لقاح آزمایشگاهی

لقاح آزمایشگاهی یا (IVF) شامل یک سری روش های پیچیده است که برای کمک به باروری یا پیشگری از مشکلات ژنتیکی استفاده می شود. در طیIVF، تخم های بالغ از تخمدان جمع آوری و بازیابی شده و در محیط آزمایشگاهی توسط اسپرم ها بارور می شوند. سپس تخم بارور شده (جنین) به رحم منتقل خواهد شد. یک چرخه کامل IVF حدود سه هفته طول می کشد. بعضی اوقات این مراحل به قسمت های مختلفی تقسیم شده و این روند طولانی تر می شود. IVF، موثرترین شکل فناوری برای کمک به باروری تولید می باشد. این روش با استفاده از تخم های خود فرد و اسپرم همسر او قابل انجام است. در بعضی موارد، ممکن است از زن دیگر برای حاملگی استفاده شود تا جنین را در رحم خود نگهداری کند.

• IVF می تواند بسیار وقت گیر، گران و آسیب زننده باشد.
• لقاح آزمایشگاهی(IVF)، درمانی برای ناباروری یا مشکلات ژنتیکی است.
• اگر بیش از یک جنین به رحم منتقل شود، IVF می تواند منجر به بارداری چند قلویی شود.
• شانس زن برای داشتن یک نوزاد سالم با استفاده از IVF به عوامل بسیاری از جمله سن و علت ناباروری بستگی دارد.
• گاهی اوقات، IVF به عنوان یک درمان اصلی برای ناباروری در زنان بالای 40 سال انجام می شود. IVF می تواند در برخی شرایط خاص انجام گیرد.
• اگر IVF برای درمان ناباروری انجام شود، زن و مرد می توانند قبل از انجام IVF، گزینه های درمانی کمتر آسیب زننده تری از جمله داروهای باروری و لقاح داخل رحمی را امتحان کنند.

پزشک می تواند در درک چگونگی عملکرد  IVF خطرات احتمالی و اینکه آیا این روش درمانی ناباروری برای زن مناسب است یا نه به او کمک کند.

مطالعه بیشتر:باورهای غلط درمان ناباروری و IVF 

شرایط انجام IVF (لقاح آزمایشگاهی)

آسیب یا انسداد لوله فالوپی

آسیب یا انسداد لوله فالوپی، لقاح تخمک یا انتقال جنین به رحم را دشوار می کند.

اختلالات تخمک گذاری

در تخمک گذاری غیر طبیعی، تخمک های کمتری برای لقاح در دسترس هستند.

آندومتریوز

رشد بافت رحم در خارج از رحم که بر عملکرد تخمدان ها، رحم و لوله های فالوپ تأثیر می گذارد.

فیبروئید رحم

فیبروم، تومورهای خوش خیم در دیواره رحم هستند که می توانند در استقرار تخم بارور شده اختلال ایجاد کنند.

سابقه عقیم سازی یا برداشتن لوله

اگر زن لوله های خودش را بسته باشد و جراحی عقیم سازی انجام داده، IVF می تواند جایگزینی برای معکوس کردن برداشتن لوله ها باشد.

اختلال در تولید یا عملکرد اسپرم

غلظت اسپرم کم، تحرکت ضعیف اسپرم یا ناهنجاری در اندازه و شکل اسپرم می تواند بارور شدن تخمک را برای اسپرم دشوار کند.

ناباروری با علت غیر قابل توضیح

ناباروری علت غیر قابل توضیح، یعنی علیرغم ارزیابی از دلایل شایع، علتی برای ناباروری یافت نشده است.

اختلال ژنتیکی

اگر زن یا شریک زندگی او در معرض خطر ابتلا به اختلال ژنتیکی قرار داشته باشند، پزشک آزمایش ژنتیکی پیش از لقاح را تجویز می کند. بعد از لقاح و بارور شدن تخم ها، پزشکان برای برخی مشکلات ژنتیکی جنین را معاینه می کنند. جنین هایی که مشکلات مشخصی ندارند می توانند به رحم منتقل شوند.

