کم آبی بدن در سالمندان از علل تا علائم آن

کم آبی بدن در سالمندان ممکن است منجر به بروز برخی عوارض مانند یبوست، مشکلات کلیوی و از دست دادن تعادل شود. بر همین اساس شناخت علائم و علل اصلی کم آبی بدن در سالمندان بسیار مهم و ضروری است. کم آبی بدن زمانی رخ می دهد که بدن مایعات بیشتری نسبت به نیاز خود از دست می دهد. بدن برای فرآیندهای مختلفی از جمله تنظیم دما، دفع مواد زائد و روغن کاری مفاصل به آب نیاز دارد. هیدراته ماندن با افزایش سن بسیار مهم است.

بدن به طور مداوم مایعات را از طریق تعریق، تنفس و ادرار و مدفوع و پوست از دست می دهد. به طور معمول، هنگام خوردن و آشامیدن، این مایعات را دوباره تامین می کنید. بسیار معمول است که افراد سالمند و بزرگسالان 65 ساله و بالاتر دچار کم آبی بدن شوند.

عوامل خطر کم آبی در سالمندان

کم آبی بدن سالمندان می تواند ناشی از تداخل با داروهای متعدد همراه با تغییرات بدن در تشنگی، اشتها و مشکلات پزشکی مانند بیماری کلیوی باشد.

کم آبی بدن در همه سنین تأثیر می گذارد، اما بزرگسالان 65 سال به بالا بیشتر در معرض خطر هستند. طبق بررسی های SAGE Open Nursing، مطالعات تخمین می زنند که حدود 40 درصد از سالمندان آب بدن کافی ندارند. این عوامل سالمندان را بیشتر در معرض خطر قرار می دهد:

کاهش عملکرد کلیه. عملکرد کلیه ها با افزایش سن کاهش می یابد، به این معنی که احتمال دارد آب بیشتری از طریق ادرار دفع شود.

کاهش مایعات بدن

با افزایش سن، بدن ماهیچه های بیشتری را از دست می دهد و چربی بیشتری به دست می آورد. این بر توانایی در حفظ مقدار طبیعی آب بدن (TBW) تأثیر می گذارد. TBW معمولاً در مردان 60 درصد و در زنان 50 درصد است. پس از 60 سالگی، این تعداد در مردان به 50 درصد و در زنان به 40 درصد کاهش می یابد. کاهش TBW   خطر کم آبی بدن را افزایش می دهد. با افزایش سن، مقدار مایعات در بدن ما کاهش می یابد. این بدان معناست که ذخایر آب کمتری در اختیار بدن قرار دارد تا از آن استفاده کنید.

کاهش تشنگی

احساس تشنگی تنها راهی است که نشان می دهد شما نیاز به آب دارید. با این حال، از آنجا که پاسخ تشنگی با افزایش سن ضعیف می شود، افراد مسن شاید ندانند که نیاز به نوشیدن دارند.

توانایی در تشخیص و پاسخ به تشنگی با افزایش سن کاهش می یابد. حتی اگر سالمندان نیاز به نوشیدن مایعات فراوان برای جایگزینی مایعات بدن داشته باشند، شاید احساس تشنگی نکنند بنابراین آب کمتر مصرف می کنند.

سایر بیماری ها

سالمندان بیشتر به بیماری هایی مبتلا هستند که خطر کم آبی بدن آنها را افزایش می دهد، از جمله:

• مشکل در بلع و کنترل مثانه و روده (بی اختیاری) باعث کم آبی بدن می شود.
• مشکلات حافظه مانند زوال عقل باعث می شود سالمندان نوشیدن آب را فراموش کنند.
• کاهش توانایی راه رفتن و حرکت در اطراف (تحرک) می تواند مانع از آب رسانی به سالمندان شود.
• داروها همچنین می توانند باعث کم آبی بدن شوند. به عنوان مثال، داروهای فشار خون بالا می توانند اثر ادرارآور داشته باشند، به این معنی که مایعات بیشتری در هنگام ادرار از دست می رود.

