درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis) یا اگزما و یا نرودرماتیت یک نوع بیماری اگزمایی مزمن است که معمولاً در کودکی آغاز می شود. درماتیت آتوپیک یک بیماری پوستی شایع و ماندگار است. این بیماری درصد زیادی از مردم دنیا را تحت تأثیر خود قرار داده است. آتوپی نوعی آلرژی خاص است که معمولاً با آسم، آلرژی استنشاقی (تب یونجه) و درماتیت مزمن همراه است.
درماتیت آتوپیک یک بیماری شناخته شده ارثی است که می تواند اعضای یک خانواده را درگیر کند.
پزشک معمولاً با توجه به ظاهر، میزان عارضه پوستی به وجود آمده و سابقه خانوادگی آسم و یا تب یونجه این بیماری را تشخیص می دهد. کلمه آتوپیک یک کلمه یونانی به معنی «عجیب» و عبارت درماتیت به معنی «التهاب پوستی» است. بسیاری از پزشکان و بیماران از کلمه اگزما برای اشاره به این بیماری پوستی استفاده می کنند. به این بیماری گاهی اوقات به آن neurodermatitis نیز گفته می شود. در صورت بروز درماتیت اتوپیک پوست فرد به شدت ملتهب، قرمز، پوسته پوسته شده و فرد احساس خارش خواهد داشت. علاوه بر موارد گفته شده یکی از عوارض بسیار شایع که مبتلایان به درماتیت آتوپیک از آن شکایت می کنند، خشکی بیش از حد پوست است.
شیوع درماتیت آتوپیک
- درماتیت آتوپیک یک بیماری بسیار رایج در سراسر جهان است که تعداد مبتلایان به آن روز به روز در حال افزایش است.
- تعداد مبتلایان زن و مرد به این بیماری برابر است.
- بیماری درماتیت آتوپیک بیشتر کودکان و نوزاداران را درگیر کرده و به مرور زمان با افزایش سن فرد علائم آن نیز کاهش می یابد.
- نزدیک 65% از مبتلایان به این بیماری در سال اول زندگی خود علائم آن را نشان داده و نزدیک 90% از مبتلایان قبل از سن 5 سالگی دچار علائم این بیماری می شوند.
- شروع این بیماری بعد از سن 30 سالگی نادر بوده و اغلب به خاطر قرار گرفتن پوست در برابر شرایط نامناسب آب و هوایی اتفاق می افتد.
- افرادی که در مناطق شهری و آب و هوای با رطوبت کم زندگی می کنند بیش از دیگر افراد در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
- حدود 10% از نوزادان و کودکان دچار علائم بیماری درماتیت آتوپیک می شوند.
- تقریباً 60% از نوزادان حتی بعد از رسیدن به سن بلوغ هم شاهد بروز یک بار یا بیشتر علائم این بیماری خواهند بود.
علت درماتیت آتوپیک
علت اصلی بروز بیماری درماتیت آتوپیک ناشناخته است.
اما ظاهرا این بیماری در نتیجه ترکیبی از علل ژنتیکی (ارثی) و عوامل محیطی به وجود می آید. ظاهراً فرد مبتلا از همان ابتدا دچار حساسیت بیش از حد پوستی و تمایل زیاد نسبت به خاراندن پوست است. شواهد نشان می دهد که معمولاً این بیماری با اختلالات آتوپیک دیگری مثل تب یونجه (آلرژی های فصلی) و آسم همراه است.
افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک ممکن است به طور همزمان دچار این بیماری ها نیز باشند.
- اگرچه که یک اختلال الزاماً باعث بروز دیگری نخواهد شد ولی ممکن است با هم ارتباط داشته باشند.
- بسیاری از افراد مبتلا دچار کاهش یا نقص در تولید پروتئینی به نام filaggrin در پوست خود شده اند.
- پروتئین filaggrin نقش بسیار مهمی در حفظ رطوبت پوست فرد داشته و در نتیجه نبود آن موجب خشکی پوست خواهد شد.
- درک این نکته که بعضی از حساسیت های غذایی می تواند جزء عوامل بروز درماتیت آتوپیک باشد، اهمیت بسیار زیادی دارد.
