آمفیزم

آمفیزم یک بیماری طولانی مدت و پیشرونده در ریه ها است که در درجه اول به دلیل التهاب بیش از حد آلوئول ها (کیسه های هوا در ریه) باعث تنگی نفس می شود. در مبتلایان به آمفیزم، بافت ریه مختل یا از بین می رود. آمفیزم به عنوان یک بیماری انسدادی ریه و یا COPD نامیده می شود. آمفیزم با تخریب بافت ریه، ساختار آن را از چند طریق تغییر می دهد. بافت ریه به طور معمول راه های هوایی کوچک ریه به نام برونشیول ها را باز نگه می دارد تا هوا در هنگام بازدم ریه ها خارج شود. وقتی این بافت آسیب ببینند، مجاری هوایی متلاشی شده و باعث می شوند ریه ها خالی نشوند و گازهای تنفسی اکسیژن و دی اکسید کربن در آلوئول ها گرفتار شود.

بافت طبیعی ریه مانند یک اسفنج نو است. ریه های مبتلا به آمفیزم مانند اسفنجی کهنه هستند که سوراخ های آن بزرگ شده و خاصیت ارتجاعی خودش را از دست داده است. آمفیزم این بافت اسفنجی ریه را از بین می برد و مویرگ های ریه، مجاری هوایی آن و به طبع جریان هوا و خون را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد.

علت آمفیزم

استعمال سیگار عامل اصلی آمفیزم است.

سیگار کشیدن خطرناک ترین رفتار و علتی است که باعث می شود مردم به آمفیزم مبتلا شوند. اهمیت مصرف سیگار به عنوان یک عامل خطر برای بروز آمفیزم بسیار زیاد است. دود سیگار از دو طریق به روند این بیماری کمک می کند. سیگار بافت ریه را از بین می برد و باعث انسداد جریان هوا و التهاب و سوزش راه های هوایی می شود.

عوامل خطر آمفیزم

علاوه بر سیگار، برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند که عبارتند از:

آلفا-1-آنتی تریپسین:

آلفا-1-آنتی تریپسین (ضد پروتئین آلفا-1) ماده ای است که با آنزیم مخرب در ریه ها به نام تریپسین مبارزه می کند. بدن مبتلایان به کمبود آلفا-1-آنتی تریپسین نمی تواند به اثرات مخرب تریپسین پاسخ دهد. در این صورت ممکن است بافت ریه توسط تریپسین به آرامی از بین برود و عملکرد ریه ها را کاهش دهد و تعادل بین تریپسین و آنتی تریپسین مختل می شود که منجر به اثر “تحمل معصوم- innocent bystander” می شود.

آلودگی هوا:

• آلودگی هوا به همان روش دود سیگار عمل می کند.
• آلاینده ها باعث ایجاد التهاب در مجاری هوایی شده و منجر به از بین رفتن بافت ریه و تخریب آن می شوند.

واکنش غیرطبیعی راه هوایی:

واکنش غیرطبیعی راه هوایی مانند آسم برونشیال، یک عامل خطر برای ایجاد آمفیزم است.

جنسیت:

مردان نسبت به زنان بیشتر به آمفیزم مبتلا می شوند. دلیل دقیق این امر ناشناخته است، اما اختلافات بین هورمون های زن و مرد می تواند یک عامل تاثیر گذار باشد.

سن:

افزایش سن یک عامل خطر برای آمفیزم است. عملکرد ریه با افزایش سن کاهش می یابد. بنابراین، به نظر می رسد که هرچه فرد مسن تر باشد، با افزایش احتمال تخریب بافت ریه احتمال ابتلا فرد هم بیشتر می شود. تأکید بر این نکته مهم است که COPD صرفاً آمفیزم یا برونشیت نیست بلکه ترکیب های متفاوتی از هر دو می باشد.

علائم آمفیزم

بیمار ممکن است سال ها به آمفیزم مبتلا باشد بدون اینکه هیچ نشانه و علائمی تجربه کند. علائم اصلی آمفیزم تنگی نفس است که معمولاً به تدریج شروع می شود. ممکن است تنگی نفس از فعالیت روزمره فرد جلوگیری کند. بنابراین تا زمانی که علائم حاد نشده و کارهای روزمره بیمار را مختل نکرده است، این علامت مشکلی ایجاد نمی کند. سرانجام آمفیزم باعث تنگی نفس حتی در حالت استراحت می شود.

