دوره نوزادی

رشد پس از تولد را می توان به رده های سنی مختلفی تقسیم کرد. نوزادان (تولد تا 1 ماه)، شیرخوارگی (1 ماه تا 2 سال)، دوران کودکی(2 سالگی تا بلوغ)، بلوغ (12 سالگی تا اواسط نوجوانانی) و بزرگسالان جوان که دسته جدیدی است که از اواخر نوجوانی تا اوایل دهه بیست را شامل می شود. ما در این مقاله به مهارت های دوره نوزادی پرداخته ایم تا والدین بتوانند با بررسی های ویژگی های خاص دوره های مختلف رشدی، یاد بگیرند که چگونه فرزند آن ها از بدو تولد تا یک ماهگی رشد می کند. نوزادان، از لحظه تولد به دنیای اطرافشان پاسخ می دهند.

واکنش نوزادان که با آغوش مادر آرام و یا با صدای بلند ساکت می شوند، نمونه هایی از رشد طبیعی آن ها هستند. پزشکان با توجه به این نقاط رشدی تشخیص می دهند که آیا نوزاد مطابق آنچه انتظار می رود رشد می کند یا اختلالی در رشد او وجود دارد.

رفلکس های دوره نوزادی

بخش عمده ای از فعالیت های نوزاد در هفته های اول زندگی او، رفلکس و پاسخ های غیرارادی است که نوزاد با آن متولد می شود. به عنوان مثال، هنگامی که انگشت خود را در دهان نوزاد قرار می دهید، او با رفلکس مکیدن به شما پاسخ می دهد یا وقتی که نوزاد با یک جسم نورانی روبروی می شود، چشم های خودش را محکم می بند. بسیاری از این رفلکس ها ممکن است تا ماه ها ادامه داشته باشند و برخی در مدت زمان کوتاه ناپدید می شوند.

در بعضی موارد، رفلکس های غیرارادی به رفتار های ارادی تغییر می کنند. به عنوان مثال، نوزاد با یک رفلکس “ریشه زایی” متولد می شود که اگر به گونه یا دهان او ضربه بزنید، سرش را به سمت دست شما می چرخاند. این رفکس به نوزاد کمک می کند تا هنگام شیرخوردن بتواند نوک پستان مادر را تشخیص دهد و سر خود را به سمت نوک پستان بچرخاند. بعد از سه هفته، او به راحتی سر خود را چرخانده و دهان خود را در حالت مکیده به سمت پستان مادر حرکت می دهد.

رفلکس مکیدن

مکیدن یکی از رفلکس های دوره نوزادی است که حتی قبل از تولد هم دیده می شود و وجود دارد به نحوی که دیده می شود که نوزاد  در سونوگرافی ها دوران بارداری انگشت شست خود را می مکد. بعد از تولد، هنگامی که نوک سینه ( پستان یا بطری) در دهان نوزاد قرار می گیرد و سقف دهان او را لمس می کند، نوزاد به طور خودکار شروع به مکیدن می کند. این حرکت در واقع در دو مرحله انجام می شود: اول، او لب های خود را در اطراف آئولا (ناحیه مدور پوست رنگدانه اطراف نوک پستان) قرار می دهد و نوک پستان را بین زبان و کام خود فشرده می کند. سپس مرحله دوم یا عمل شیر دهی انجام می شود که زبان در ناحیه نوک پستان حرکت می کند.

هماهنگی حرکات مکیدن همراه با تنفس و بلع یک کار نسبتاً پیچیده برای نوزاد است که اگر به درستی انجام نگیرد نوزادان نمی تواند به درستی شیر بخورد. نوزاد با تمرین بیشتر این رفلکس را به مهارت تبدیل کرده و آن را به خوبی مدیریت کنند.

رفلکس مورو

رفلکس دیگر نوزادان در طی این چند هفته اول، رفلکس مورو نام دارد. در این رفلکس وقتی به طور ناگهانی موقعیت سر نوزاد تغییر کند یا در صورت وحشت زدگی، نوزاد با تکان دادن بازوها و پاها و کشیدن گردن خود واکنش نشان می دهد، سپس به سرعت دستان خود را جمع کرده و ممکن است با صدای بلند گریه کند. رفلکس مورو که ممکن است در نوزادان درجات مختلفی وجود داشته باشد، در طی ماه اول به اوج خودش می رسد و پس از دو ماه از بین می رود.