حفظ باروری در حین درمان سرطان یا سایر بیماری های خاص

اگر زن در حال انجام پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان سرطان باشد، ممکن است باروری و جنین در معرض خطر باشند. در این صورت IVF می تواند گزینه ای برای حفظ باروری باشد. زنانی که رحم آن ها عملکرد مناسبی ندارند و یا بارداری برای آن ها خطرناک است می توانند IVF را انجام دهند. در این روش از شخص سوم برای انجام بارداری (حامل بارداری) استفاده می شود به نحوی که تخم های زن با اسپرم همسرش بارور می شوند، اما جنین حاصل در رحم حامل حاملگی قرار می گیرد.

مطالعه بیشتر: رژیم غذایی ناباروری

در صورت لزوم همین الان با متخصص زنان و زایمان آنلاین در پزشکت مشورت کنید.

عوارض IVF (لقاح آزمایشگاهی)

خطرات IVF شامل موارد زیر است:

زایمان های چندقلویی

IVF خطر تولد چند قلویی را افزایش می دهد. بارداری با جنین های متعدد خطر زایمان زودرس و جنین با وزن کم را به همراه دارد.

مطالعه بیشتر: نشانه های دو یا چندقلویی در بارداری

زایمان زودرس و وزن کم جنین هنگام تولد

تحقیقات نشان می دهد که IVF خطر ابتلا به نوزاد زودرس یا جنین با وزن کم در هنگام تولد را کمی افزایش می دهد.

سندرم هیپرکیسم تخمدان

استفاده از داروهای باروری تزریقی، مانند گنادوتروپین کوریونی انسانی (HCG) برای القاء تخمک گذاری می تواند باعث سندرم هیپرکیسم – hyperstimulation تخمدان شود. در این شرایط تخمدان های زن متورم و دردناک خواهند شد. علائم به طور معمول یک هفته طول می کشد و شامل درد خفیف شکم، نفخ، حالت تهوع، استفراغ و اسهال است. در صورت بارداری زن، علائم ممکن است چندین هفته طول بکشد. به ندرت احتمال دارد شکل جدی تری از سندرم هیپراستیمول تخمدان ایجاد شود که می تواند باعث افزایش سریع وزن و تنگی نفس شود.

عوارض روش بازیابی تخم

استفاده از سوزن آسپیراسیون برای جمع آوری تخم می تواند باعث خون ریزی، عفونت یا آسیب به واژن، مثانه یا رگ های خونی شود.

حاملگی خارج رحمی

حدود 2٪ تا 5٪ زنانی كه از IVF استفاده می كنند، حاملگی خارج رحمی خواهند داشت که در این صورت تخم بارور شده نمی تواند در خارج از رحم زنده بماند و راهی برای ادامه بارداری وجود ندارد.

استرس

استفاده از IVF می تواند از نظر مالی، جسمی و عاطفی استرس زا باشد.

مطالعه بیشتر: بارداری پس از بستن لوله ها

آمادگی برای IVF (لقاح آزمایشگاهی)

افراد در هنگام انتخاب کلینیک لقاح آزمایشگاهی (IVF)، به خاطر داشته باشند که میزان موفقیت یک کلینیک به عوامل مختلفی از جمله سن بیمار و مسائل پزشکی و رویکرد های درمانی بستگی دارد. در مورد هزینه های مربوط به هر مرحله از این روش اطلاعات دقیقی کسب کنند. قبل از شروع IVF، زن و شریک زندگی او به احتمال زیاد به غربال گری های مختلفی نیاز خواهند داشت، از جمله:

آزمایش ذخیره تخمدان

برای تعیین کمیت و کیفیت تخمک ها، پزشک ممکن است غلظت هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)، استرادیول (استروژن) و هورمون ضد مولر را در خون زن در چند روز اول چرخه قاعدگی اندازه گیری کند. نتایج آزمایش، که اغلب همراه با سونوگرافی تخمدان انجام می شود، می تواند به پیش بینی نحوه پاسخ تخمدان به دارو های باروری کمک کند.

