمن و خارش دار بر روی قفسه سینه، گردن، بازوها، صورت یا شانه فرد نشان می دهد.

انواع فولیکولیتیس عمقی نیز شامل موارد زیر می شود:

• Sycosis barbae. این نوع از فولیکولیتیس مردانی که اصلاح می کنند را درگیر می کند.
• فولیکولیتیس گرم-منفی. این نوع از فولیکولیتیس معمولاً بعد از مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک برای درمان آکنه به وجود می آید.
• فولیکولیتیس Boils و carbuncles. این نوع از فولیکولیتیس زمانی اتفاق میفتد که فولیکول های مو به صورت عمقی توسط باکتری استاف درگیر می شود. در نتیجه بروز این نوع عمقی، برآمدگی های قرمز و صورتی رنگی به صورت دسته ای بر روی پوست فرد ظاهر خواهد شد.
• فولیکولیتیس ائوزینوفیلیکی (Eosinophilic folliculitis). این نوع از فولیکولیتیس عمدتا مبتلایان به HIV / AIDS را تحت تأثیر خود قرار می دهد. علائم و نشانه های آن شامل خارش شدید و برآمدگی هاو برجستگی های جوش مانندی می شود که در نزدیکی فولیکول های موی صورت و قسمت بالاتنه تشکیل می شود. پس از بهبود، رنگ پوست آسیب دیده ممکن است تیره تر از رنگ اولیه پوست و دیگر قسمت ها شده باشد. علت بروز فولیکولیتیس ائوزینوفیلیک هنوز مشخص نیست.

 عوامل خطر فولیکولیتیس

هرکسی ممکن است دچار فولیکولیتیس شود. اما برخی از عوامل احتمال بروز این عارضه را تا حد قابل توجهی افزایش خواهد داد:

• ابتلا به آکنه یا درماتیت پوستی
• رفتن در داخل آب وان که بهداشت خوبی ندارد.
• مردانی که موهای مجعد داشته و اهل تراشیدن موها از نزدیک ریشه هستند.
• مصرف برخی داروها مانند کرم های استروئیدی یا درمان طولانی مدت آنتی بیوتیک برای درمان آکنه
• آسیب رساندن به فولیکول های مو در اثر اصلاح، موم انداختن یا پوشیدن لباس های بسیار تنگ
• پوشیدن لباس های که باعث حفظ گرمای بدن برای مدت طولانی شوند. دستکش های پلاستیکی یا چکمه های بلند از جمله این موارد هستند.
• ابتلا به بیماری خاصی که باعث کاهش مقاومت فرد در برابر عفونت ها شود. به عنوان مثال بیماری های مثل دیابت، لوسمی مزمن و HIV / AIDS از جمله مواردی است که احتمال بروز فولیکولیتیس را تا حد قابل توجهی افزایش می دهد.

 عوارض فولیکولیتیس

عوارض احتمالی فولیکولیت شامل موارد زیر می شود:

• عفونت مکرر یا پخش شونده
• جوش زیر پوست (Furunculosis)
• تخریب فولیکول های مو و در نتیجه آن ریزش دائمی موها
• آسیب دائمی پوست مانند زخم های پوستی یا بروز لکه های تیره

پیشگیری فولیکولیتیس

با استفاده از این نکات می توانید از بازگشت فولیکولیتیس پیشگیری کنید:

