تا دیر نشده علائمتو بگو، پزشکتو بگم:
کنترل رفتارهای خودآزاری کودک زمانی امکان پذیر است که بتوانید علت اصلی این رفتار در کودکان را بشناسید. یکی از رفتارهای کودکان نوپا که باعث وحشت شدید والدین می شود زمانی است که فرزند شروع به ضربه زدن به سر خودش می کند، خودش را می زند و به خود آسیب می رساند. برای بسیاری از والدین این سوال مطرح است که چرا کودکم خودش را می زند؟
اغلب، ممکن است متوجه شوید که کودک نوپا زمانی که عصبانی است یا نیاز به توجه دارد، چنین اعمالی را انجام می دهد. بنابراین شما باید این رفتار را به عنوان راهی برای ابراز احساسات فرزندتان در نظر بگیرید. این رفتار کودکان نوپا هر چقدر هم که در نظر والدین ترسناک به نظر برسد، بخشی از مرحله رشد آنهاست. به همین علت باید پیش از هر چیز خونسردی خود را حفظ کنید تا با رفتار یا عکس العمل نادرست باعث تشدید این رفتار در کودک خود نشوید.
به گفته متخصصان اطفال خودآزاری کودک می‌تواند منعکس کننده احساس درونی او باشد. کودکان نوپا از نظر واژگان برای توضیح احساسات مختلف خود مانند عصبانیت یا تنهایی بسیار محدود هستند. این مساله باعث می شود که کودک از روش های دیگری برای نشان دادن احساس خود استفاده کند.
خودآزاری کودک را رفتار آسیب‌رسان به خود (SIB) می‌نامند. بررسی ها نشان می دهند که 15% از کودکان خردسال در سالهای اولیه زندگی خود رفتارهای آسیب رسان یا SIB را از خود نشان می دهند و خودشان را می زنند.
اما گاهی اوقات، SIB مداوم و مزمن در کودکان ممکن است منجر به بروز مشکلات مختلفی از جمله تاخیر در رشد شود. برای افزایش اطلاعات خود در مورد SIB، علل آن و روش های متوقف کردن این رفتار ادامه مطلب را بخوانید.
شایع ترین علل خودآزاری کودکان
کودک شما در دوران کودکی، از محیط اطراف خود آگاه می شود و شروع به کاوش در دنیای اطراف خود می کند. همچنین کودکان در سال های اولیه زندگی خود یاد می گیرند که با استفاده از کلمات خواسته ها و نیازهای خود را بیان کنند. با این حال، آنها ممکن است توانایی کامل برای یادگیری سریع همه چیز یا بیان شفاهی خواسته های خود را نداشته باشند.
این محدودیت‌ها همراه با چالش‌های درک جهان ممکن است باعث عصبانیت و ناامیدی در کودکان شود. کودک در نتیجه احساس ناکامی به خود ضربه می زند. بررسی ها نشان می دهد که کودکان زمانی که خسته، تنها یا ناراحت هستند، بیشتر از مواقع دیگر چنین رفتاری را از خود نشان می دهند. همچنین گاهی مشاهده می شود که نوزادان هنگام خواب سر خود را به زمین می کوبند. این رفتار گاهی می تواند نشانه احساس هیجان در کودک باشد.
مشاهده این رفتارها اغلب باعث ناراحتی شدید والدین می شود. از نظر والدین خودآزاری کودک بسیار نگران کننده است. اما مشاهده این رفتار در برخی از کودکان نوپا طبیعی است. زیرا کودک تلاش می کند که احساسات قوی خود را به روش های مختلف ابراز کند. چنین رفتارهایی حتی در بزرگسالان هم مشاهده می شود. درست همانطور که ممکن است شما از روی هیجان دست های خود را محکم به هم بکوبید و یا به هوا بپرید. تنها تفاوت این است که بزرگسالان با روش‌های صحیح ابراز هیجان آشنا هستند، در حالی که نوزادان این روش ها را بلد نیستند. بنابراین آنچه را که دوست دارند انجام می‌دهند.
چرا کودک خودش را می زند؟
اگر از منظر روانشناسی رشد به این مساله نگاه کنید متوجه خواهید شد که از لحاظ رشدی برای کودکان نوپا معمولی است که خودشان را بزنند. از نظر علم روانشناسی رشد، کودکان نوپا هنوز به رشد کامل عاطفی نرسیده اند. این وضعیت باعث می شود که کودک برای کاهش احساسات بد خود رفتارهای مختلفی از خود نشان دهد. همچنین کودک ممکن است برای جلب توجه والدین از خودآزاری استفاده کند. مسلما رفتاری که والدین به آن توجه می کنند، رفتاری است که بیشتر می بینند.
