سنگ شکنی یا لیتوتریپسی

سنگ شکنی یا لیتوتریپسی یک روش پزشکی است که برای درمان انواع خاصی از سنگ کلیه و سنگ در سایر اندام ها مانند کیسه صفرا یا کبد استفاده می شود. سنگ کلیه زمانی تشکیل می شود که مواد معدنی و سایر مواد موجود در ادرار در کلیه ها متبلور شده و توده های جامد یا سنگ تشکیل می دهند. این مواد ها ممکن است متشکل از بلورهای کوچک و لبه تیز یا صاف تر و سنگین تر باشند که شبیه صخره های رودخانه ای صیقلی هستند. این مواد معمولاً در طول ادرار به طور طبیعی از بدن شما دفع می شوند.

با این حال، گاهی اوقات بدن شما نمی تواند سنگ های بزرگ تر را از طریق ادرار دفع کند. افراد مبتلا به سنگ کلیه ممکن است خونریزی، درد شدید یا عفونت مجاری ادراری را تجربه کنند. هنگامی که سنگ ها منجر به بروز این عوارض می شوند، پزشک احتمال دارد سنگ شکنی را پیشنهاد کند.

لیتوتریپسی چگونه کار می کند؟

سنگ در کلیه ها، کیسه صفرا یا حالب شایع است. گاهی اوقات، سنگ ها به اندازه ای کوچک هستند که در هنگام ادرار بدون اینکه شخص متوجه شود از بدن خارج می شود. با این حال، سنگ های بزرگ کلیه یا حالب می توانند باعث درد شوند و جریان ادرار را مسدود کنند.

اگر سنگ ها دفع نشوند، می توانند به کلیه ها و مجاری ادراری آسیب برسانند. هنگامی که داروها کمکی نمی کنند، روش لیتوتریپسی می تواند سنگ ها را به قطعات کوچکتر تجزیه کند تا بتوانند از ادرار خارج شوند.

دو نوع اصلی سنگ شکنی شامل سنگ شکنی برون بدنی با موج ضربه ای (ESWL) و سنگ شکنی لیزری هستند. سنگ شکنی لیزری گاهی اوقات به عنوان یورتروسکوپی انعطاف پذیر و لیتوتریپسی لیزری (FURSL) شناخته می شود زیرا پزشکان از ابزاری به نام یورتروسکوپ استفاده می کنند.

هر دو روش می توانند به از بین بردن سریع و موثر سنگ ها کمک کنند. نوع درمانی که پزشک توصیه می کند به عوامل مختلفی مانند نوع سنگ های فرد و سلامت کلی او بستگی دارد.

سنگ شکنی برون بدنی

ESWL از امواج ضربه ای برای شکستن سنگ ها استفاده می کند. در طی این روش، پزشک از دستگاهی به نام لیتوتریپتر استفاده می‌کند تا امواج صوتی را مستقیماً به سمت سنگ‌ها در بدن هدف قرار دهد.

امواج صوتی سنگ ها را به قطعات کوچک تجزیه می کنند. آنها به گونه ای طراحی شده اند که روی سنگ تأثیر بگذارند، اما اگر پزشک آنها را به دقت تجویز و نظارت نکند، می توانند به سایر بافت های بدن نیز آسیب برسانند.

این عمل حدود 1 ساعت طول می کشد و معمولا در بیمارستان انجام می شود. در بیشتر موارد، فرد می تواند در همان روز به خانه برود. پس از درمان باید ذرات سنگ را طی چند روز یا چند هفته از طریق ادرار دفع کنند.

توجه به این نکته ضروری است که این درمان ممکن است عوارضی داشته باشد. یکی از عارضه ها می تواند خونریزی به دلیل آسیب به کلیه باشد.

FURSL

این روش شامل استفاده از آندوسکوپ برای درمان سنگ در حالب است. آندوسکوپ یک لوله انعطاف پذیر با نور و دوربین متصل است که به پزشک کمک می کند تا داخل یک اندام یا حفره بدن را ببیند.

پزشک می تواند سنگ ها را با استفاده از یورتروسکوپ ببیند و از لیزر برای تجزیه آنها استفاده کند. این روش حدود 30 دقیقه طول می کشد و اکثر افراد می توانند در همان روز به خانه بروند.

با این حال، بسته به تعداد سنگ هایی که پزشک نیاز به برداشتن دارد و سختی آنها، ممکن است این عمل تا 2 ساعت طول بکشد. تکه های سنگ شکسته باید در روزها و هفته های بعد از عمل به راحتی از ادرار عبور کنند.