• بعد از اصلاح از لوسیون مرطوب کننده استفاده کنید.
• از تیغ، حوله و لباس های مشترک با دیگران استفاده نکنید.
• قبل از اصلاح از ژل اصلاح یا لوسیون قبل از اصلاح استفاده کنید.
• بعد از هر بار تیغ زدن، تیغ را به خوبی با آب گرم شسته و آب کشی کنید.
• سعی نکنید موهای زائد خود را از قسمت انتهایی و نزدیک ریشه آن تیغ بزنید.
• از پوشیدن لباس های تنگ خودداری کنید. این کار به کاهش اصطکاک بین پوست و لباس تان کمک خواهد کرد.
• شیوه های دیگر اصلاح مو را امتحان کنید. بعضی از این شیوه ها برای پوست تان نتایج بهتری به دنبال داشته و عوارض جانبی کمتری خواهد داشت.
• در جهت رشد مو اصلاح کنید. این کار تا حد زیادی به کاهش برآمدگی های پوستی کمک خواهد کرد. ببینید چه شیوه ای بهتر برای اصلاح کردن تان جواب خواهد داد.
• فقط از وان و استخرهای تمیز و بهداشتی استفاده کنید. به استخرهای بروید که از میزان مناسب کلر استفاده کرده و بهداشت محیط را رعایت می کنند.
• در صورت امکان از تراشیدن خودداری کنید. در مورد مردان دارای برآمدگی های ناشی از اصلاح (pseudofolliculitis)، در صورت عدم نیاز به صورت صاف و تراشیده اجازه دهید تا ریش ها رشد کرده و ریش های بلندی داشته باشید.
• با احتیاط بیشتری اصلاح کنید. از یک پارچه یا حوله تمیز برای بیرون آوردن موها از داخل پوست استفاده کرده و سپس آن ها را اصلاح کنید.
• دستکش های پلاستیکی خود را بعد از مصرف خشک کنید. اگر به طور مرتب دستکش پلاستیکی می پوشید پ، پس از هر بار استفاده آنها را به سمت بیرون چرخانده و پس از شستشو با آب و صابون در جای مناسبی پهن کنید تا به خوبی خشک شوند.

تشخیص فولیکولیتیس

احتمالاً پزشک با دیدن پوست و بررسی تاریخچه پزشکی و بیماری های فرد ، فولیکولیتیس را تشخیص خواهد داد. پزشک ممکن است از تکنیک درموسکوپی برای معاینه دقیق و میکروسکوپی پوست در حین روند تشخیص استفاده کند. اگر درمان های اولیه بر روی عفونت اثر گذار نبوده و عفونت به وجود آمده از بین نرود. پزشک ممکن است از پوست آلوده یا موهای فرد مبتلا نمونه برداری کرده و برای تشخیص علت و نوع عفونت آن را به آزمایش ارسال کند. تنها در بعضی از موارد خاص، پزشک برای تشخیص دقیق و رد کردن احتمال بروز بیماری های خاص دیگر بیوپسی و نمونه برداری پوستی انجام خواهد داد.

درمان فولیکولیتیس

درمان های فولیکولیتیس بستگی به نوع و شدت وضعیت فرد مبتلا، اقدامات و خود مراقبت های که فرد قبلاً آن ها را امتحان کرده و ترجیحات او بستگی خواهد داشت. گزینه های درمانی معمولاً شامل داروها و استفاده از تجهیزاتی مثل دستگاه های لیزردرمانی موهای زائد خواهد بود. به خاطر داشته باشید حتی در صورت موفقیت آمیز بودن درمان و برطرف شدن عفونت، بازهم امکان بازگشت و عود مجدد فولیکولیتیس وجود خواهد داشت.

دارو برای درمان فولیکولیتیس

تجویز کرم یا قرص برای کنترل عفونت. در مورد عفونت های خفیف، پزشک ممکن است کرم آنتی بیوتیک، لوسیون یا ژل تجویز کند. معمولاً آنتی بیوتیک های خوراکی برای درمان فولیکولیتیس تجویز نشده و بیشتر از کرم ها استفاده می شود. اما در مورد عفونت های شدید یا مکرر، پزشک معالج ممکن است مجبور به تجویز آنتی بیوتیک های خوراکی باشد. کرم، شامپو یا قرص برای از بین بردن عفونت های قارچی. ضد قارچ ها بیشتر برای عفونت های ایجاد شده توسط مخمر کاربرد داشته و برای موارد باکتریایی تجویز نمی شوند. همچنین برای درمان فولیکولیتیس قارچی تجویز آنتی بیوتیک ها فایده ای نداشته و مؤثر نخواهد بود.