بررسی ها نشان می دهد که کودکان نوپا گاهی ممکن است برای تسکین درد خودش را می زند یا سر خود را به زمین بکوبند. به عنوان مثال، اگر کودک نوپای شما به یک یا هر دو طرف سرش ضربه بزند یا گوش هایش را بکشد، می تواند نشانه عفونت گوش باشد. اما اگر کودکی خودش را بزند و گاز بگیرد، باید بدانید که احتمالا دچار دندان درد است و دندان های شیری اش در حال رویش هستند.
هر رفتاری منظور خاصی را منتقل می کند. اگر علت اصلی خودآزاری کودک نوپا مشخص نیست، والدین باید کودک را در آغوش بگیرند. با صدایی آرام به کودک خود دلداری بدهند. اگر والدین با محبت کودک را لمس کنند و با دقت رفتارهای او را زیر نظر بگیرند ممکن است بتوانند علت این رفتار را پیدا کنند.
البته کاملا واضح است که دیدن ضربه زدن نوزاد به خودش می تواند سخت باشد. اگر چنین رفتاری زود متوقف نشود، ممکن است به تدریج تبدیل به یک عادت شود. بنابراین، شما باید یک برنامه مناسب داشته باشید تا بتوانید از این گونه رفتارهای خودآزاری عمدی کودک پیشگیری کنید.
چگونه از خودآزاری کودک پیشگیری کنم؟
اولین قدم برای پیشگیری از رفتارهای خودآزاری در کودک نوپا شناسایی علت آن است. هنگامی که علت را بدانید، مداخله برای حل مساله آسان تر می شود. در ادامه متن روش های مختلفی برای پیشگیری از آسیب کودک به خود وجود دارد. استفاده از این روش ها باعث می شود کودک شما یاد بگیرد که از روش های ایمن تری برای بیان خواسته های خود استفاده کند. از جمله:
- اگر متوجه شدید که خودآزاری و گاز گرفتگی کودک به دلیل درد دندان درآوردن است، یک دندان گیر با کیفیت و خوب به کودک بدهید تا آن را گاز بگیرد.
- اگر کودک شما به دلیل پرخاشگری یا هیجان به خود آسیب می رساند، لازم نیست نگران باشید، زیرا این مشکل معمولاً زمانی که کودک کمی بزرگتر شد برطرف می شود.
- از کلمات آرامش بخش استفاده کنید و به کودک اطمینان دهید که همه چیز خوب خواهد بود. اگر کودک آرام نشد، چیزی مانند یک اسباب بازی نرم برای نگه داشتن یا فشار دادن به کودک بدهید.
- کودکان نوپا این آگاهی را ندارند که برخورد سرشان به بعضی چیزها می تواند باعث آسیب شود. بنابراین، با دور کردن آنها از اجسام نوک تیز یا برداشتن این اشیا، محیطی امن در اطراف کودک خود ایجاد کنید.
- هنگامی که کودک به خود ضربه می زند می‌توانید مشت‌های کودک را ببندید. یا کودک را در آغوش خود بگیرید و او را آرام کنید. این کارها تا حد زیادی باعث توقف رفتارهای آسیب رسان کودک می شود. نکته کلیدی این است که در داخل خانه محیطی دوست داشتنی و آرامش بخش فراهم کنید تا کودک دچار احساس خشم و ناامیدی نشود.
هیچ گاه به خاطر رفتارهای آسیب رسان کودک فریاد نزنید یا او را تنبیه نکنید.
این رفتار نادرست شما ممکن است توجه کودک را به خود جلب کند. در نتیجه کودک بیشتر به انجام این کار تحریک می شود. در عوض، واکنش کودک را نادیده بگیرید. همچنین می توانید با دادن اسباب‌بازی مورد علاقه، دلداری دادن یا بیرون بردن کودک به فضای باز، حواس او را پرت کنید.
چه زمانی خودآزاری کودک نگران کننده است؟
گرچه SIB در میان کودکان نوپا رایج است، اما در برخی موارد می تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه ای یا روانی باشد. اگر SIB فرزند شما پس از پنج سالگی ادامه یابد، ممکن است نشانه ای از ناتوانی های رشدی باشد.