- طبق تحقیقات به نظر می رسد که افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک دارای ضعف خفیف سیستم ایمنی هستند.
- افراد مبتلا به این بیماری مستعد ابتلا به عفونت های قارچی کف پا و عفونت های استافیلوکوکال بوده و ممکن است دچار عفونت های تبخالی در ناحیه لب شوند.
- همچنین ممکن است عوامل احساسی و استرس باعث شدت گرفتن علائم بیمار شود. البته به نظر می رسد که نمی تواند علت اصلی برانگیخته شدن علائم بیمار باشد.
عوامل خطر درماتیت آتوپیک
عوامل متعددی می تواند باعث شدت گرفتن علائم درماتیت آتوپیک شود.
به عنوان مثال کاهش رطوبت هوا، آلرژی های فصلی، قرار گرفتن در معرض شوینده ها و صابون های قوی یا آب و هوای سرد می تواند باعث شدت گرفتن علائم درماتیت آتوپیک شود. در نتیجه شرایط و عوامل آب و هوایی در هر زمان و مکانی می تواند فرد مبتلا را تحت تأثیر قرار داده و باعث عود ناگهانی بیماری شود.
علائم درماتیت آتوپیک
درماتیت آتوپیک (اگزما) دارای علائم و نشانه هایی است که ممکن است از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشد.
این علائم شامل موارد زیر می شود:
- خشکی پوست
- خارش که ممکن است شدید بوده یا در ساعات انتهایی شب شدت بگیرد
- لکه های پوستی قرمز، خاکستری یا قهوه ای رنگ بر روی دست ها، پاها، مچ پا، مپ دست، گردن، قسمت بالایی سینه، پلک ها، پشت زانو و آرنج، صورت و کف سر
- برآمدگی های کوچک و برآمده که ممکن است حاوی مایع بوده و در صورت خارش و زخمی شدن مایع از داخل آن خارج شود.
- ترک خوردن، پوسته پوسته شدن و زیاد شدن ضخامت پوست
- حساسیت و تورم پوست بعد از خارش
بیماری درماتیت آتوپیک غالباً قبل از سن 5 سالگی شروع شده و ممکن است تا زمان بلوغ و میانسالی همراه فرد باقی بماند. در بعضی از افراد علائم به یکباره شدت گرفته و سپس بیماری برای مدت ها خاموش خواهد ماند. این مدت زمان خاموشی بیماری حتی ممکن است تا چندین سال به طول بیانجامد.
ویژگی های مهم و اصلی
- خارش
- عارضه پوستی در محل بیماری (انحنای دست ها و پشت زانوها)
- برگشت یا مزمن بودن علائم بیماری
- سابقه خانوادگی یا شخصی بروز اختلالات آتوپیک (اگزما، تب یونجه و آسم)
ویژگی های جزئی
- سن پایین شروع علائم
- خشکی، زبری پوست
- سطح بالایی از ایمونو گلوبولین E (IgE)، یک نوع آنتی بادی موجود در خون
- ایکتیوز
- پیلاریس کراتوزیس
- درماتیت دست و پا
- اگزمای نوک سینه
- احتمال عفونت پوستی
- مثبت بودن نتیجه تست های آلرژی پوستی
مقایسه درماتیت آتوپیک و اگزما
اگزما یک اصطلاح غیر تخصصی برای اشاره به انواع التهابات پوستی (درماتیت) است.
اگزما انواع مختلفی داشته و شامل اگزما آلرژیک، تماسی، تحریکی و نومولار می شود که تشخیص آن ها از درماتیت آتوپیک کار سخت و دشواری خواهد بود. در ادامه به طور خلاصه انواع اگزما را معرفی کرده و در مورد آن ها توضیح خواهیم داد. از طرف دیگر آتوپی یک سندرم پزشکی است که سه عارضه درماتیت آتوپیک، آلرژی های استنشاقی و آسم را در بر می گیرد .
نیازی نیست که همه این سه مورد به صورت همزمان در شخص وجود داشته باشد.