برخی از سالمندان به بیماری های زمینه ای مبتلا هستند و دارو مصرف می کنند. در برخی موارد، این شرایط یا داروها می توانند منجر به افزایش از دست دادن آب از طریق ادرار شوند. افراد مسن وقتی دچار بیماری های دیگر می شوند، بیشتر کم آبی را تجربه می کنند. به عنوان مثال، اسهال و استفراغ ناشی از ویروس معده، تب ناشی از آنفولانزا، عفونت های مجاری ادراری یا عفونت های ریه و افزایش بیماری های مرتبط با گرما (مانند خستگی ناشی از گرما و گرمازدگی) در فصول گرم و مرطوب، همه می تواند منجر به کم آبی بدن شود.

چه چیزی می تواند باعث کم آبی بدن در سالمندان شود؟

کم آبی بدن می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از شایع ترین علل کم آبی بدن در سالمندان، عبارتند از:

• بیماری. برخی بیماری علائمی مانند تب، استفراغ یا اسهال می تواند باعث کم آبی بدن شود.
• قرار گرفتن در معرض حرارت. گذراندن زمان در شرایط گرم یا مرطوب می تواند منجر به افزایش از دست دادن مایعات از طریق تعریق شود.
• مشکلات حرکتی. احتمال دارد برای افراد مسن با مشکلات حرکتی برایشان دشوار باشد که بتوانند به تنهایی آب دریافت کنند.
• بیماری های زمینه ای. برخی بیماریهای زمینه ای مانند دیابت یا بیماری کلیوی می توانند باعث از دست دادن مایعات بیشتر از حالت عادی شوند.
• داروها. عوارض جانبی برخی داروها باعث افزایش ادرار می شود که می تواند باعث از دست دادن مایع اضافی شود. برخی از داروهایی که می توانند باعث افزایش ادرار شوند شامل دیورتیک ها و برخی داروهای فشار خون هستند .

علائمی کم آبی بدن

گاهی اوقات بیماران می گویند که نمی توانند آب “بیش از حد” مصرف کنند. آب زیاد می تواند تاثیرات منفی بر بدن بگذارد. اگرچه نادر است، اما نوشیدن بیش از حد آب، اغلب سریع، می تواند منجر به وضعیت خطرناک، سطح پایین سدیم به نام هیپوناترمی شود. علائم و نشانه های کم آبی در افراد مسن وجود دارد. آزمایش خون و ادرار به دنبال عدم تعادل می تواند برای تشخیص کم آبی در افراد سالمند مفید باشد.

شایع ترین علائم کم آبی خفیف عبارتند از:

• سردرد
• حالت تهوع
• تغییرات در ادرار (ادرار تیره و کاهش مقدار آن)

سایر علائم کم آبی بدن عبارتند از:

• یبوست
• سرگیجه
• خستگی
• دهان خشک
• تحریک پذیری
• گرفتگی عضلات

علائم کم آبی شدید عبارتند از:

• تشنج
• گیجی
• غش کردن
• افت فشار خون
• احساس بی نظمی
• مشکل در راه رفتن
• افزایش میزان تنفس
• افزایش ضربان قلب
• تغییرات پوستی، به عنوان مثال، کاهش تعریق، فرورفتگی چشم ها و چروک شدن پوست (پوستی که در صورت نیش زدن به راحتی به حالت طبیعی خود بر نمی گردد)

کم آبی بدن در افراد مسن می تواند خطرناک باشد، به این دلیل که برخی از علائم این وضعیت با سایر بیماری های همپوشانی دارد و ممکن است علت اصلی آن به اشتباه تشخیص داده شود. مثلا خشکی دهان می تواند به عنوان عارضه جانبی داروهای روزانه اشتباه گرفته شود.

این می تواند منجر به تاخیر – گاهی کشنده – در تشخیص کم آبی در بزرگسالان مسن شود.

درمان کم آبی بدن در سالمندان

درمان کم آبی شامل جایگزینی مایعات از دست رفته است. برای کم آبی خفیف تا متوسط، این شامل نوشیدن آب یا مایعات دیگر، مانند آب میوه یا آب گوشت است.

گاهی اوقات استفراغ یا اسهال می تواند منجر به از دست دادن قابل توجه الکترولیت ها و همچنین آب شود. در این شرایط، استفاده از نوشیدنی هایی که حاوی الکترولیت هستند می تواند مفید باشد. به عنوان مثال می توان به نوشیدنی های ورزشی اشاره کرد.

