اسیدوز تنفسی چیست؟

اسیدوز تنفسی زمانی که ریه‌ها نتوانند به اندازه کافی دی اکسید کربن (CO2) تولید شده در بدن را دفع کنند رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. در این شرایط CO2 اضافی در بدن باعث کاهش pH خون و سایر مایعات بدن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و آنها را بیش از حد اسیدی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

معمولاً بدن توانایی این را دارد که یون های کنترل کننده اسیدیته بدن را تنظیم و متعادل نگه دارد. پزشکان این تعادل را در مقیاس pH از 0 تا 14 اندازه گیری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. PH خون ایمن بین 7.35 تا 7.45 قرار دارد و اسیدوز زمانی رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که pH خون به زیر 7.35 می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسد.

اسیدوز تنفسی معمولاً به دلیل یک بیماری یا بیماری زمینه ای رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد و به نارسایی تنفسی یا نارسایی تهویه نیز معروف است. به طور معمول، ریه ها اکسیژن دریافت و CO2 را بازدم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. اکسیژن از ریه ها وارد خون می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و CO2 از راه دیگر برای دفع به عنوان زباله عبور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. با این حال، گاهی اوقات ریه ها نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند CO2 کافی را حذف کنند. این وضعیت ممکن است به دلیل کاهش تعداد تنفس یا حرکت هوا به دلیل یک بیماری زمینه ای مانند موارد زیر رخ دهد:

• آسم
• پنومونی
• آپنه خواب
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

انواع اسیدوز تنفسی

دو نوع اسیدوز تنفسی وجود دارد: حاد و مزمن.

اسیدوز حاد تنفسی

اسیدوز حاد تنفسی پس از افزایش ناگهانی سطح CO2 رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. در این شرایط بدن نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند CO2 اضافی بدن را دفع کند. اگر این وضعیت درمان پیدا نکند علائم بیمار به تدریج بدتر شده و حتی ممکن است خطرناک و جدی تر شوند.

اسیدوز مزمن تنفسی

گیرنده های شیمیایی خاصی در مغز وجود دارند که شما را از وضعیت های CO2 بالا آگاه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند و تهویه بدن و دفع گازهای اضافی بدن را کنترل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. کاهش حساسیت این گیرنده ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند منجر به اسیدوز مزمن تنفسی شود. این وضعیت در طول زمان به تدریج رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد اما علائمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایجاد نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. در عوض، بدن شما با افزایش اسیدیته سازگار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. به عنوان مثال، کلیه ها بی کربنات بیشتری تولید می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند تا میزان اسبد بدن را متعادل نگه دارند.

اسیدوز تنفسی حاد و مزمن

برخی از افراد اسیدوز مزمن تنفسی دارند و یک بیماری همزمان ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند که بر تهویه تأثیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد. این وضعیت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند علائم مزمن بیمار را بدتر کند. پزشکان این نوع از اسیدوز را به عنوان یک نوع ترکیبی طبقه بندی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند.

علائم اسیدوز تنفسی

علائم اولیه اسیدوز حاد تنفسی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تنگی نفس
• سردرد
• اضطراب
• تاری دید
• بی قراری
• خس خس سینه
• کبودی در دست و پا (اگر سطح اکسیژن نیز کم باشد)

اسیدوز تنفسی بدون درمان یا در افرادی که تظاهرات شدید دارند، علائم دیگری ممکن است رخ دهد، از جمله:

• بی حالی
• هذیان یا سردرگمی
• تشنج های احتمالی
• تغییرات شخصیتی
• خواب آلودگی یا خستگی
• حرکات غیر ارادی ماهیچه ها و انقباضات
• کما

شکل مزمن اسیدوز تنفسی معمولاً علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. هنگامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که علائم رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• از دست دادن حافظه
• مشکلات هماهنگی
• نارسایی قلبی
• خواب آلودگی و سردرد ناشی از آپنه انسدادی خواب (OSA)
• افزایش گردش خون گلبول های قرمز در سراسر بدن که به آن پلی سیتمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ نیز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گویند.
• فشار خون بالا در شریان های اطراف ریه ها که به عنوان فشار خون ریوی نیز شناخته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