کرم یا قرص برای کاهش التهاب. اگر مبتلا به فولیکولیتیس ائوزینوفیلی خفیف شده باشید ، پزشک ممکن است برای کاهش خارش ناشی از آن استفاده از کرم استروئیدی را تجویز کند. اگر فرد مبتلا به اچ آی وی یا ایدز باشد ممکن است بعد از درمان ضد رترو ویروسی (antiretroviral therapy) شاهد بهبود علائم فولیکولیتیس ائوزینوفیلیک باشد.

شیوه های درمانی دیگر

جراحی های جزئی. اگر جوش یا برآمدگی بزرگی بر روی سطح پوست به وجود آمده باشد، پزشک ممکن است برای تخلیه چرک داخل آن برش کوچکی بر روی سطح پوست فرد مبتلا ایجاد کند. این شیوه می تواند به تسکین درد ، بهبودی سریع و کاهش جای زخم کمک کند. در صورت ادامه دار بودن تخلیه چرک، پزشک ممکن است برش ایجاد شده را با استفاده از گاز استریل پوشانده و پانسمان کند.

لیزر موهای زائد. در صورت عدم موفقیت سایر روش های درمانی ، ممکن است لیزر موهای زائد با استفاده از دستگاه باعث برطرف شدن این نوع از عفونت شود. البته این روش درمانی هزینه بر بوده و فرد برای بهبود نیاز به چندین جلسه لیزر خواهد داشت. پس از لیزر موهای زائد، فولیکول های مو برای همیشه از بین رفته و در نتیجه تراکم موها در ناحیه تحت درمان تا حد قابل توجهی کاهش خواهد یافت. البته این شیوه نیز ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته و باعث بروز زخم، تاول و تغییر رنگ ناحیه لیزر شده شود.

سبک زندگی و درمان های خانگی  فولیکولیتیس

موارد خفیف فولیکولیتیس اغلب با مراقبت های خانگی بهبود یافته و درمان خواهد شد.

برخی از این راهکارها، عبارتند از:

کمپرس با استفاده از حوله و دستمال گرم و مرطوب. از این شیوه برای کاهش ناراحتی و آزردگی پوست استفاده کرده و در صورت نیاز پس از اینکار پوست خود را خشک کنید . در طول روز می توانید زخم و برآمدگی ها را با استفاده از محلول آب و نمک (1 قاشق چای خوری نمک + 2 فنجان آب) مرطوب و ضد عفونی کنید.

از آنتی بیوتیک های بدون نسخه استفاده کنید. انواع ژل، کرم، محلول های شستشو و ضد عفونی کننده های بدون نیاز به نسخه را از داروخانه خریداری کرده و امتحان کنید.

از لوسیون های تسکین دهنده و ضد خارش استفاده کنید. از لوسیون های تسکین دهنده یا کرم هیدروکورتیزون بدون نیاز به نسخه برای کاهش خارش ها و علائم پوستی ناشی از فولیکولیتیس استفاده کنید.

پوست آسیب دیده را تمیز کنید. به آرامی پوست آلوده را دو بار در روز با صابون ضد باکتری شسته و آن را با استفاده از حوله یا دستمال تمیز خشک کنید. دقت داشته باشید که هیچگاه از حوله یا دستمال مشترک برای این کار استفاده نکنید. برای شستن حوله ها نیز از آب گرم و صابون استفاده کرده و لباس های در تماس با ناحیه آسیب دیده پوستی را به خوبی بشویید.

از پوست خود محافظت کنید. در صورت امکان از تراشیدن و تیغ زدن موهای زائد بپرهیزید. زیرا بعضی از انواع فولیکولیتیس فقط به خاطر اصلاح کردن به وجود آمده و در صورت کنار گذاشتن چند هفته ای این کار علائم کاملاً برطرف خواهد شد.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

احتمالاً بعد از بروز علائم احتمالی قبل از مراجعه به پزشک خود مراقبتی ها را شروع کرده و سپس با بهبود نیافتن علائم به پزشک مراجعه خواهید کرد. پزشک بعد از تشخیص فولیکولیتیس شما را به پزشک متخصص پوست (درماتولوژیست) ارجاع خواهد داد.

