چگونه از مننژیت در نوزادان پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری مننژیت در نوزادان باید بدانیم که، مننژیت یک عفونت و التهاب غشاهای محافظ مغز (مننژها) در اطراف مغز و نخاع است. عوامل بیماری زا مانند باکتری ها، ویروس ها یا قارچ ها می توانند باعث ایجاد مننژیت در نوزادان شوند. مننژیت باکتریایی معمولاً خطرناک تر است و کودکان زیر دو سال بیشترین خطر ابتلا به آن را دارند.

علائم مننژیت در نوزادان

نوزادان و کودکان نوپا احتمال دارد علائم و نشانه های متفاوتی بر اساس عامل عفونت داشته باشند. شایع ترین علائم در نوزادان می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تب
• تشنج
• استفراغ
• بثورات پوستی
• افزایش دفعات سر و صدا
• بی حالی و خواب آلودگی شدید
• قولنج و گریه بلند غیرقابل تسکین
• از دست دادن اشتها و تغذیه نامناسب
• ناهنجاری های وضعیتی مانند قوس گردن و پشت
• برجستگی نقطه نرم روی سر (برجسته شدن فونتانل)

کودکان زیر یک سال احتمال دارد علائم دیگری را نشان دهند، از جمله: 

• سردرد
• كمر درد
• سفتی و درد در گردن
• حساسیت چشم به نور زیاد (فتوفوبیا)

در صورت مشاهده هر یک از این علائم با پزشک مشورت کنید زیرا تشخیص و درمان به موقع می تواند نتایج مطلوبی را تضمین کند.

علل مننژیت در نوزادان

مننژیت عمدتا در اثر ورود باکتری ها، ویروس ها یا قارچ ها به مایع مغزی نخاعی، که مغز و نخاع را احاطه کرده است، ایجاد و عوامل بیماری زا به مننژ حمله کرده و در نهایت منجر به التهاب بافت ها می شوند. بسته به نوع آن، عوامل بیماری زای مختلفی می تواند باعث ایجاد مننژیت شوند.

مننژیت ویروسی

مننژیت ویروسی معمولاً کشنده ترین نوع مننژیت نیست، اما شایع ترین آن است. ویروسهای زیر اغلب مننژیت را به عنوان عارضه عفونت اولیه ایجاد می کنند.

انتروویروس های غیر فلج اطفال

انتروویروس های غیر فلج اطفال مسئول اکثر موارد مننژیت ویروسی در ایالات متحده هستند. عفونت ویروسی از طریق مدفوع به نوزاد منتقل می شود. همچنین می تواند از طریق تماس با ترشحات بدن مانند بزاق، مخاط بینی و مایع تاول فرد مبتلا، منتقل شود. اگر فرد چشم ها، بینی یا دهان او را با دست های آلوده لمس کند، می تواند وارد بدن شود.

ویروس آنفولانزا

ویروس آنفلوانزا باعث عفونت تنفسی مسری به نام آنفلوآنزا می شود و از طریق قطرات بینی و دهان در هنگام سرفه، صحبت یا عطسه آزاد می شود.

ویروس سرخک و اوریون

اوریون و سرخک بیماریهای مسری هستند که می توانند از طریق عطسه، سرفه یا لمس سطوح آلوده به نوزاد منتقل شوند. مننژیت ویروسی احتمال دارد به عنوان عارضه اوریون و عفونت سرخک رخ دهد. استفاده از واکسن MMR می تواند نوزادان را در برابر این دو عفونت محافظت کند.

ویروس واریسلا زوستر

ویروس واریسلا زوستر باعث ایجاد عفونت اولیه و نهفته می شود. عفونت اولیه با ویروس منجر به آبله مرغان شده این عفونت در اعصاب به شکل خفته به نام عفونت نهفته باقی می ماند. بعداً می تواند باعث ایجاد زونا شود. مننژیت یکی از عوارض احتمالی شکل اولیه و نهفته عفونت است. ویروس از طریق تماس مستقیم با تاول ها و قطرات خارج شده در هنگام عطسه و سرفه منتقل می شود.