چگونه برای سنگ شکنی آماده شویم؟

مهم است که در مورد داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه یا مکمل هایی که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از داروها، مانند آسپرین (Bufferin)، ایبوپروفن (Advil) و وارفارین (Coumadin) یا سایر رقیق‌کننده‌های خون، می‌توانند در توانایی لخته شدن خون شما اختلال ایجاد کنند.

احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد که مصرف این داروها را قبل از انجام عمل متوقف کنید. با این حال، مصرف داروهایی را که برایتان تجویز شده است، قطع نکنید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید.

برخی از افراد تحت بی حسی موضعی سنگ شکنی دارند که برای پیشگیری از درد، ناحیه را بی حس می کند. با این حال، اکثر افراد این روش را تحت بیهوشی عمومی انجام می دهند که در طول عمل به خواب می روند. اگر قرار است تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرید، ممکن است پزشک به شما بگوید حداقل شش ساعت قبل از عمل چیزی ننوشید یا نخورید.

اگر تحت بیهوشی عمومی ESWL دارید، برنامه‌ریزی کنید که یکی از دوستان یا اعضای خانواده شما را بعد از عمل به خانه برساند. بیهوشی عمومی ممکن است بعد از سنگ شکنی شما را خواب آلود کند، بنابراین تا زمانی که اثرات به طور کامل از بین نرود، نباید رانندگی کنید.

سنگ شکنی چه نتایجی دارد؟

لیتوتریپسی معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود. قبل از انجام عمل، لباس بیمارستان را به تن می‌کنید و روی میز معاینه روی یک بالشت نرم و پر از آب دراز می‌کشید. این همان جایی است که در حین انجام عمل باقی می‌مانید. سپس به شما داروی آرام بخش و آنتی بیوتیکی برای مبارزه با عفونت داده می شود.

در طول سنگ شکنی، امواج ضربه ای پرانرژی از بدن شما عبور می کنند تا زمانی که به سنگ کلیه برسند. امواج، سنگ ها را به قطعات بسیار کوچکی می شکند که به راحتی می توانند از سیستم ادراری شما عبور کنند.

پس از انجام عمل، قبل از فرستادن به خانه، حدود دو ساعت را در ریکاوری سپری خواهید کرد. در برخی موارد ممکن است یک شب در بیمارستان بستری شوید. برنامه ریزی کنید که یک تا دو روز بعد از عمل در خانه استراحت کنید. همچنین نوشیدن مقدار زیادی آب برای چند هفته پس از سنگ شکنی ایده خوبی است. نوشیدن آب به کلیه‌های شما کمک می‌کند تا تکه‌های سنگ باقی‌مانده را خارج کنند.

خطرات سنگ شکنی چیست؟

مانند بسیاری از روش ها، برخی از خطرات در سنگ شکنی دخیل هستند. ممکن است خونریزی داخلی داشته باشید و نیاز به انتقال خون داشته باشید. زمانی که یک قطعه سنگ مانع از خروج ادرار از کلیه ها می شود، می توانید دچار عفونت و حتی آسیب کلیه شوید. این روش می‌تواند به کلیه‌های شما آسیب برساند و احتمال دارد بعد از عمل به خوبی کار نکنند. عوارض جدی احتمالی ممکن است شامل فشار خون بالا یا نارسایی کلیه باشد.

درمان به طور کلی برای افراد مبتلا به سنگ کلیه مناسب است. بهبودی احتمال دارد بسته به تعداد و اندازه سنگ ها متفاوت باشد، اما سنگ شکنی معمولا می تواند آنها را به طور کامل حذف کند. در برخی موارد ممکن است به درمان های اضافی نیاز باشد. در حالی که لیتوتریپسی برای اکثر افراد بسیار خوب عمل می کند، این احتمال وجود دارد که سنگ ها برگردند.

افراد اغلب پس از سنگ شکنی موج شوک دچار کبودی و درد می شوند. تب یا لرز ممکن است پس از یورتروسکوپی و سنگ شکنی موج شوک رخ دهد. اینها ممکن است نشان دهنده عفونت باشند، بنابراین اگر فرد دچار تب یا لرز شد باید به پزشک مراجعه کند.

خونریزی شدید پس از سنگ شکنی غیر معمول است. اگر قطعات سنگ گیر کند، ممکن است انسداد در حالب ایجاد شود. در این صورت، پزشک شاید یک روش اضافی با یورتروسکوپ برای برداشتن قطعات انجام دهد.

درد طولانی مدت نیز ممکن است نشان دهنده انسداد باشد. اگر فردی درد شدید دارد یا با مصرف داروهای مسکن تسکین نمی یابد، باید با پزشک تماس بگیرد.