علائم فوریت های پزشکی

در صورت بروز تنگی نفس و یا بدتر شدن آن، فرد باید به پزشک و متخصص ریه مراجعه کند. تنگی نفس می تواند با سایر بیماری ها، به ویژه بیماری های قلبی و حتی ریه ایجاد شود، بنابراین نباید نسبت به آن بی تفاوت بود. تنگی نفس همیشه باید جدی گرفته شود، به خصوص اگر ناگهانی باشد و یا در طی یک دوره نسبتاً کوتاه بدتر شود.

علاوه بر آن فرد باید در صورت مشاهده علائم و شرایط زیر سریعا به پزشک مراجعه کند:

• عدم توانایی در صحبت کردن
• ناتوانی فرد در بالا رفتن از پله ها
• کبودی روی لب، زبان، ناخن یا پوست
• عدم بهبودی در تنگی نفس و یا بدتر شدن آن علی رغم مصرف داروهای خانگی
• شروع سرفه یا شدیدتر شدن آن می تواند نشانه عفونت های مانند ذات الریه باشد و در صورت بروز باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
• افزایش میزان خلط همچنین می تواند علامت عفونت باشد. عفونت ها، آمفیزم را بدتر می كنند و می توانند منجر به مشكلات طولانی مدت شوند.

عوارض آمفیزم

مبتلایان به آمفیزم در معرض ابتلا به عوارض زیر قرار دارند:

ریه متلاشی شده (پنوموتوراکس)

ریه متلاشی شده در افرادی که آمفیسم شدید دارند، می تواند خطرناک باشد، زیرا عملکرد ریه های این بیماران از قبل به خطر افتاده است.

مشکلات قلبی

• آمفیزم می تواند فشار را در شریان هایی که قلب و ریه ها را به هم متصل می کنند، افزایش دهد.
• آمفیزم می تواند شرایطی به نام نارسایی قلبی  ایجاد کند که در آن بخشی از قلب منبسط و ضعیف می شود.

سوراخ های بزرگ در ریه

• آمفیزم باعث فضاهای خالی در ریه ها (تاول) می شوند.
• تاول ها ممکن است به اندازه نیمی از کل ریه ها باشند.
• تاول های غول پیکر علاوه بر کاهش فضای موجود برای ریه، می توانند خطر ابتلا به پنوموتوراکس را افزایش دهند.

تشخیص آمفیزم

در صورتی که پزشک مشکوک به آمفیزم باشد، معاینه جسمی را شروع می کند. پزشک توجه خاصی به صداهای تنفسی و قلب بیمار و وضعیت بدنی کلی او خواهد کرد. همچنین ممکن است تعدادی آزمایش جانبی را تجویز کند. این آزمایشات برای تشخیص میزان بیماری، عملکرد و وضعیت و عفونت های احتمالی ریه انجام می شود.

اشعه ایکس قفسه سینه

• پرتونگاری X بیشتر برای شناسایی تغییرات ریه و وجود عفونت یا توده ای در ریه (مانند تومور) استفاده می شود.
• اشعه X قفسه سینه از نظر بیشتر پزشکان، سریع ترین و آسان ترین آزمایش برای تشخیص علت این بیماری است.

آزمایش عملکرد ریه

آزمایش عملکرد ریه، می تواند اطلاعات خاصی در مورد نحوه عملکرد ریه ها به پزشک ارائه دهد. این آزمایشات شامل نفس کشیدن بیمار در یک لوله متصل به کامپیوتر است، که می تواند اطلاعات لازم را ضبط کند.

آزمایش عملکرد ریه، میزان هوای ریه های بیمار را اندازه گیری می کند.

آزمایش خون

اگر بیمار سابقه خانوادگی کمبود آلفا-1-آنتی تریپسین داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای ارزیابی و ژنتیکی بودن آن تجویز کند. همچنین احتمال دارد از آزمایش خون برای بررسی تعداد گلبول های سفید استفاده شود که بعضی اوقات می تواند نشان دهنده عفونت حاد باشد.

گاز خون شریانی

گاز خون شریانی، به پزشک کمک می کند تا میزان اکسیژن و دی اکسید کربن موجود در خون بیمار را اندازه گیری کند. گاز خون شریانی، بیشتر در بیمارستان انجام می گیرد.