آنالیز مایع منی

پزشک می تواند قبل از شروع چرخه درمان IVF، تجزیه و تحلیل مایع منی را انجام دهد.

غربال گری بیماری های عفونی

زن و شریک زندگی او برای بیماری های عفونی از جمله HIV مورد معاینه قرار خواهند گرفت.

تمرین انتقال جنین

پزشک ممکن است برای تعیین عمق حفره رحم و تکنیکی که احتمالاً موفقیت جنین را افزایش می دهد، انتقال جنین را به طور آزمایشی، تمرین کند.

معاینه رحم

قبل از شروع IVFپزشک پوشش داخلی رحم زن را معاینه می کند.

بررسی رحم می تواند شامل موارد زیر باشد:

سونوهیستروگرافی:

در این روش مایع از طریق دهانه رحم به رحم تزریق می شود و سونوگرافی انجام می گیرد.

هیستروسکوپی:

یک تلسکوپ نازک، انعطاف پذیر و روشن (هیستروسکوپ) از طریق واژن و دهانه رحم به رحم وارد می شود.

مطالعه بیشتر: انواع داروهای باروری را بشناسید.

کسب اطلاعات در مورد IVF

زنان باید قبل از شروع چرخه IVF، سوالات مهم را در نظر بگیرند، از جمله:

چند جنین منتقل می شود؟

تعداد جنین های منتقل شده معمولاً به سن و تعداد تخم های بازیابی شده بستگی دارد. از آنجا که میزان استقرار جنین برای خانم های مسن پایین است، معمولاً جنین های بیشتری منتقل می شوند. بیشتر پزشکان دستورالعمل های خاص را برای جلوگیری از حاملگی چندقلو انجام می دهند. حتی در برخی کشورها، قانون، جنین های چند قلویی را محدود می کند.

با جنین های اضافی چه خواهید کرد؟

جنین های اضافی می توانند برای چند سال منجمد و ذخیره شوند. انجماد جنین ها می تواند چرخه های بعدی IVF را ارزان تر و آسان تر کند. حتی ممکن است جنین های منجمد استفاده نشده به زوج دیگری یا یک مرکز تحقیقاتی اهدا شوند.

چگونه می توان خطر چندقلو را کاهش داد؟

اگر بیش از یک جنین به رحم منتقل شود، IVF می تواند منجر به بارداری چندقلویی شود. با این وجود، کاهش جنین یک تصمیم بزرگ با پیامدهای اخلاقی، عاطفی و روانی است.

مطالعه بیشتر: بهترین داروهای گیاهی برای باروری

مراحل لقاح آزمایشگاهی

IVF شامل چندین مرحله است:

• تحریک تخمدان
• بازیابی تخم
• بازیابی اسپرم
• لقاح انتقال جنین

یک چرخه IVF می تواند حدود دو تا سه هفته طول بکشد، و ممکن است بیش از یک چرخه مورد نیاز باشد.

القاء تخمک گذاری

اگر از تخم های خود زن در حین IVF استفاده شود، در شروع چرخه، زن هورمون های مصنوعی برای تحریک تخمدان و تولید تخمک دریافت می کند. این مرحله به تخمک های متعددی نیاز دارد زیرا بعضی از تخم ها بعد از لقاح به طور عادی بارور نمی شوند و یا رشد نمی کنند.