عمل لیتوتریپسی چگونه انجام می شود؟

قبل از عمل لیتوتریپسی، پزشک آزمایشاتی را برای تعیین تعداد سنگ های یک فرد و همچنین اندازه و محل آنها انجام می دهد. این احتمال وجود دارد که پزشک از سی تی اسکن بدون کنتراست برای تشخیص سنگ کلیه استفاده کند زیرا این آزمایش بسیار حساس و اختصاصی است.

آنها همچنین از یک اشعه ایکس استاندارد شکم به نام کلیه، حالب، مثانه (KUB) برای یافتن سنگ های حاوی کلسیم استفاده خواهند کرد. فرد باید از قبل به پزشک اطلاع دهد که آیا دارویی مصرف می کند یا خیر. قبل از عمل، ممکن است لازم باشد مصرف برخی داروها از جمله رقیق‌کننده‌های خون و مسکن‌های بدون نسخه مانند آسپرین و ایبوپروفن را قطع کنند. قطع کردن دارو ها به این دلیل است که اینها می توانند با توانایی لخته شدن خون تداخل داشته باشند.

لخته شدن خون برای پیشگیری از هرگونه خونریزی که ممکن است در طول یا بعد از عمل رخ دهد ضروری است. سنگ شکنی معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می شود، به این معنی که فرد در خواب خواهد بود و هیچ دردی احساس نمی کند. به طور معمول، افراد باید 8 تا 12 ساعت قبل از دریافت داروهای بیهوشی ناشتا باشند.

پس از ورود به اتاق عمل، پزشک یک خط داخل وریدی را در بازوی فرد قرار می دهد تا داروهای بیهوشی را تجویز کند و داروی مسکن ارائه دهد.

برای ESWL، فرد روی میز دراز می کشد و لیتوتریپتر برای هدف قرار دادن محل سنگ ها قرار دارد. پزشک همچنین احتمال دارد یک استنت در حالب قرار دهد تا به دفع سنگ ها کمک کند.

برای FURSL، پزشک یک اورتروسکوپ را در مثانه و در صورت لزوم به داخل حالب و کلیه وارد می‌کند. سپس از لیزر برای شکستن سنگ هایی که می بینند استفاده می کنند.

بهبودی بعد از سنگ شکنی چه مدت طول می کشد؟

پس از بیدار شدن فرد از داروهای بیهوشی، پزشک حداقل 1 ساعت او را تحت نظر می گیرد تا مطمئن شود که به اندازه کافی راحت و پایدار است تا مرخص شود. پزشک دستورالعمل های مراقبتی و داروهای ضد درد را قبل از ترخیص بیمار ارائه می دهد.

ممکن است چند هفته طول بکشد تا فرد تمام قطعات سنگ را دفع کند و دیدن خون در ادرار در چند روز اول پس از عمل غیرعادی نیست. همچنین احساس درد در ناحیه پشت و پهلو نیز رایج است، اما داروهای مسکن می توانند شدت این درد را کاهش دهند. برخی از افراد ممکن است کبودی خفیفی را روی پوستی که امواج ضربه ای وارد بدن می شود، تجربه کنند.

ممکن است بیش از یک هفته طول بکشد تا فرد احساس کند می‌تواند پس از یک روش یورتروسکوپی به کار خود بازگردد. عوارض جانبی معمولاً مانند دوربین های کوچکتر و لیزرهای دقیق تر جزئی هستند. در واقع، برخی از افراد می توانند در عرض 1 تا 2 روز پس از عمل به سر کار بازگردند. با این حال، بهبودی کامل احتمال دارد برای برخی افراد بیشتر از این طول بکشد.

سخن آخر

روش های لیتوتریپسی نمی توانند سنگ های بزرگ یا سخت را درمان کنند. همچنین، ESWL ممکن است برای چاقی افراد مفید نباشد زیرا امواج ضربه ای ممکن است نتوانند به سنگ ها برسند. پزشکان روش های لیتوتریپسی را برای افراد باردار توصیه نمی کنند، زیرا ممکن است برای جنین خطرآفرین باشد.

برخی از سنگ ها به بیش از یک روش نیاز دارند. در برخی موارد، ممکن است پزشک نیاز به استنت گذاری و برداشت آن پس از عبور قطعات سنگ داشته باشد.

لیتوتریپسی از امواج ضربه ای یا لیزر برای تجزیه سنگ های کلیه، کیسه صفرا یا حالب استفاده می کند. دو نوع اصلی لیتوتریپسی ESWL و FURSL  هستند. این روش ها معمولا بین 30 دقیقه تا 2 ساعت طول می کشد. اگر فردی پس از انجام یورتروسکوپی یا سنگ شکنی موج شوک تب یا لرز را تجربه کرد، باید به پزشک مراجعه کند.