بنابراین اگر کودک نوپای شما اغلب بدون دلیل خاصی به خودش ضربه می زند یا سرش را به زمین می کوبد، بهتر است این رفتار را به پزشک اطفال گزارش دهید. توجه به زمان، دفعات و رفتار کودک می تواند به شما در توضیح بهتر علت رفتار کودک کمک کند.
با این حال، اگر کودک برای جلب توجه شما یا نشان دادن احساسات یا هیجان به خود ضربه می زند، لازم نیست نگران باشید. زیرا این رفتار در کودکان روشی برای کنار آمدن و درک جهان اطراف است.
صبور باشید
کودکان نوپا در سال های اولیه زندگی یاد می گیرند که چگونه احساسات خود را ابراز کنند. بنابراین صبور باشید، به کودک زمان بدهید و هرگز بر سر او داد و فریاد نکنید. با دقت زیاد مراقب باشید که کودک به خودش صدمه نزند. در خانه محیط امن و آرامی را برای کودک فراهم کنید و تمام محبتی که کودک نیاز دارد را به او ببخشید.
به طور کلی درک اینکه چرا کودکان نوپا خودشان را می زنند می تواند به والدین کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهند. بسیاری از کودکان نوپا رفتارهای خودآزاری دارند که ممکن است ناشی از ناامیدی، عصبانیت، خستگی یا کسالت باشد. تنهایی و عدم توجه نیز می‌تواند باعث کوبیدن سر و واکنش‌های مشابه در کودکان نوپا شود. برخی دیگر از کودکان نیز این رفتارهای آسیب رسان را از روی هیجان انجام می دهند. اگر کودک نوپا عادت به کوبیدن سر خود به زمین دارد، والدین و مراقبان باید برای پیشگیری از آسیب به سر، محیط را آرام و ایمن کنند. همچنین، توجه بیشتر به کودکان نوپا ممکن است به آنها کمک کند تا بر رفتارهای خود آسیب زننده خود غلبه کنند.
کودک نوپا تا چه سنی خودش را می زند؟
اکثر کودکان نوپا با رسیدن به سن یک و نیم سالگی شروع به ضربه زدن به خود در هنگام هیجان و عصبانیت می کنند. این رفتار کودک به دلیل ناتوانی او در بیان احساسات و استفاده از کلمات است. بنابراین هنگامی که کودک در بیان خود پیشرفت می کند و صحبت کردن را یاد می گیرد این رفتارهای آسیب رسان به تدریج متوقف می شوند.
آیا خودزنی کودک نشانه اوتیسم است؟
خودآزاری تنها نشانه قطعی اوتیسم نیست. اما با این حال برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم یا ASD ممکن است رفتارهایی مانند کوبیدن سر به زمین، خراشیدن پوست، یا صدمه زدن به خود را به دلایل مختلف نشان دهند.
آیا همه کودکان نوپا ضربه زدن به خود را پشت سر می گذارند؟
مطمئنا رفتار هر کودک با کودک دیگر متفاوت است و نمی توان همه کودکان را با یکدیگر مقایسه کرد. اما با این حال اکثر کودکان نوپا به دلایل مختلف، حداقل یک بار در سنین زیر سه سال، رفتارهای ضربه زدن به خود در هنگام عصبانیت را نشان می دهند. علاوه بر این، بررسی ها نشان می‌دهد که عصبانیت‌های ناشی از هیجان از زمانی که کودک به سن یک سالگی می رسد به تدریج شروع می شود و ممکن است در سه سالگی به اوج خود برسد.
هنگام خودزنی کودک نوپا چه کارهایی را نباید انجام دهم؟
در صورت مشاهده رفتارهای آسیب رسان در کودک باید از هر نوع فریاد زدن و یا کتک زدن کودک خودداری کنید. هر گونه عکس العمل شدید شما باعث می شود کودک برای جلب توجه شما این رفتارها را بیشتر انجام بدهد. تا جایی که ممکن است محیط امنی را در خانه برای کودک فراهم کنید تا کودک در هنگام عصبانیت آسیبی به خود نرساند.
همچنین شما باید به عنوان والدین حتما نکات مهم زیر را به خاطر بسپارید:
- تنهایی، ناامیدی، خستگی یا عصبانیت کودک نوپا را وادار به آسیب رساندن به خود می کند.
- شناسایی علت و آرامش به کودک باعث می شود تا کودک رفتارهای آسیب‌رسان خود را متوقف کند.
- اگر کودک نوپای شما سر خود را به زمین می کوبد یا به خود آسیب می رساند حتما اشیاء خطرناک را از دسترس او دور نگه دارید.