پیش آگهی آمفیزم

مشابه بسیاری از بیماری های مزمن، پیش آگهی آمفیزم تحت تأثیر متغیرهای زیادی قرار دارد. هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما روش های درمانی مؤثر می توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. تشخیص آمفیزم حکم اعدام نیست. در عوض، این یک وضعیت پزشکی است که فرد را وادار می کند تا در مدیریت بیماری خود نقش فعال داشته باشد. ترک سیگار مرحله اول است.

مراجعه منظم به پزشک و مصرف داروها مطابق تجویز نیز بسیار مهم هستند با این حال، اگر فرد تصمیم به ادامه مصرف سیگار بگیرد، پیش آگهی بیماری کاهش می یابد.

درمان آمفیزم

• روش های مختلفی برای درمان آمفیزم وجود دارد.
• به طور کلی، یک پزشک بسته به شدت وضعیت بیمار، روش های درمانی زیر را تجویز می کند.

ترک سیگار

اگرچه ترک سیگار، درمان کاملاً جدی نیست، اما اکثر پزشکان به مبتلایان آمفیزم توصیه می کنند این کار را انجام دهند. ترک سیگار می تواند پیشرفت بیماری را متوقف کرده و عملکرد ریه ها را تا حدودی بهبود ببخشد. در افرادی که مستعد ابتلا به COPD هستند، سیگار کشیدن می تواند به پنج برابر عملکرد ریه ها را مختل کند. ترک سیگار ممکن است عملکرد ریه به وضعیت طبیعی خود برگرداند.

دارو درمانی

داروهای برونکودیلاتل کننده

این داروها، باعث می شوند کیسه های هوایی به طور کامل باز شوند و تبادل هوا را در ریه ها بهتر می کنند. داروهای برونکودیلاتل کننده معمولاً اولین داروهایی هستند که پزشک برای آمفیزم تجویز می کند. در موارد بسیار خفیف، برونکودیلاتیلاتورها فقط برای تنگی نفس استفاده می شوند.

داروهای استروئیدی

این داروها باعث کاهش التهاب در بدن می شوند و نشان داده شده است که در درمان آمفیزم فواید زیادی دارد موثر هستند. با این حال، این داور برای همه افراد مناسب نیست.

آنتی بیوتیک ها

آنتی بیوتیک ها اغلب برای افراد مبتلا به آمفیزم که تنگی نفس شدید دارند، تجویز می شوند.

اکسیژن

اکسیژن در مبتلایان به تنگی نفس در بیمارستان به بیمار داده می شود. حتی ممکن است برای اکسیژن رسانی و تنفس، بیمار به یک لوله (لوله گذاری داخل تراشه) نیاز باشد. در بعضی موارد احتمال دارد که بیمار مجبور باشد در خانه از دستگاه های اکسیژن استفاده کند.

جراحی آمفیزم

گزینه های جراحی برای برخی از افراد با آمفیزم شدید انجام می گیرد.

جراحی کاهش حجم ریه (LVRS)

کاهش اندازه ریه می تواند به تنگی نفس ناشی از آمفیزم کمک کند. این عمل جراحی تنها در صورتی انجام می شود که هر دو لوب فوقانی ریه ها مبتلا شوند. جراحی و برداشتن قسمت هایی از ریه که درگیر بیماری شده است باعث بهبودی قسمت پایینی ریه ها می شود و حتی کیفیت زندگی فرد را بهبود ببخشد.

پیوند ریه

برای مبتلایان به بیماری پیشرفته آمفیزم، پیوند یک یا هر دو ریه می تواند یک روش درمانی باشد. پیوند یک سری خطرات و فواید خودش را به همراه دارد. با این حال افرادی که تحت پیوند ریه قرار می گیرند، برای جلوگیری از رد پیوند، مجبور به مصرف دارو هستند. همچنین، همه افراد واجد شرایط پیوند نیستند.

پیشگیری آمفیزم

• مبتلایان به آمفیزم باید جلسات معاینات خود را برای مدیریت این بیماری مهم پیگیری کنند.
• علاج يا معالجه بیماری آمفيزم به مراتب دشوار تر از پیشگیری از ابتلا و پيشرفت آن در وهله اول است.

اهمیت توان بخشی ریوی

• توان بخشی ریوی احتمالاً موثرترین روش درمانی برای بیماران مبتلا به COPD و آمفیزم است.
• ورزش بدنی، تکنیک های مناسب تنفس، آموزش و آگاهی دادن در مورد بیماری باعث تقویت فرد شده و کیفیت زندگی را بهبود می بخشد و میزان بستری شدن در بیمارستان را کاهش می دهد.