ویروس هرپس سیمپلکس

ویروس هرپس سیمپلکس می تواند باعث زخم های دهانی (HSV-1) و تبخال تناسلی (HSV-2) شود. نوزادان احتمال دارد در هنگام تولد (تبخال حاصل از تولد) یا در صورت بوسه توسط فرد آلوده از مادر، به ویروس مبتلا شوند.

ویروس نیل غربی

این ویروس از طریق نیش پشه آلوده منتقل و باعث تب نیل غربی می شود. نوع شدید بیماری با عوارض احتمالی، مانند مننژیت، نادر است و از هر 150 فرد آلوده یکی را تحت تأثیر قرار می دهد.

ویروس کوریومننژیت لنفوسیتی (LCMV)

LCMV از طریق نیش موش های خانگی آلوده یا تماس با ادرار، فضولات و مواد تودرتو منتقل می شود. همچنین احتمال دارد از مادر آلوده به جنین منتقل شود.

مننژیت باکتریایی

مننژیت باکتریایی معمولاً یک شکل خطرناک و جدی مننژیت است. نوزادان و کودکان نوپا معمولاً بیشتر از کودکان سایر گروه های سنی مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

باکتری های زیر احتمال دارد همراه با عفونت اولیه باعث ایجاد مننژیت شوند.

• استرپتوکوک گروه B: نوزادان احتمال دارد این باکتری ها را در زمان تولد از مادر دریافت کنند.
• استرپتوکوک پنومونیه: این باکتریها معمولاً از طریق قطرات منتقل شده در هوا در هنگام سرفه و عطسه منتقل می شوند.
• لیستریا مونوسیتوژنز: مادر آلوده شاید در هنگام تولد، باکتری را به جنین یا نوزاد منتقل کند. باکتریها از طریق مواد غذایی آلوده یا خام پخش می شوند.
•  Neisseria meningitidis: انتقال از طریق قطرات تنفسی که توسط فرد آلوده هنگام عطسه یا سرفه خارج می شود رخ می دهد. در صورت بوسه نوزاد، فرد آلوده نیز می تواند آن را منتقل کند. این باکتری مننژیت را به عنوان عفونت اولیه خود ایجاد می کند.
• هموفیلوس آنفلوآنزا نوع b (Hib): باکتری ها در بینی و گلو فرد مبتلا وجود دارند. از طریق قطرات تنفسی خارج شده در هنگام سرفه یا عطسه پخش می شود. بسیاری از افراد آلوده به باکتری احتمال دارد هیچ علامتی نداشته باشند.
• coli: E. coli همچنین می تواند از مادر به نوزاد در هنگام زایمان طبیعی منتقل شود. باکتری ها از طریق غذای آلوده نیز پخش می شوند. والدین یا سرپرست آلوده می توانند عامل بیماری زا را منتقل کنند اگر بعد از استفاده از توالت دست های خود را نشویند و نوزاد را در دست نگیرند.

مننژیت قارچی

مننژیت قارچی اغلب در اثر حرکت قارچ ها از قسمت های دیگر بدن به مغز یا نخاع، اغلب از طریق مایع مغزی نخاعی ایجاد می شود. نوزاد می تواند عفونت قارچی اولیه را از طریق استنشاق اسپورهای قارچی دریافت کند. قارچ ها اغلب در محیط های مساعد مانند خاک، مواد گیاهی در حال پوسیدگی و فضولات پرندگان یا خفاش ها رشد می کنند. قارچ های زیر می تواند منجر به بروز مننژیت قارچی شوند:

• کاندیدا
• هیستوپلاسما
• کریپتوکوکوس
• بلاستومایسس
• کوکسیدیوئیدها

مننژیت قارچی بیشتر در نوزادان با عوامل پرخطر مانند زایمان زودرس و نقص ایمنی در برابر بیماری ها یا داروها شایع است.

