ساختار و عملکرد پوست

در ارتباط با ساختار و عملکرد پوست، باید گفت : بزرگترین و سنگین ترین عضو بدن است و مهمترین کار آن محافظت از سطح خارجی بدن است. در کنار نقش آن به عنوان یک مانع محافظ، پوست به تنظیم دمای داخلی بدن کمک می کند و این امکان را می دهد که از طریق گیرنده های عصبی بتوانیم محیط اطراف را حس کنیم. پوست یک اندام پیچیده است.

به طور متوسط یک اینچ مربع از پوست حاوی 650 غدد عرق، 20 رگ خونی و بیش از 1000 گیرنده عصبی است. با وجود اینکه پوست فقط چند میلی متر ضخامت دارد، اما تقریباً یک هفتم وزن بدن ما را تشکیل می دهد. پوست بزرگترین اندام بدن است و در کنار مو، ناخن، غدد و اعصاب، بخشی از سیستم محافظتی بدن را تشکیل می دهد. در بزرگسالان، پوست حدود 16 درصد از کل وزن بدن را شامل می شود و مساحتی تقریباً 2 متر مربع را پوشش می دهد. پوست در بافت و قسمت های مختلف بدن، ضخامت متفاوتی دارد به عنوان مثال، پوست در زیر چشم، ضخامت خیلی کمی دارد و نازک ترین قسمت پوست محسوب می شود، اما روی کف پا و کف دست ضخیم است.

لایه های پوستی

پوست به طور کلی از سه لایه اصلی اپیدرم، درم و هیپودرم تشکیل شده است.

اپیدرم

اپیدرم بیرونی ترین لایه پوست است که به عناون یک لایه ضد آب بر روی پوست عمل می کند. اپیدرم در بدن، سلول های جدید پوستی را ایجاد می کند، رنگ پوست را به بدن می دهد و از بدن محافظت می کند. سلول های مرده بطور مداوم در لایه اپیدرم ریخته و سلول های جدید جایگزین آن ها می شوند. به طور متوسط در هر روز حدود 500 میلیون سلول پوستی از سطح پوست هر انسان بالغ جدا و دوباره جایگزین می شوند.

در واقع، بیرونی ترین قسمت های اپیدرم شامل 25-30 لایه سلول مرده است. سلول های جدید در لایه های درونی تر اپیدرم ساخته می شوند. در طی حدود 4 هفته، آن ها دوباره به سطح خارجی پوست می رسند و سفت شده و دوباره ریخته می شوند. کراتینوسیت ها رایج ترین نوع سلول در درون اپیدرم هستند. آن ها به عنوان مانعی در برابر باکتری ها، انگل ها، قارچ ها، ویروس ها، گرما، اشعه ماوراء بنفش (UV) از خورشید عمل کنند. اپیدرم رگ خونی ندارد.

ملانوسیت ها، سلول های هستند که در لایه اپیدرم وجود دارند و از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش محافظت می کنند. ملانوسیت ها با تولید رنگدانه ای به نام ملانین، رنگ پوست بدن را مشخص می کنند.

اپیدرم لایه بالایی و قابل رویت پوست است و با ریختن روزانه سلول های مرده پوست، مرتباً بازسازی می شود.

وظایف اصلی اپیدرم شامل موارد زیر است:

ساخت سلول های جدید پوست

• سلول های جدید پوست در انتهای اپیدرم تشکیل می شوند.
• آن ها حدود یک ماه طول می کشد این سلول ها به لایه بالای اپیدرم برسند.
• سلول های جدید با سلول های قدیمی در روی سطح پوست جایگزین می شوند.

تعیین رنگ پوست

تعیین رنگ پوست با اپیدرم حاوی ملانوسیت ها است که ملانین را تولید می کنند.

محافظت از پوست

سلول های اپیدرم با تولید پروتئین باعث استحکام و مقاومت پوست بدن شده و از خشک شدن پوست محافظت می کند.

اپیدرم به پنج لایه تقسیم می شود:

• stratum corneum
• stratum lucidum
• stratum granulosum
• stratum spinosum
• stratum germinativum

بین اپیدرم و درم یک ورق نازک از الیاف به نام غشای زیرزمین وجود دارد.

درمیس

• درم لایه میانی پوست است که در زیر اپیدرم یافت می شود.
• ضخیم ترین لایه پوست می باشد و دارای اعصاب و رگ های خونی است.

همچنین در غدد عرق، غدد چربی و فولیکول های مو در این لایه قرار دارد. درمیس خاصیت انعطاف پذیری و استحكام را به پوست می دهد. این لایه بیشتر از پروتئینی به نام کلاژن تشکیل شده است که باعث کشش و استحکام پوست می شود.