احتمال دارد مرحله القاء تخمک گذاری به چندین داروی مختلف نیاز داشته باشد، از جمله:

• داروهای بلوغ تخمک
• داروهایی برای تحریک تخمدان
• داروهایی برای آماده سازی لایه رحم
• داروهایی برای جلوگیری از تخمک گذاری زودرس

پزشک مشخص می کند زن کدام داروها را به چه مدتی استفاده کند. به طور معمول، قبل از آماده شدن تخم برای بازیابی، زن به یک یا دو هفته تحریک تخمدان احتیاج دارد. برای تعیین زمان آماده شدن تخمک ها، پزشک به احتمال زیاد آزمایشات سونوگرافی واژینال و آزمایش خون توصیه می کند.

بعضی اوقات چرخه های IVF قبل از بازیابی تخم به یکی از دلایل زیر لغو می شود:

• سایر موارد پزشکی
• تخمک گذاری زودرس
• تعداد نامناسب فوليكول ها در حال رشد
• خطر ابتلا به سندرم هیپراستیمولی تخمدان

اگر چرخه لغو شود، پزشک ممکن است داروها یا دوزهای آن ها را تغییر دهد تا در طی چرخه های بعدی IVF پاسخ بهتری داشته باشد.

بازیابی تخم

بازیابی تخم می تواند در مطب پزشک یا کلینیک 34 تا 36 ساعت پس از تزریق نهایی و قبل از تخمک گذاری انجام شود. در طول بازیابی تخم، زن بیهوش و داروهای ضد درد به او داده می شود. آسپیراسیون اولتراسوند ترانس واژینال روش معمولی برای بازیابی تخم است. یک پروب سونوگرافی برای شناسایی فولیکول ها در مهبل زن وارد می شود. سپس یک سوزن نازک همراه پروپ از مهبل (واژن) و داخل فولیکول ها عبور کرده و تخم ها را بازیابی کند. اگر تخمدان ها از طریق سونوگرافی خارج واژن قابل دسترس نباشند، ممکن است از سونوگرافی شکمی برای هدایت سوزن استفاده شود. تخم ها از طریق سوزنی متصل به دستگاه مکش از فولیکول ها جدا می شوند.

احتمال دارد زن پس از بازیابی تخم، گرفتگی و احساس فشار را تجربه کند. تخم های بالغ در یک مایع مغذی (محیط کشت) قرار می گیرند و انکوبه می شوند. تخم هایی که سالم و بالغ باشند، برای ایجاد جنین با اسپرم مخلوط می شوند. با این حال، همه تخم ها ممکن است با موفقیت بارور نشوند.

بازیابی اسپرم

صبح بعد بازیابی تخم یک نمونه مایع منی از مرد تهیه می کند. روش های دیگری مانند آسپیراسیون بیضه در بعضی مواقع مورد نیاز است. آسپیراسیون بیضه، استفاده از سوزن یا عمل جراحی برای استخراج اسپرم از بیضه می باشد. اسپرم ها در محیط آزمایشگاه از مایعات مایع منی موجود جدا می شوند.

باروری

باروری را می توان با استفاده از دو روش معمول انجام داد:

لقاح معمولی. در طی لقاح معمولی، اسپرم سالم و تخم بالغ با هم مخلوط شده و یک شب در انکوباتر نگهداری می شوند.

تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم. در ICSI، یک اسپرم سالم مستقیماً به هر تخمک بالغ تزریق می شود. ICSI غالباً در مواردی استفاده می شود که کیفیت مایع منی مشکل داشته باشد یا تلاش های لقاح در چرخه های قبلی IVF موفقیت آمیز نبوده است. در شرایط خاص، پزشک می تواند روش های دیگری را قبل از انتقال جنین توصیه کند.

کمک به استقرار تخمک

حدوداً پنج تا شش روز پس از لقاح، جنین از محل غشای اطراف خود (zona pellucida) جوانه می زند و در داخل لایه رحم مستقر می شود. در صورت مسن بودن زن، و یا چند تجربه ناموفق IVF، پزشک ممکن است از این روش استفاده کند.