تشخیص مننژیت در نوزادان

پزشک می تواند معاینه فیزیکی انجام دهد و از سابقه پزشکی نوزاد بپرسد. آزمایشات زیر را می توان برای تعیین مننژیت و علت احتمالی آن انجام داد:

• آزمایش خون و کشت: نمونه خون جمع آوری شده و در محیط مربوطه کشت داده می شود. اگر کشت مستعمرات پاتوژن را نشان دهد، می تواند نشان دهنده عفونت باشد. همچنین می توان خون را برای وجود نشانگرهای عفونی آزمایش کرد.
• سوراخ کمری: به آن ضربه نخاعی نیز می گویند. این آزمایش شامل کشیدن مقدار کمی مایع مغزی نخاعی (CSF) از حفره نخاعی به وسیله سوزنی است که در قسمت پایین کمر وارد شده است. مایع از نظر وجود عوامل بیماری زا آزمایش می شود.
• سی تی اسکن یا MRI: از سی تی اسکن می توان برای بررسی التهاب در مغز و رد سایر شرایط استفاده کرد. MRI می تواند تصویر مفصلی از مننژها را ارائه دهد.
• سواب های بینی، گلو یا مقعد: در برخی موارد، پزشک احتمال دارد کشت سواب های بینی، گلو یا راست روده را برای بررسی عوامل بیماری زا سفارش دهد.

درمان مننژیت در نوزادان

درمان مننژیت بستگی به عامل بیماری زا دارد. بسته به نوع مننژیت، احتمال دارد گزینه های درمانی زیر در نظر گرفته شود:

مننژیت ویروسی: شاید عفونت خفیف در ده روز خود به خود برطرف شود و برای کاهش علائم، به نوزاد درمان حمایتی داده شود. نوزادان دارای نقص ایمنی و کسانی که بیماری شدید دارند احتمال دارد نیاز به مراقبت در بیمارستان داشته باشند. درمان سفارشی ضد ویروسی وریدی می تواند بر اساس نوع ویروس ایجاد کننده بیماری ارائه شود.

مننژیت باکتریایی: مننژیت باکتریایی احتمال دارد به سرعت پیشرفت کند و منجر به آسیب دائمی مغز شود. بنابراین، درمان فوری بسیار مهم است. برای نوزاد می توان آنتی بیوتیک های داخل وریدی منفرد یا متعدد تجویز کرد. شاید کورتیکواستروئید به صورت خوراکی برای کاهش التهاب و فشار داخل جمجمه تجویز شود. داروها را می توان به طور مکرر برای بهبود نتایج و پیشگیری از هرگونه آسیب دائمی تغییر داد.

مننژیت قارچی: نوزادان مبتلا به مننژیت قارچی احتمال دارد با داروهای ضد قارچی داخل وریدی درمان شوند. بسته به علائم می تواند داروهای اضافی نیز ارائه شود. نوزادان با سیستم ایمنی ضعیف شاید به درمان طولانی تری نیاز داشته باشند.

پیشگیری از مننژیت در نوزادان

اقدامات پیشگیرانه زیر می تواند نوزاد را در برابر مننژیت محافظت کند.

واکسیناسیون

واکسیناسیون یا ایمن سازی می تواند خطر ابتلا به چندین بیماری ویروسی و باکتریایی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. واکسیناسیون علیه چندین عامل ایجاد کننده در حال حاضر در برنامه ایمن سازی نوزاد در بسیاری از کشورها گنجانده شده است. واکسن نمی تواند100درصدد مطمئن داشته باشد، اما می تواند خطر بیماری و عوارض شدید را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. مدت بیماری نیز شاید برای نوزادان واکسینه شده کوتاهتر باشد.

در زیر چند واکسن قابل توجه برای محافظت از نوزاد در برابر مننژیت ویروسی و باکتریایی آمده است.