وظایف اصلی درم، عبارتند از:

احساس درد و لمس. انتهای اعصاب درمیس حاوی گیرنده هایی است که احساساتی مانند درد، فشار، لمس، خارش و درجه حرارت را به مغز منتقل می کنند.

تولید عرق و چربی. غدد عرق به خنک شدن بدن کمک می کند و غدد چربی باعث ایجاد چربی های نرم و مرطوب پوست می شوند.

رشد مو. فولیکول های مو موجود در درم باعث رشد مو بر روی سر، صورت و بدن می شوند. این موها همچنین به کنترل دمای بدن و محافظت از بدن در برابر آسیب کمک می کنند.

خونرسانی به پوست. رگ های خونی موجود در درم پوست را تغذیه کرده و به کنترل دمای بدن کمک می کنند. هنگامی که پوست خیلی داغ می شود، رگ های خونی منبسط می شوند تا گرما از سطح پوست آزاد شود، در حالی که سرما رگ های خونی را منقبض کرده تا گرمای بدن را حفظ کنند.

مبارزه با عفونت. رگ های لنفاوی که بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند، در درمیس قرار دارند. آن ها از بدن در برابر عفونت جلوگیری می کنند.

بافت زیر جلدی یا هیپودرم

عمیق ترین لایه به آن بافت زیر جلدی، هیپودرم یا زیر جلدی گفته می شود.

از نظر ساختاری بخشی از پوست نیست بلکه به اتصال پوست به استخوان و ماهیچه های زیرین کمک می کند. بافت زیر جلدی همچنین اعصاب و خون را برای پوست فراهم می کند. این هیپودرم بیشتر از چربی، بافت همبند و الاستین (پروتئین الاستیک که به بافتها کمک می کند بعد از کشش به حالت طبیعی خود برگردند) ساخته شده است. مقادیر زیاد چربی از بدن در برابر گرما و سرما محافظت می کند و مانع از دست رفتن بیش از حد گرما می شود. همچنین لایه چربی به عنوان محافظ عمل می کند و استخوان ها و ماهیچه های ما را محافظت می کند.

عملکردهای پوست

پوست به عنوان بخشی از سیستم محافظتی بدن نقش های بسیار زیاد و حیاتی در بدن دارند، که برخی از آن ها عبارتند از:

ذخیره سازی. پوست برای بدن لیپیدها (چربی ها) و آب را ذخیره می کند.

احساس. انتهای عصب بر روی پوست دما، فشار، لرزش، لمس و آسیب را تشخیص می دهند.

جلوگیری از کم آبی بدن. پوست از تبخیر بیش از حد آب و کم آبی بدن جلوگیری می کند.

ترموگلولاسیون. با تولید عرق و رقیق شدن رگ های خونی، پوست به خنک شدن بدن کمک می کند.

محافظت در برابر عوامل بیماری زا. سلول های لانگرهانس موجود در پوست بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند که از بدن در برابر عوامل بیماری زا محافظت می کنند.

رنگ پوست

رنگ پوست انسان می تواند تقریباً از سیاه تا سفید متغیر باشد. بیشتر این تغییر ناشی از رنگدانه ای به نام ملانین است. رنگ پوست بیشتر توسط رنگ سفید-آبی بافت همبند در زیر درم و هموگلوبین در رگ های درم تعیین می شود. نقش اصلی ملانین محافظت از پوست در برابر آسیب اشعه ماوراء بنفش خورشید است که می تواند باعث سرطان پوست شود. هنگامی که پوست در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار می گیرد، ملانوسیت ها شروع به تولید ملانین می کنند و خاصیت ضد آفتابی را ایجاد می کنند.

جمعیت هایی که در مناطقی از جهان زندگی می کنند که میزان اشعه ماوراء بنفش بیشتری دارند، به عنوان مثال، نزدیک به خط استوا، سطح ملانین بالاتری دارند به همین دلیل پوست آن ها تیره تر است. برعکس، جمعیت هایی که در مناطق با نور خورشید کمتری زندگی می کنند (به سمت قطب ها)، پوستی روشن تر و ملانین کمتری دارند. به طور کلی، زنان نسبت به مردان پوست روشن تر دارند.

بیماری های پوستی

متخصصان پوست و مو، پزشکان متخصص در معالجه بیماری ها، اختلالات و آسیب های پوستی، مو و ناخن هستند. آن ها شرایط متداول مانند آکنه و زگیل را درمان می کنند. پوست نیز مانند سایر اعضای بدن مستعد ابتلا به بیماری های خاص است.