آزمایش ژنتیکی

قبل از پیوند جنین یک نمونه کوچک جنین از نظر بیماری های ژنتیکی خاص و یا تعداد صحیح کروموزوم ها، آزمایش می شوند. جنین هایی که حاوی ژن های آسیب دیده یا کروموزوم غیرطبیعی نیستند می توانند به رحم منتقل شوند. اگرچه آزمایش ژنتیکی قبل از پیوند می تواند احتمال ابتلا جنین را به مشکل ژنتیکی کاهش دهد، اما نمی تواند خطر را از بین ببرد. آزمایش پیش از تولد هنوز هم ممکن است توصیه شود.

انتقال جنین

انتقال جنین در مطب پزشک یا کلینیک انجام می شود و معمولاً دو تا پنج روز پس از بازیابی تخمک انجام می شود. این روش معمولاً بدون درد اما با گرفتگی خفیف همراه است. پزشک لوله ای طولانی و باریک و انعطاف پذیر به نام سوند را درون مهبل، از طریق دهانه رحم به رحم وارد می کند. سرنگ حاوی یک یا چند جنین شناور در مقدار کمی مایعات به انتهای سوند وصل می شود. با استفاده از سرنگ، پزشک جنین را درون رحم قرار می دهد. در صورت موفقیت، جنین حدود شش تا 10 روز پس از بازیابی تخم در بافت داخلی رحم قرار می گیرد.

بعد از عمل لقاح آزمایشگاهی

پس از انتقال جنین، زن تواند فعالیت های عادی روزانه خود را از سر بگیرد. با این حال، ممکن است تخمدان های زن بزرگتر شوند. اگر زن بعد از انتقال جنین دچار درد متوسط یا شدید شود، باید با پزشک خود تماس بگیرد. پزشک، بیمار را از نظر عوارضی مانند عفونت، پیچ خوردگی تخمدان و سندرم شدید هیپراسمیداسیون تخمدان ارزیابی می کند.

عوارض جانبی معمولی انتقال جنین شامل موارد زیر است:

• یبوست
• نفخ ملایم
• گرفتگی خفیف
• ترشحات شفاف یا خونین
• حساسیت به لمس در پستان به دلیل سطح بالای استروژن

 

نتایج لقاح آزمایشگاهی

حدود 12 روز تا دو هفته پس از بازیابی تخم، پزشک نمونه ای از خون زن را آزمایش می کند تا تشخیص دهد که او باردار است یا نیست. در صورت بارداری زن، پزشک برای مراقبت از دوران بارداری او را به یک متخصص زنان و زایمان ارجاع می دهد. در صورت عدم بارداری، مصرف پروژسترون متوقف می شود و احتمالاً طی یک هفته بعد زن قاعدگی را تجربه خواهد کرد.

شانس تولد نوزاد سالم پس از استفاده از IVF به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

علت ناباروری

در موارد آندومتریوز شدید زنان با IVF قادر به باردار شدن نیستند.

عوامل سبک زندگی

سیگار کشیدن می تواند شانس موفقیت IVF را تا 50% کاهش دهد.

سن مادر

احتمال باردار شدن و تولد یک نوزاد سالم با استفاده از تخم های خود زن در حین IVF در زنان جوان بیشتر است.

به زنان 41 سال و بالاتر اغلب توصیه می شود که در طول IVF از تخم های اهدا کننده استفاده کنند تا شانس بارداری را افزایش دهند.

وضعیت جنین لقاح آزمایشگاهی

انتقال جنین هایی که بیشتر رشد کرده اند در مقایسه با جنین های دو یا سه روزه شانس بارداری را افزایش می دهند.

سابقه سقط جنین

زنانی که قبلاً سابقه سقط جنین و یا زایمان داشته اند، بیشتر شانس استفاده از IVF را دارند.

میزان موفقیت برای زنانی که قبلاً چندین بار از IVF استفاده کرده اند و موفق به بارداری نشده اند، کمتر است.

چاقی، استفاده از الکل، داروهای تفریحی، کافئین بیش از حد و برخی داروهای خاص نیز می تواند شانس بارداری و تولد را کاهش دهند.