• واکسن Hib (Haemophilus influenzae type b): این واکسن معمولاً از دو ماهگی به نوزاد داده می شود. بسته به مارک، سه یا چهار دوز وجود دارد و تا سن 12-15 ماهگی تجویز می شود.
• واکسن مننگوکوک: این واکسن در برابر باکتری هایی به نام Neisseria meningitidis موثر است. به طور کلی از 11 تا 12 سالگی شروع می شود و در 16 سالگی تزریق تقویت کننده انجام می شود. در صورتی که نوزادان در معرض خطر بالای مننژیت ناشی از باکتری ها باشند، احتمال دارد از دو ماهگی واکسن دریافت کنند.
• واکسن های پنوموکوک: این واکسن ها در برابر عفونت ناشی از استرپتوکوک پنومونیه موثر هستند. دو نوع واکسن PCV13 و PPSV23 وجود دارد. به نوزادان زیر دو سال باید PCV13 در سن 2، 4، 6 و 12 تا 15 ماهگی (20) داده شود.
• واکسن آنفولانزا: نوزادان بالای شش ماه هر سال می توانند واکسن آنفولانزا بزنند. نوزاد کوچکتر از شش ماه نمی تواند واکسن بزند، اما در صورت استفاده اعضای خانواده از واکسن می توان از آن محافظت کرد.
• واکسن واریسلا: نوزادان 12-15 ماهه واجد شرایط واکسن واریسلا هستند. دو دوز وجود دارد. دوز اول بین 12 تا 15 ماه و دوز دوم بین چهار تا شش سال تجویز می شود.  
• واکسن MMR: نوزادان می توانند اولین دوز واکسن MMR را بین 12 تا 15 ماه و دوز دوم را بین چهار تا شش سال دریافت کنند.این واکسن نوزاد را در برابر عفونت سرخک، اوریون و سرخجه محافظت می کند.

در صورت عدم واکسیناسیون از برنامه، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. در بیشتر موارد، نوزاد می تواند بلافاصله شات از دست رفته را دریافت کند.

اقدامات پیشگیرانه

اقدامات مناسب می تواند شانس قرار گرفتن نوزاد در معرض عامل بیماری زا را کاهش دهد. شما می توانید شیوه ها و رویه های زیر را رعایت کنید:

• دستها را پس از استفاده از توالت، تعویض پوشک نوزاد یا پس از عطسه یا سرفه حداقل 20 ثانیه با آب و صابون بشویید.
• نوزاد را از افراد یا اعضای خانواده که حالشان خوب نیست دور نگه دارید. اجازه ندهید کسی که زخم سرد دارد نوزاد را ببوسد.
• در صورت ناراحتی، هنگام قرار گرفتن در کنار نوزاد یا هنگام حمل وسایل شخصی از ماسک استفاده کنید.
• اتاق نوزاد را تمیز نگه دارید و سطوح آلوده احتمالی را با مواد ضدعفونی کننده مخصوص کودک ضدعفونی کنید.
• در صورت شیوع عفونت در منطقه یا اجتماع خود، از فرستادن فرزند به مهد کودک خودداری کنید.

اقدامات مناسب را برای پیشگیری از گزش پشه انجام دهید. لباسهایی را به نوزاد بپوشید که به خوبی آنها را محافطت کند. در خانه از پشه بند یا مواد ضد حشره ایمن برای نوزادان استفاده کنید. اگر موش در خانه دارید، اقدامات لازم را برای حذف آنها و ضدعفونی خانه انجام دهید.

اگر باردار هستید، مراقبت های مناسب را انجام دهید تا از عفونت هایی که احتمال دارد به جنین منتقل شوند پیشگیری کنید. نوزادان احتمال دارد در برابر مننژیت آسیب پذیر باشند، اما اکثر آنها با حداقل عوارض طولانی مدت بهبود می یابند. چندین عفونت که منجر به مننژیت می شود قابل پیشگیری است. حتی اگر به طور تصادفی واکسن خود را از دست داده اید، می توانید نوزاد خود را واکسینه کنید. واکسیناسیون به موقع و مراقبت های پیشگیرانه خوب می تواند نوزاد را از مننژیت محافظت کند.

 منبع: https://www.momjunction.com