برخی از این بیماری ها، عبارتند از:

ملانوما

ملانوما نوعی از سرطان پوست ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید بیش از حد است.

روزاسه

روزاسه، بثورات پوستی شایع در افراد میانسال است که باعث گرگرفتگی و برآمدگی های قرمز کوچک در مرکز صورت می شود.

پسوریازیس

پسوریازیس یکی دیگر از بیماری های التهابی پوستی است که باعث ایجاد لکه های قرمز و پوسته پوسته شدن سطح روی پوست می شود.

Scabies

یک بیماری خارش پوستی ناشی از کنه زخم انسان است.

زونا

به نام تبخال زوستر نیز شناخته می شود که یک تاول دردناک ناشی از ویروس می باشد.

لیکن پلان

بثورات خارش دار غیر عفونی است و شامل برجستگی ها صاف و براق می باشد.

درماتیت آتوپیک یا اگزما

اگزما یک بیماری التهابی پوستی است که با لکه های خشکی، قرمز و خارش پوست مشخص می شود.

زگیل

زگیل ها رشد خوش خیم (غیر سرطانی) روی پوست هستند که توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) غالباً روی دست و کف ایجاد می شود. گاهی اوقات، نقاط سیاه ریز در زگیل قابل مشاهده است. این ها رگ های خونی مسدود شده هستند که یک مورد شایع در عفونت ویروسی پاپیلوما می باشند.

خال ها

خال ها نوع دیگری از رشد متداول روی پوست و اغلب قهوه ای یا سیاه هستند اما برخی از آن ها می توانند به رنگ قرمز یا خود پوست باشند و ممکن است صاف یا برآمده شوند. در صورتی که خال های بدن از نظر ندازه، رنگ و شکل تغییر یافته و یا به مدت سه هفته خونریزی کند و به خودی خود بهبود نیابد، باید برای تشخیص علت بروز علائم مورد ارزیابی قرار گیرند.

آکنه

آکنه شاید شایعترین اختلال پوستی باشدو هنگامی رخ می دهد که فولیکول های مو با سلول های مرده و چربی پوست مسدود شوند. آکنه یک اختلال در غدد مو و چربی پوست و از شایع ترین بیماری های پوستی است که توسط متخصصین پوست درمان می شود. آکنه ها هنگامی رخ می دهند که فولیکول های مو به چربی و سلول های مرده پوست وصل شود. درمان آکنه شامل محصولات ویتامین A (در مواقع صل شدن فولیکول های مو)، اسید سالیسیلیک (برای جدا کردن منافذ)، بنزوئیل پراکسیدها (برای کاهش باکتری ها) و آنتی بیوتیک ها (برای کاهش التهاب) است.

اگزما می تواند در هر نقطه ای از پوست ایجاد شود. اگزما به بهترین وجه با کرم ها و پمادهای ضد التهابی موضعی درمان می شود که می تواند خارش و قرمزی را کاهش دهد. در مورد علائم خفیف، داروهای بدون نسخه به خوبی کار می کنند، اما ممکن است یک محصول کورتیزون با دوز بالا برای موارد شدیدتر مورد نیاز باشد.

پیری پوست

با افزایش سن، پوست انسان تغییر می کند و لاغرتر، آسیب پذیرتر و روند بهبودی آن کندتر و خاصیت ارتجاعی آن کمتر می شود. تغییرات پوست با افزایش سن، علت های زیادی دارد که یک عامل مهم آن قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش است که خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد.

سرطان پوست

سرطان پوست رشد غیرطبیعی سلول های پوستی است و شایع ترین نوع آن سرطان سلول پایه است.

براساس بنیاد سرطان پوست، هر ساله بیش از 4 میلیون مورد سرطان سلول پایه در ایالات متحده تشخیص داده می شود و معمولاً در مناطقی که پوست در معرض آفتاب قرار می گیرد مانند صورت، گوش یا گردن  ظاهر می شود و بندرت در قسمت های دیگر بدن انتشار می یابد، اما اگر درمان نشود، می تواند بسیار مشکل ساز باشد.

دومین نوع متداول سرطان پوست، سرطان سلول سنگفرشی است که به صورت یک برآمدگی صورتی یا سفید، یک لکه پوسته پوسته یا زخم ایجاد شود که بهبود نمی یابد. جدی ترین سرطان پوست ملانوم است که به نظر می رسد در آن لکه های پوستی تیره و در حال تغییر می باشند. این سرطان در سلول های تولید کننده رنگدانه پوست شروع می شود و اگرچه نادرترین نوع سرطان پوست است، اما باعث بیشتر مرگ و میر سرطان پوست می شود.