انواع اگزما
اگزمای تماسی
یک واکنش محلی که خود را با قرمزی، خارش و سوزش پوست نشان داده و در نتیجه تماس مستقیم پوست با محرک هایی مثل اسید، شوینده ها و دیگر مواد شیمیایی به وجود می آید.
اگزمای تماسی آلرژیک
این واکنش شامل قرمزی و خراش پوست شده و در نتیجه تماس پوست با ماده ای که سیستم ایمنی آن را خارجی تشخیص داده اتفاق می افتد. این عوامل خارجی ممکن است آنتی بیوتیک های موجود در کرم و لوسیون ها یا حتی پیچک سمی باشد.
اگزما سبوریک
این نوع از اگزما بسیار شایع بوده و خود را با التهابات پوستی خفیف زرد، روغنی و پوسته پوسته شدن کف سر، صورت، گوش ها و دیگر قسمت های بدن نشان می دهد. غالباً به این عارضه پوستی شوره سر گفته می شود.
اگزمای نومولار
این عارضه پوستی شبیه سکه (گرد) بوده و شامل لکه های پوستی ای است که بر روی دست ها و پاها به وجود می آید. این لکه ها با پوسته پوسته شدن و خارش شدید همراه خواهند بود.
عوارض درماتیت آتوپیک
عوارض جانبی ابتلا به بیماری درماتیت آتوپیک (اگزما) معمولاً شامل موارد زیر می شود:
آسم و تب یونجه
اگزما گاهی اوقات قبل از آسم به وجود آمده و این بیماری ها بیش از نیمی از کودکان مبتلا به درماتیت آتوپیک را مبتلا خواهد کرد.
پوسته پوسته شدن و خارش مزمن
یکی از بیماری های پوستی که به آن neurodermatitis گفته می شود معمولاً خود را با خارش و لکه های پوستی نشان داده و خارش آن قسمت باعث شدت گرفتن آن خواهد شد. این خاراندن های مداوم ممکن است باعث تغییر رنگ و ضخیم شدن پوست آن قسمت شود.
عفونت های پوستی
خاراندن های مداومی که باعث آسیب دیدگی پوستی شود می تواند زخم های باز و ترک های پوستی ایجاد کند.
همین موارد احتمال عفونت باکتریایی و ویروسی مثل ویروس هرپس سیمپلکس را افزایش خواهد داد.
درماتیت دست تحریک پذیر
این عارضه بیشتر افرادی که با دست های خود کار کرده و از شوینده ها، صابون های قوی و ضد عفونی کننده ها استفاده می کنند را درگیر می کند.
درماتیت تماسی آلرژیک
درماتیت تماسی آلرژیک در افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک شایع است.
مشکلات خواب
چرخه زخم و خارش می تواند باعث بروز مشکلات خواب شده و کیفیت خواب فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
پیشگیری از درماتیت آتوپیک
راهکارهای زیر می تواند به کاهش بروز علائم و جلوگیری از خشک شدن پوست در نتیجه حمام کردن کمک کند:
بار مرطوب کردن پوست روزانه دو بار
کرم ها، پمادها و لوسین ها باعث افزایش رطوبت پوست خواهد شد. بهتر است محصولاتی را انتخاب کنید که مناسب پوست شما بوده و بعد از مصرف آن تغییر را احساس کنید. استفاده از وازلین برای پوست کودکان نیز مناسب بوده و می تواند از بروز و شدت گرفتن درماتیت آتوپیک جلوگیری کند.
تشخیص و جلوگیری از تماس با محرک ها
مواردی مثل عرق، استرس، چاقی، صابون، شوینده ها، گرد و خاک و آلاینده ها می تواند عوارض و واکنش های پوستی را افزایش دهد. بهتر است سعی کنید کمتر در معرض این محرک ها قرار گیرید.
کودکان و نوزادان ممکن است در نتیجه مصرف غذاهای به خصوصی مثل تخم مرغ، شیر، سویا و گندم بیماری شان شدت بگیرد. در نتیجه بهتر است برای تعیین آلرژی های غذایی کودک خود با پزشک اطفال صحبت کنید.