شایع ترین علل اسیدوز تنفسی

ریه ها و کلیه ها اندام های اصلی بدن هستند که به تنظیم pH خون شما کمک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. ریه ها با بازدم CO2 اسید را خارج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند و کلیه ها اسیدها را از طریق ادرار دفع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. کلیه ها همچنین غلظت بی کربنات خون را تنظیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. اسیدوز تنفسی معمولاً به دلیل یک بیماری یا شرایط ریوی رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که بر تنفس معمولی تأثیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد یا توانایی ریه ها برای حذف CO2 را مختل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

علل اسیدوز حاد تنفسی

برخی از علل شایع شکل حاد اسیدوزتنفسی، عبارتند از:

• COPD
• آمفیزم
• آسم
• پنومونی
• شرایطی مانند ضعف عضلانی که بر سرعت تنفس شما تأثیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد.
• انسداد راه های هوایی (به دلیل خفگی یا دلایل دیگر)
• استفاده بیش از حد از داروهایی مانند مواد افیونی که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد.

علل اسیدوز مزمن تنفسی

موارد زیر معمولا باعث اسیدوز مزمن تنفسی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند:

• آسم
• COPD
• ادم حاد ریوی
• اسکولیوز
• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
• چاقی شدید که در انبساط ریه ها اختلال ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند
• اختلالات عصبی عضلانی (مانند مولتیپل اسکلروزیس، سندرم گیلن باره، یا دیستروفی عضلانی)

اسیدوز تنفسی چگونه تشخیص داده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود؟

اهداف آزمایش های تشخیصی اسیدوز تنفسی، عبارتند از:

• تشخیص هرگونه عدم تعادل pH
• تعیین شدت عدم تعادل
• برای شناسایی شرایطی که باعث عدم تعادل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

چندین آزمایشات تشخیص می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند به پزشکان در تشخیص اسیدوز تنفسی کمک کنند، از جمله:

اندازه گیری گاز خون: گاز خون مجموعه ای از آزمایشات است که برای اندازه گیری اکسیژن و CO2 در خون استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. در این روش

یک متخصص مراقبت های بهداشتی از شریان شما نمونه خون می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد. سطوح بالای CO2 می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند نشان دهنده اسیدوز باشد.

الکترولیت ها: آزمایش الکترولیت به گروهی از آزمایش‌ها اطلاق می‌شود که سطوح برخی از مواد معدنی و نمک‌ها را در بدن شما اندازه‌گیری می‌کند، از جمله:

• سدیم
• پتاسیم
• کلرید
• بی کربنات

در افراد مبتلا به اختلالات اسید-باز مانند اسیدوزتنفسی ممکن است یک یا چند الکترولیت بیشتر یا کمتر از حد طبیعی باشند.

تست های عملکرد ریه

عملکرد ریه در بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری کاهش پیدا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. چندین آزمایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به پزشک کمک کند تا اثربخشی ریه های را زمانی که وظایف زیر را انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند اندازه گیری کند:

• حرکت هوا به داخل و خارج از ریه ها
• انتقال اکسیژن به جریان خون
• نگه داشتن هوای کافی

این تست ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• اسپیرومتری. در این روش یک متخصص مراقبت های بهداشتی از شما می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواهد که از یک دستگاه تخصصی به نام اسپیرومتر تنفس کنید.
• تست انتشار گاز. در این تست شما مقدار مطمئنی مونوکسید کربن را از طریق دهانی که به دستگاه متصل است تنفس خواهید کرد. از این طریق، عملکرد ریه های شما را در عبور گازها به جریان خون اندازه گیری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
• تست ورزش. این شامل دویدن روی تردمیل یا استفاده از دوچرخه ورزشی است در حالی که مانیتور فشار خون، اکسیژن خون و ضربان قلب شما را ردیابی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
• اشعه ایکس قفسه سینه. اشعه ایکس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به پزشکان در بررسی جراحات، مشکلات عضلانی یا مشکلات اسکلتی کمک کنند.

تست های دیگر

بر اساس نتایج این آزمایش‌ها، پزشک ممکن است معاینات دیگری را نیز برای کمک به تشخیص وضعیتی که باعث اسیدوز می‌شود، انجام دهد.