اگر کم آبی خفیف (مثلاً حالت تهوع و سردرد) را تشخیص دهید، با نوشیدن مایعات مانند آب و نوشیدنی های ورزشی به راحتی قابل درمان است. علائم باید به سرعت بهبود یابد. مهم این است که فرد مسن را مجبور به مصرف مایعات فوری کند. عدم درمان کم آبی خفیف در اوایل می تواند منجر به بدتر شدن و حتی عوارض جدی برای سلامتی مانند از کارافتادن اعضای بدن شود.

اگر فکر می کنید یک فرد مسن دچار کم آبی شدید است (به عنوان مثال، علائم گیجی، ناتوانی در خوردن یا نوشیدن، چشم های فرورفته، ضعف برگشت پوست، افزایش ضربان قلب، فشار خون پایین، غش یا تشنج)، باید به بیمارستان مراجعه کند. به احتمال زیاد به آنها مایعات از طریق خط وریدی (IV) داده می شود.

نکاتی برای پیشگیری از کم آبی بدن سالمندان

اگر یک فرد مسن هستید، نکات زیر می تواند به شما در هیدراته ماندن خوب کمک کند:

• اگر نوشیدن بیش از حد مایعات به یکباره برای شما سخت است، جرعه های کوچک بنوشید.
• اگر علائمی مانند تب، استفراغ یا اسهال دارید، حتماً بیشتر از حالت طبیعی مایعات بنوشید.
• اگر از بیماری های زمینه ای رنج می برید، در مورد نیازهای خاص مایعات و هیدراتاسیون با پزشک خود مشورت کنید.
• اگر نمی توانید آب را به تنهایی مصرف کنید، بهتر است آب لیمو یا یک تکه لیمو برای افزودن طعم به آن اضافه کنید.
• اگر قصد دارید در شرایط گرم یا مرطوب به مدت طولانی بیرون از خانه باشید یا در حال ورزش هستید، آب بیشتری بنوشید.
• سعی کنید در طول روز آب بنوشید. سایر نوشیدنی هایی که احتمال دارد به هیدراتاسیون کمک کنند شامل شیر، آب طعم دار و آب میوه با قند کم هستند. قهوه و چای را کم مصرف کنید، زیرا می توانند اثرات ادرارآور داشته باشند.
• سعی کنید غذاهایی را که دارای آب بیشتری هستند در رژیم غذایی خود بگنجانید. برخی از نمونه ها شامل هندوانه، خیار، کرفس، توت فرنگی و آب گوشت یا سوپ کم سدیم است.

اگر شما از یک فرد سالمند مراقبت می کنید، می توانید موارد زیر را برای پیشگری از کم آبی بدن انجام دهید:

• آب را در جاهایی که دسترسی به آن آسان است، نگه دارید.
• به آنها یادآوری کنید که در طول روز، به ویژه در هنگام غذا و بعد از ورزش، آب بنوشند.
• اگر نگران هستند که بعد از نوشیدن مایعات به موقع نتوانند به توالت برسندد، برنامه ریزی هایی در نظر بگیرید که سالمند شما دسترسی راحت تری به سرویس بهداشتی داشته باشد.

حرف آخر

سالمندان بیشتر مستعد کم آبی بدن هستند. دلایل زیادی از جمله کاهش میزان مایعات در بدن، کاهش پاسخ تشنگی و داروها یا بیماری های زمینه ای برای این امر وجود دارد. شناخت علائم کم آبی بدن بسیار مهم است بنابراین می توانید مایعات از دست رفته را جایگزین کنید. مراقب علائمی مانند خشکی دهان، خستگی، ادرار تیره رنگ و سبکی سر باشید.

درمان کم آبی شامل جایگزینی مایعات از دست رفته است. می توانید با اطمینان از مصرف منظم مایعات در طول روز برای پیشگیری از کم آبی بدن تلاش کنید. این می تواند شامل آب، آب میوه، آبگوشت یا غذاهایی با آب زیاد باشد. اگر از نیازهای هیدراتاسیون خود مطمئن نیستید، با پزشک خود مشورت کنید تا بدانید که چقدر آب باید در روز بنوشید.