سبک زندگی و درمان خانگی آمفیزم

مبتلایان به آمفیزم، می توانند برای جلوگیری از پیشرفت آن و بروز عوارض، اقدامات متعددی انجام دهند، از جمله:

• ترک سیگار

ترک سیگار، مهمترین اقدامی است که مبتلایان می توانند برای سلامتی کلی خود انجام دهند و تنها موردی است که می تواند پیشرفت آمفیزم را متوقف کنند. تا حد امکان از استشمام دود دست دوم خودداری شود.

• دوری از محرک های تنفسی

محرک های تنفسی شامل دودهای ناشی از اگزوز اتومبیل، برخی بوهای پخت و پز، عطرهای خاص، حتی سوزاندن شمع و بخور دادن است. بهتر است در خانه تهویه های مطبوع به طور مرتب تغییر داده شود.

• ورزش

ورزش می تواند ظرفیت ریه ها را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.

• محافظت در برابر سرما

هوای سرد می تواند باعث ایجاد گرفتگی سوراخ های برونشی شده و تنفس را دشوارتر کند. بنابراین بیماران مبتلا به آمفیزم باید خودشان را در برابر سرما محافظت کرده و در هنگام هوای سرد، روسری نرم یا ماسک روی دهان و بینی خود قرار دهند تا هوای گرم وارد ریه ها شود.

پیشگیری آمفیزم

آمفیزم یک بیماری مزمن تنفسی تحتانی و سومین عامل اصلی مرگ در ایالات متحده است.

این بیماری مزمن و پیشرونده است و روی طول عمر و کیفیت زندگی تأثیر می گذارد. پیشگیری از آمفیزم ارتباط نزدیکی با ترک و جلوگیری از استعمال دخانیات دارد. عامل خطر اصلی این بیماری که قابل کنترل هم می باشد، استعمال سیگار است. کسانی که روزانه سیگار می کشند، سلامتی خود شان را با هر بسته سیگار در معرض خطر قرار می دهند. برای افرادی که به واسطه دلایل دیگری مانند آلودگی هوا به آمفیزم مبتلا می شوند، جلوگیری از دود دسته دوم بهترین مرحله پیشگیری است.

شدت آمفیزم را می توان با مصرف داروهای تجویز شده کاهش داده و برای بهبودی هرگونه علائم یا عفونت تنفسی یا تنگی نفس به دنبال مراقبت های پزشکی بود. همچنین، مبتلایان به آمفیزم، باید واکسن هایی که از عفونت تنفسی جلوگیری می کنند، را بزنند. تزریق واکسن پنوموکوکی هر 5 سال یک بار و واکسن ویروس آنفلوانزا هر سال، قبل از فصل آنفولانزا برای این بیماران بسیار مهم است.

پیشگیری از ابتلا به عفونت تنفسی

• بیماران باید از تماس مستقیم با افرادی که سرماخوردگی یا آنفولانزا دارند جلوگیری کنند.
• مرتباً دستان خود را شسته و یک بطری کوچک ضدعفونی کننده الکل را با خود داشته باشند تا در صورت لزوم بتوانند از آن استفاده کنند.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

در اولین ملاقات برای تشخیص و درمان آمفیزم ممکن است بیمار به پزشک عمومی و یا متخصص ریه مراجعه کند.

برای تشخیص بهتر، پزشک ممکن است از بیمار سؤالات زیر را بپرسد:

• اولین بار کی متوجه تنگی نفس شدید؟
• آیا اخیراً وزن خود را از دست داده اید؟
• آیا شما در معرض دود های دیگری قرار دارید؟
• به طور مرتب چه داروها و مکمل هایی مصرف می کنید؟
• آیا شخص دیگری در خانواده شما دارای مشکلات ریوی است؟
• آیا کسی در خانواده شما مبتلا به آمفیزم یا COPD شده است؟
• آیا تنگی نفس و بیماری، شما را از انجام کارهای روزانه باز می دارد؟
• آیا شغل شما در ارتباط با دودهای شیمیایی یا گرد و غبار صنعتی است؟
• آیا سیگار می کشید؟ اگر چنین است، چند بسته در روز و از کی شروع کردید؟