رفلکس گردن تونیک

یکی از جالب ترین پاسخ های نوزاد رفلکس گردن تونیک است که به عنوان وضعیت شمشیربازی شناخته می شود. در این رفلکس وقتی سر نوزاد به یک طرف می چرخد​​، بازوی آن طرف راست و بازوی مخالف آن خم می شود. این رفلکس در سن پنج تا هفت ماهگی ناپدید می شود.

در هنگام لمس کف دست نوزاد، رفلکس دیگری را بروز می دهد که نوزاد سریعاً انگشت را می گیرید. در چند روز اول پس از تولد، درک نوزاد به قدری قوی خواهد بود که به نظر می رسد او می تواند خودش را نگه دارد. اما در اصل او هیچ کنترلی بر وزن خودش ندارد.

مهارت های نوزادی

در ماه های اول تولد نوزاد اتفاقات زیادی رخ می دهد. اکثر نوزادان در این سنین نقاط عطف خاص و مشترکی را دارند .مراقبت از نوزاد در این دوره بیشتر به یک چرخه بی پایان غذا دادن، تعویض پوشک و آرام کردن او منتهی می شود.

اما به زودی علائمی از رشد و نمو نوزاد ظاهر خواهند شد، برخی از این علائم یا مهارت ها عبارتند از:

مهارت های حرکتی دوره نوزادی

در روز های بدو تولد ممکن است حرکات سر نوزاد، حرکاتی مبهم و تند و تیز باشد. اما به زودی نوزاد می تواند سر و گردن خود را در حالی که روی شکم قرار دارد بلند کند، و همچنین در آن موقعیت سر خود را بچرخاند.

مهارت های شنوایی دوره نوزادی

نوزاد نسبت به میزان صدا حساس خواهد بود به نحوی که ممکن است سر خودش را به سمت جهت صداها حرکت دهد.

مهارت های بینایی دوره نوزادی

احتمالاً نوزاد در هنگام شیرخوردن روی صورت و به ویژه چشم های مادر تمرکز می کند. در سن 1 ماهگی، نوزاد ترجیح می دهد به اشیاء مختلف با رنگ های کاملاً متضاد یا سیاه و سفید نگاه کند.در حدود 2 ماهگی، چشم های نوزاد با هم هماهنگ تر می شود و می تواند یک شی را ردیابی کند وبه تدریج یاد می گیرد از راه دور اشیاء و افراد آشنا را تشخیص دهد .

رشد نوزاد در 3-5 روز بعد از تولد

• در همان چند روز اول تولد، نوزاد قادر است با برخی محرک ها، ارتباط برقرار کند.
• زمانی که والدین بیدار هستند، احتمالاً نوزاد روی صورت آن ها تمرکز می کند و جذب صداهای بلند می شود.

مهارت های ارتباطی و زبانی در 3-5 روز بعد از تولد

نوزاد در چند روز اول پس از تولد می تواند مهارت های ارتباطی و زبانی زیر را برقرار کند:

• سر خود را به سمت صدای والدین یا دیگران می چرخاند.
• بعد از برآورده شدن نیاز، گریه را متوقف می کند و ساکت می شود.
• در هنگام نیاز به بغل کردن، شیر خوردن، عوض کردن پوشک و خوابیدن گریه می کند.
•  در سن 2 ماهگی، وقتی با نوزاد صحبت و یا به آرامی با او بازی می کنید، ممکن است نوزاد صداهای واکه را تکرار کند.

علائم رشد جسمی و حرکتی در 3-5 روز بعد از تولد

• در پاسخ به محرک ها و صداها حرکت می کند.
• رفلکس گرفتن. اگر انگشتی را در کف دست نوزاد قرار دهید، آن را نگه می دارد.
• رفلکس ریشه زایی. به سمت پستان یا بطری می چرخد ​​و با قرار دادن نوک پستان در دهان شروع به مکیدن می کند.
• رفلکس مورو (واکنش پرتحرک). وقتی ساکت است، بازوها و پاهایش را باز می کند، سپس آن ها را مجدداً می بندد.
• شمشیربازی (رفلکس گردن تونیک). هنگامی که سرش را می چرخاند، یک بازوی خودش را خم کرده و بازوی مخالف را صاف می کند.

علاوه بر آن، نوزاد در 3-5 روز بعد از تولد با شنیدن صدای و نوازش آرام می شود و دوره خواب و بیداری مشخصی دارد. این علائم نشان دهنده رشد اجتماعی و عاطفی او می باشند. مهارت های شناختی نوزاد در این چند روز بهتر می شود و او یاد می گیرد هنگام آرام بودن و بیداری به چهره والدین نگاه کند و حتی به اشیاء درخشان و نورانی که در جلوی صورتش قرار می گیرد، خیره می شود.