از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه است، پیشنهاد می کنیم حتماً با آمادگی کامل به مطب پزشک مراجعه کرده و نهایت استفاده را از این زمان کوتاه ببرید. برای آمادگی پیش از حضور در مطب پزشک می توانید از موارد زیر استفاده کنید:

• هرگونه علائم و نشانه های به وجود آمده مرتبط و غیر مرتبط خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
• لیستی از تمامی اطلاعات شخصی و کلیدی خود مثل استرس ها، مشکلات اخیر و تغییرات زندگی خود تهیه کنید.
• لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. این لیست شامل ویتامین ها و مکمل ها بوده و بهتر است میزان مصرف هر کدام را ذکر کنید.
• هر گونه سؤالی که قصد پرسیدن آن از پزشک را دارید یادداشت کنید.

سوالات بیمار از پزشک

در مورد بیماری فولیکولیتیس بهتر است از سؤالات زیر استفاده کنید:

• آیا به انجام آزمایش خاصی نیاز دارم؟
• علت اصلی بروز علائم به وجود آمده چیست؟
• بهترین شیوه درمان برای فردی با وضعیت من چیست؟
• آیا علت احتمالی دیگری برای بروز این عارضه وجود دارد؟
• آیا بعد از شروع درمان نیاز به ویزیت مجدد خواهم داشت؟
• بعد از شروع روند درمانی چه عوارض جانبی ممکن است برایم اتفاق بیفتد؟
• آیا دارویی جایگزین دیگری برای دارویی که برای من تجویز می کنید وجود دارد؟
• دچار بیماری های دیگری هستم. چگونه می توانم این بیماری ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
• آیا برای کسب اطلاعات بیشتر بروشور یا برگه چاپ شده ای در مورد فولیکولیتیس دارید؟ برای مطالعه بیشتر کدام سایت را توصیه می کنید؟

در پرسیدن سؤالات مد نظرتان هیچ شک و تردیدی نداشته باشید و تمامی موارد را بپرسید.

سوالات پزشک از بیمار

پزشک معالج احتمالاً سؤالات زیر را از شما خواهد پرسید، از جمله:

• آیا سابقه ابتلا به درماتیت پوستی داشته اید؟
• چه مدتی است که مبتلا به این عفونت پوستی شده اید؟
• علائم به وجود آمده مداوم بوده یا گاه گاه شدت می گیرد؟
• آیا به نظر می رسد که چیزی باعث بهبود علائم تان می شود؟
• آیا پوست تان در نتیجه فولیکولیتیس دچار خارش شده یا احساس درد می کنید؟
• آیا به نظر می رسد که چیزی باعث بدتر شدن و شدت گرفتن علائم تان می شود؟
• آیا یک یا دو روز قبل از بروز این ضایعات پوستی از وان آب گرم یا استخر آب گرم استفاده کرده اید؟
• آیا برای انجام کار یا کارهای روزمره تان نیاز به پوشیدن دستکش های پلاستیکی دارید؟ یا کاری انجام می دهید که دست هایتان برای مدتی گرم و مرطوب شوند؟

بعضی از انواع فولیکولیتیس ها بدون نیاز به درمان خاصی بهبود خواهند یافت. می توانید تا زمان رسیدن زمان مراجعه به پزشک از اقدامات مراقبتی مثل کمپرس آب گرم و کرم های ضد خارش برای کاهش علائم و نشانه های فولیکولیتیس استفاده کنید.

خلاصه

فولیکولیتیس یک عارضه پوستی شایع است که در آن، فولیکول های مو ملتهب می شوند. این عارضه پوستی معمولاً در اثر بروز عفونت باکتریایی یا قارچی روی پوست ایجاد می شود. در ابتدا عفونت ممکن است خود را همانند برجستگی های قرمز کوچک یا جوش های سر سفید در اطراف فولیکول های مو نشان داده و سپس در قسمت های مختلف پوست پخش شود. فولیکولیتیس انواع مختلفی داشته و ممکن است در بعضی موارد نیاز به درمان خاصی نداشته و خود به خود بهبود یابد.