کاهش زمان استحمام
بهتر است زمان دوش گرفتن و حمام کردن خود را بین 10 تا 15 دقیقه در نظر گرفته و به جای استفاده از آب داغ، از آب گرم استفاده کنید.
استفاده از صابون های مناسب
بهتر است از صابون های معمولی استفاده کنید.
صابون های معطر و آنتی باکتریال چربی طبیعی پوست را از بین برده و باعث خشکی بیش از حد پوست خواهد شد.
خشک کردن بعد استحمام
بعد از حمام کردن بهتر است به آرامی با حوله روی پوست خود ضربه زده و هنوز سطح پوست تان خشک نشده از مرطوب کننده مناسب پوست خود استفاده کنید. این کار از تبخیر آب سطح پوست جلوگیری کرده و باعث می شود تا کمتر دچار التهاب و خارش پوستی ناشی از درماتیت آتوپیک شوید.
تشخیص درماتیت آتوپیک
برای تشخیص بیماری درماتیت آتوپیک (اگزما) نیاز به انجام هیچ گونه آزمایشی نیست. پزشک با مشاهده و بررسی پوست و سابقه بیماری های فرد به تشخیص درماتیت آتوپیک خواهد پرداخت.
اگرچه که خارش یکی از علائم مسلم برای تشخیص درماتیت آتوپیک محسوب می شود ولی با این حال نمی توان هر خارشی را به این عارضه پوستی نسبت داد. در بعضی از موارد نادر که تشخیص با توجه به علائم و سابقه بیمار کار دشواری است، می توان از نمونه برداری پوستی (بیوپسی) استفاده کرد. بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری آتوپیک شدید میزان گلبول های سفید خون و سطح سرم IgE شان از حد مشخصی بیشتر بوده و با توجه به این مورد و علائم مشاهده شده می توان این بیماری را تشخیص داد.
پیش آگهی درماتیت آتوپیک
با وجود این که درماتیت آتوپیک ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، با این حال این عارضه بیشتر در نوزادان و کودکان شایع است. بعضی از اوقات ممکن است بیماری تا سال ها همراه کودک باقی مانده و در بعضی از مواقع عود کند. البته بسیاری از کودکان مبتلا به درماتیت آتوپیک با بالا رفتن سن شان به طور دائمی بهبود یافته باشد. اما ممکن است با وجود درمان خشکی پوست و حساسیت برای همیشه ماندگار شود.
درمان درماتیت آتوپیک
درماتیت آتوپیک بیماری مقاومی است که برای کنترل نیاز به درمان های متعددی خواهد داشت. حتی گاهی اوقات ممکن است کنترل این بیماری ماه ها تا سال ها طول بکشد. حتی در صورتی که درمان با موفقیت صورت بگیرد باز هم احتمال بازگشت علائم و نشانه های آن وجود خواهد داشت.
هنوز هیچ درمان مشخص و اثربخشی برای درماتیت آتوپیک وجود ندارد. اما درمان و اقدامات خود مراقبتی می تواند تا حد زیادی به کاهش علائمی مثل خارش و عود علائم جلوگیری کند. به عنوان مثال عدم استفاده از صابون های قوی، مرطوب کردن منظم پوست و استفاده از کرم ها یا پمادهای درمانی به کاهش علائم کمک زیادی خواهد کرد.
تشخیص زود هنگام این بیماری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و هرچقدر سریع تر فرآیند درمانی در پیش گرفته شود شانس و مدت زمان مورد نیاز برای درمان کاهش خواهد یافت. در صورتی که استفاده از مرطوب کننده ها و دیگر اقدامات خود مراقبتی تأثیر گذار نبود، پزشک ممکن است یک یا چند درمان از گزینه های زیر را توصیه کند:
داروها
- کرم هایی که به کنترل خارش و بازسازی پوست کمک می کند. پزشک ممکن است برای درمان درماتیت آتوپیک، کرم یا پماد کورتیکو استروئید تجویز کند. بهتر است ابتدا پوست را مرطوب کرده و سپس کرم کورتیکو استروئید را روی پوست اعمال کنید. استفاده بیش از حد از چنین داروهایی عوارض خاص خود را دارد. به عنوان مثال می تواند باعث نازک شدن پوست فرد شود.