بیماری دیگری که اسیدوز متابولیک نام دارد، ممکن است علائم مشابهی ایجاد کند. پزشک احتمالا آزمایشاتی را برای تایید و یا رد آن تجویز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. این آزمایش‌ها میزان اسید موجود در بدن شما را که ممکن است ناشی از نارسایی کلیه، دیابت یا سایر بیماری‌ها باشد، اندازه‌گیری می‌کند و شامل گلوکز، لاکتات و کتون‌ها می‌شود. سایر آزمایشات عبارتند از:

• شمارش کامل خون (CBC)
• آزمایش ادرار

اسیدوز تنفسی چگونه درمان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود؟

درمان های مختلفی برای اسیدوز تنفسی وجود دارد. درمان اسیدوز حاد تنفسی معمولاً شامل رسیدگی و تشخیص علت زمینه ای است. شما باید در اسرع وقت درمان را شروع کنید، زیرا تنفس حاد یک وضعیت پزشکی جدی است.

برای مثال، ممکن است نیاز به گزینه های درمانی برای باز کردن مجاری هوایی مانند داروهای گشادکننده برونش یا تهویه مصنوعی از طریق دستگاهی مانند BiPAP داشته باشید که به تنفس و انتقال گاز بدون نیاز به لوله‌های تهاجمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ کمک می‌کند.

درمان اسیدوز مزمن تنفسی

اگر اسیدوز مزمن تنفسی دارید، پزشک بر روی مدیریت هر گونه بیماری زمینه ای تمرکز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند تا از بروز عوارض حاد این بیماری جلوگیری کند. هدف درمان در این شرایط بهبود عملکرد راه هوایی است. برخی از داروها برای درمان اسیدوز تنفسی، عبارتند از:

• آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
• دیورتیک ها، برای کاهش تجمع مایع اضافی در قلب و ریه ها
• گشادکننده های برونش، برای گسترش راه های هوایی
• کورتیکواستروئیدها، برای کاهش التهاب
• تهویه مکانیکی، برای کمک به تنفس در افراد مبتلا به اسیدوز تنفسی شدید

پیش آگهی اسیدوز تنفسی

اسیدوزتنفسی علل زمینه‌ای بسیاری دارد، بنابراین تعیین اسیدوز تنفسی بلندمدت از آن دشوار است و تا حد زیادی به علت بیماری شما بستگی دارد، و پزشک باید بتواند پس از بررسی علائم فیزیکی و انجام آزمایشات، گزینه های درمانی را ارائه دهد.

اما واقعیت این است که اسیدوز حاد تنفسی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند کشنده باشد. در صورت وجود موارد زیر حتما به دنبال درمان اورژانسی باشید:

• بروز مشکل ناگهانی در تنفس
• انسداد در مجاری تنفسی
• اگر سابقه اسیدوز مزمن تنفسی یا هر یک از بیماری های زمینه ای ریوی دارید، این امر به ویژه مهم است.

چگونه از اسیدوز تنفسی پیشگیری کنیم؟

بهترین راه برای پیشگیری از اسیدوز اجتناب از علل زمینه ای بیماری است، از جمله:

ترک سیگار

افراد سیگاری در معرض خطر بیشتری برای اسیدوز مزمن تنفسی هستند. سیگار برای عملکرد ریه مضر است. خطر ابتلا به بیماری های تنفسی را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند تأثیر نامطلوبی بر کیفیت کلی زندگی داشته باشد.

مدیریت وزن مناسب

برخی از افراد مبتلا به چاقی ممکن است به سندرم کاهش تهویه چاقی (OHS) همچنین به عنوان سندرم Pickwickian شناخته می‌شود) مبتلا شوند که می‌تواند یکی از علل زمینه‌ای اسیدوزتنفسی باشد.

هنگام مصرف داروهای آرام بخش احتیاط کنید. آنها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تداخل دارویی ایجاد کنند با توانایی شما برای نفس کشیدن سیستم عصبی شما نقش کلیدی در مکانیسم‌های تنفسی بازی می‌کند و آرام‌بخش‌ها سیستم عصبی مرکزی را کاهش می‌دهند. هنگامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که از داروهای آرام بخش استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید، اقدامات زیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به شما در محافظت از سلامت تنفسی خود کمک کند:

• همیشه برچسب روی دارو ها را بخوانید و دنبال کنید.
• هرگز بیش از دوز تجویز شده مصرف نکنید.
• از ترکیب همزمان آرام بخش ها با الکل خودداری کنید، زیرا ممکن است کشنده باشد.

پیشگیری از برخی علل اسیدوزتنفسی، مانند ام اس، ممکن نیست. با این حال، اقدامات فوق ممکن است به شما در کاهش خطر یک اورژانس حاد کمک کند.