مراجعه به پزشک در3-5 روز بعد از تولد

هر نوزادی با سرعت خاص خودش پیشرفت می کند، برخی از آن ها مهارت ها را زود یاد می گیرند اما برخی برای یادگیری به زمان بیشتری نیاز دارند. اگر مشکلی وجود دارد که والدین را نگران کرده است، بخصوص اگر نوزاد به خوبی نوک پستان را نمی خورد، یک بازو یا پای ضعیف تری دارد و یا بسیار تحریک پذیر است و به راحتی آرام نمی شود بهتر است والدین با پزشک مشورت کنند.

علائم رشد در دوره نوزادی 

نوزاد در یک ماهگی مهارت های زیادی را یاد می گیرد و از جنبه های مختلف رشد می کند.

مهارت های ارتباطی و زبانی در یک ماهگی

 با صداهای بلند از خواب می پرد و غیر از گریه کردن صداهای دیگری را ایجاد می کند.

مهارت حرکتی و رشد جسمی در یک ماهگی

• انگشت والدین را در مشت های خودش محکم نگه می دارد.
• بازوها و پاها در هر دو طرف بدن به طور همزمان حرکت می کنند.
• وقتی روی شکم دراز کشیده است، کمی سر خودش را بلند می کند.

مهارت رشد اجتماعی و عاطفی در یک ماهگی

• صدای مادر را تشخیص می دهد.
• با شنیدن صدای آرام و دلپذیر، مانند موسیقی، ساکت می شود.
• وقتی ناراحت می شود، به نوازش، صدا و محبت های والدین پاسخ می دهد.

مهارت شناختی (تفکر و یادگیری) در یک ماهگی

• چهره والدین را دنبال می کند.
• به یک جسمی که جلوی صورت آن ها قرار می گیرد، خیره می شود.

مراجعه به پزشک در یک ماهگی

هرچه نوزاد هوشیار تر شود، او بیشتر به والدین نگاه می کند پس زمان مناسبی است که هرگونه علامت ظریفی که می تواند نشان دهنده یک مشکل باشند، تشخیص داده شود. اگر نوزاد علائم زیر را داشت بهتر است به پزشک مراجعه شود:

• به صداهای دلپذیر، مانند موسیقی ملایم پاسخ نمی دهد.
• چشم های نوزاد متقاطع هستند و در یک راستا قرار ندارند.
• پاها یا دست های نوزاد به طور همزمان حرکت نمی کند: مثلاً فقط با یک پا لگد می زند، یا فقط یک بازو خودش را تکان می دهد.

راهکارهای ارتقاء رشد در دوره نوزادی

رابطه والدین با نوزاد پایه و اساس رشد سالم او می باشد پس والدیم باید به توانایی خود در رفع نیازهای نوزادان اعتماد کنند.

والدین می توانند برای ارتقاء رشد نوزاد راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:

نوزاد خود را بغل کنید.

بغل کردن نوزاد می تواند باعث احساس امنیت، آرامش و دوست داشتن شود. اجازه دهید نوزاد انگشت کوچک را بگیرد و صورت را لمس کند.

با نوزاد صحبت کنید.

 گفتگوی ساده با نوزاد می تواند زمینه ساز رشد زبان او باشد. برای نوزاد با صدای بلند داستان بخوانید. سوالات بپرسید و به عکس العمل های نوزاد خود پاسخ دهید. به یاد داشته باشید ایده ها و احساسات نوزاد با صدای ارتباط برقرار می کند.

 موقعیت های نوزاد را تغییر دهید.

 نوزاد خود را به سمت بیرون نگه دارید. نوزاد خود را بر روی شکم خود قرار دهید تا بازی کند. یک اسباب بازی رنگارنگ که صدای جالبی را ایجاد کند را در برابر صورت نوزاد قرار دهید تا نوزاد ترغیب شود سر خودش را حرکت دهد. فقط سعی کنید این کارها را در مدت زمان کوتاهی انجام دهید چون ممکن است کودک زود خسته شود. در صورتی که نوزاد احساس خواب آلودگی می کند اجازه دهید او بخوابد.

 به گریه های نوزاد سریع پاسخ دهید.

گریه های نوزادان در اکثر مواقع حدود شش هفته پس از تولد به اوج خود می رسد و سپس به تدریج کاهش می یابد. گریه کردن نوزاد نشان دهنده این است که نوزاد به تغییر پوشک، شیر یا بغل کردن نیاز دارد. پس سریعا به گریه های او پاسخ دهید و نیاز او را برآورده کنید.