- داروهای مبارزه با عفونت، در صورت عفونت باکتریایی در یک زخم یا ترک پوستی، ممکن است پزشک برای تان کرم های آنتی بیوتیک تجویز کند. گاهی اوقات نیز ممکن است برای درمان عفونت نیاز به مصرف آنتی بیوتیک های خوراکی داشته باشید.
- داروهای خوراکی برای کنترل التهاب، در موارد شدیدتر پزشک ممکن است استفاده از کورتیکو استروئیدهای خوراکی را تجویز کند. این داروها مؤثر هستند. اما تأثیر طولانی مدت نداشته و ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.
شیوه های درمانی درماتیت آتوپیک
بانداژ مرطوب
یکی از شیوه هیا درمانی مؤثر برای درماتیت آتوپیک شدید بستن ناحیه آسیب دیده با کروتیکو استروئید موضعی و بانداژ مرطوب است. گاهی اوقات از این شیوه در بیمارستان ها برای پانسمان زخم های بزرگ استفاده می کنند زیرا استفاده از چنین تکنیکی نیاز به مراقبت خواهد داشت. البته می توانید از پزشک در مورد نحوه استفاده از این تکنیک در منزل سؤال کرده و همین شیوه درمانی را در منزل عملی کنید.
نور درمانی
این شیوه درمانی معمولاً برای افرادی استفاده می شود که درمان های موضعی روی آن ها اثر گذار نبوده است. با فاصله های بسیار کم مجدداً دچار علائم درماتیت آتوپیک می شوند. ساده ترین شیوه نور درمانی (فوتو تراپی) قرار گرفتن کنترل شده پوست در معرض نور طبیعی خورشید است. در دیگر موارد ممکن است از نور فرا بنفش مصنوعی UVA یا نور فرابنفش B به تنهایی یا همراه با دیگر داروها برای درمان درماتیت آتوپیک استفاده شود.
به خاطر داشته باشید که استفاده طولانی مدت از نور درمانی ممکن است عوارض جانبی دائمی به همراه داشته باشد. به عنوان مثال با این کار ممکن است فرد دچار پیری پوست زودرس شده یا احتمال ابتلا به سرطان پوست در او افزایش پیدا کند.
به همین علت این شیوه درمانی معمولاً برای نوزادان و کودکان توصیه نمی شود.
قبل از شروع دوره بهتر است در مورد فواید و مضرات نور درمانی با پزشک صحبت کنید.
مشاوره
بهتر است با پزشک و درمانگر خود صحبت کنید. او را در جریان مشکلات پوستی خود قرار دهید.
آرامش، اصلاح رفتار و بازخورد
در پیش گرفتن این رویکردها باعث می شود تا فرد با آرامش بیشتری روند درمانی خود را در پیش گرفته و از خارش بیش از حد پوست بپرهیزد.
درمان درماتیت آتوپیک نوزادان
شیوه های درمانی درماتیت آتوپیک در نوزادان شامل موارد زیر می شود:
- تشخیص و پیشگیری از محرک های پوستی
- پرهیز از قرار گرفتن کودک در دمای بالا
- مرطوب کردن پوست کودک با استفاده از روغن، کرم یا پماد
در صورتی که علائم کودک با وجود تمام اقدامات مراقبتی بهبودی نداشت و عارضه های پوستی ظاهر عفونی گرفت، بهتر است سریعاً به پزشک اطفال مراجعه کنید. کودک تان ممکن است نیاز به تجویز دارو برای کنترل عارضه پوستی یا عفونت نیاز داشته باشد. گاهی پزشک برای کاهش خارش پوستی کودک نیز، آنتی هیستامین تجویز می کند.
مصرف آنتی هیستامین به کاهش خارش های شبانه و بی قراری های کودک کمک زیادی خواهد کرد.
مقابله و پشتیبانی با درماتیت آتوپیک
ابتلای فرد به درماتیت آتوپیک می تواند باعث استرس، خستگی و اضطراب در بزرگسالان و نوجوانان شود.
گاهی اوقات ممکن است این عارضه کیفیت خواب فرد را با مشکل روبرو کرده و منجر به بروز افسردگی در شخص شود. اعضای نزدیک خانواده به این فرد نیز ممکن است متحمل خسارت های مالی، اجتماعی و احساسی شوند. در نتیجه بهتر است برای سازگاری بیشتر با این بیماری فرد در داخل جمع ها و گروه های حمایتی دوستان و اعضای خانواده قرار گرفته و در صورت نیاز با مشاور صحبت کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً برای تشخیص و درمان ابتدا به پزشک خانوادگی یا پزشک عمومی مراجعه خواهید کرد.
او نیز با توجه به تشخیص خود شما را به پزشک متخصص پوست و مو ارجاع می دهد. به علت محدود بودن زمان ملاقات با پزشک، بهتر است لیستی از سؤالات مد نظر خود تهیه کرده و همراه خود داشته باشید.
می توانید از سؤالات پایه ای زیر برای تکمیل لیست خود استفاده کنید:
- احتمال اصلی بروز این علائم بر روی پوستم چیست؟
- آیا بروز این علائم می تواند علت دیگری هم داشته باشد؟
- این علائم موقتی یا مزمن است؟
- انجام چه اقداماتی را توصیه می کنید؟
- آیا جایگزینی برای شیوه درمانی مد نظرتان دارید؟
- آیا می توانید داروی دیگری به جای این دارو پیشنهاد کنید؟
سوالات پزشک
هنگام ویزیت و معاینه، پزشک سؤالاتی در مورد عارضه پوستی ایجاد شده از شما خواهد پرسید.
بهتر است از قبل آماده پاسخ به این سؤالها باشید تا هم در زمان صرفه جویی کرده و هم بتوانید به نکات مهم تری اشاره کنید.
پزشک احتمالاً سؤالات زیر را مطرح خواهد کرد:
- از چه زمانی علائم تان شروع شد؟
- آیا دائماً شاهد بروز این علائم هستید یا به صورت موقتی ظاهر می شوند؟
- آیا چیزی باعث بهبود علائم می شود؟
- آیا چیزی باعث بدتر شدن علائم تان می شود؟
- آیا اعضای دیگر خانواده تان نیز به این عارضه دچار هستند؟
- آیا شما یا کودکتان سابقه آسم، آلرژی یا تب یونجه داشته اید؟
- آیا شما یا کودک تان سابقه ابتلا به اگزمای پوستی داشته اید؟
- تفریحات تان چیست؟
- آیا با حیوانات در تماس هستید؟
- برای مراقبت از پوست خود از چه محصولاتی استفاده می کنید؟
- آیا این شرایط برای خواب شما یا کودک تان مشکلی ایجاد کرده است؟
سخن آخر
اغلب استعداد ابتلا به درماتیت آتوپیک ارثی بوده و از والدین کودک به ارث می رسد.
بیماران مبتلا به «آتوپیک درماتیت» پوست فوق العاده حساسی داشته و آستانه تحمل شان در برابر تحریک های پوستی کمتر از دیگر افراد است.
- درماتیت آتوپیک حاد باعث ایجاد پلاک های پوستی و خارش شدید پوستی می شود. یکی از علائم و نشانه های بارز بروز درماتیت آتوپیک، خارش پوستی است. درماتیت آتوپیک مزمن باعث ضخیم و پوسته پوسته شدن پوست بیمار خواهد شد. به نظر می رسد که افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک دچار مشکلات پاسخ سیستم ایمنی هستند. درمان درماتیت آتوپیک بیشتر بر اساس رطوبت رسانی پوست با استفاده از مرطوب کننده هایی مثل وازلین بوده و باید برای جلوگیری از بروز التهاب و خارش در مصرف استروئید های موضعی احتیاط کرد. آنتی هیستامین های خوراکی نیز می توانند تا حد زیادی به کاهش خارش ها و تحریکات پوستی کمک کنند. از آن جایی که بروز عفونت های ثانویه می تواند باعث شدیدتر شدن ضایعات پوستی شود. به همین خاطر ممکن است در بعضی از موارد فرد مبتلا نیاز به مصرف آنتی بیوتیک خوراکی داشته باشد.
آخرین دیدگاه‌ها