برونشکتازی چیست؟

برونشکتازی، یک بیماری ریوی است که باعث سرفه مداوم و خلط بیش از حد می شود. این یک وضعیت دائمی است که با گذشت زمان بدتر می شود. حتی می تواند کشنده باشد. برونش ها معمولاً به طور برگشت ناپذیر گشاد می شوند و بلغم ایجاد می کنند. این وضعیت حتی ممکن است منجر به بروز عفونت های مکرر ریه و آسیب ریه شود. برونشکتازی می تواند افراد مبتلا به سل و فیبروز کیستیک را تحت تاثیر قرار دهد، اما ممکن است علل دیگری هم داشته باشد. فرآیندها و مکانیسم های مختلف می توانند این اختلال را تحریک کنند.

هیچ درمانی برای برونشکتازی وجود ندارد، اما گزینه های درمانی می تواند عفونت ها و تجمع مخاط را کاهش دهد. افزایش سن خطر ابتلا به برونشکتازی را افزایش می دهد، اما برونشکتازی می تواند در تمام سنین تاثیر بگذارد. در ایالات متحده، از هر 100000 نفر حدود 25 نفر را مبتلا می کند. در سن بالای 74 سال، این میزان به 272 مورد در هر 100000 نفر افزایش می یابد. به نظر می رسد شیوع این بیماری در حال افزایش است.

علائم برونشکتازی

سرفه مداوم می تواند نشانه برونشکتازی باشد. علائم زمانی بروز می کند که خلط در سیستم تنفسی ایجاد و منجر به چرخه‌ای از مشکلات می‌شود. افزایش میزان خلط، به معنای باکتری بیشتر در راه های هوایی است و این منجر به التهاب و تخریب راه های هوایی می شود.

سه نوع اصلی برونشکتازی وجود دارد که بر اساس شکل حاصل از برونش ها طبقه بندی می شوند و در سی تی اسکن ریه قابل مشاهده هستند، آنها عبارتند از:

• استوانه ای: رایج ترین شکل، با برونش های یکنواخت استوانه ای شکل
• واریس: کم شایع ترین شکل با برونش های نامنظم هستند و راه های هوایی ممکن است گسترده یا منقبض باشند که منجر به تولید بیشتر خلط می شود.
• کیستیک: تقریباً به اندازه استوانه ای رایج است، اما برونش ها، خوشه هایی از کیست ها را تشکیل می دهند. این شدیدترین نوع بیماری است.

انواع مختلف برونشکتازی، علائم مشابهی دارند، اما علائم از نظر شدت متفاوت هستند. یکی از ویژگی مشخص انواع برونشکتازی، بزرگ شدن لوله های تنفسی ریه ها یا برونش هاست. علائم دیگر عبارتند از :

• درد قفسه سینه
• سرفه کردن خون
• تولید روزانه خلط در مقادیر زیاد
• تنگی نفس و خس خس سینه هنگام تنفس
• سرفه روزانه که ماه ها یا سال ها ادامه دارد.

علائم یک فرد مبتلا به برونشکتازی که پس از آن دچار عفونت می شود، ممکن است شعله ور شود و عملکرد ریه ها را بدتر کند.

عوارض برونشکتازی

شعله ور شدن علائم و عفونت به مرور زمان، می تواند منجر به بروز عوارض شود که عبارتند از:

نارسایی تنفسی

هنگامی که اکسیژن بسیار کمی از ریه ها به خون منتقل می شود، یا دی اکسید کربن کمتری از خون خارج می شود، نارسایی تنفسی ممکن است رخ دهد. علائم آن عبارتند از:

• تنگی نفس
• خواب آلودگی
• تنفس سریع و پی در پی
• نیاز دائمی به هوای بیشتر
• کبودی پوست، ناخن ها و لب ها

آتلکتازیس

آتلکتازیس زمانی رخ می دهد که یک ناحیه از ریه به درستی باد نمی‌شود. این وضعیت ممکن است منجر به تنگی نفس، تنفس سریع و ضربان قلب و کبود شدن لب‌ها و پوست شود.

نارسایی قلبی

در پیشرفته ترین مراحل برونشکتازی، عملکرد ریه بدتر می شود و بر قلب فشار وارد می کند. قلب دیگر نمی تواند خون کافی برای رفع نیازهای بدن پمپاژ کند. در این شرایط فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• خستگی
• مشکل در تنفس
• تورم شکم، وریدهای گردن، پاها، مچ پا و ساق پا
• نارسایی قلبی بدون درمان، می تواند کشنده باشد.

برونشکتازی چرا رخ می دهد؟

برونشکتازی زمانی که بخشی از برونش به‌طور برگشت‌ناپذیر گشاد می‌شود، رخ می دهد. طیف گسترده ای از عوامل از جمله برخی بیماری ها و عفونت های مادرزادی و خود التهابی می تواند منجر به بروز این وضعیت شود. عفونت هایی که با برونشکتازی مرتبط هستند، عبارتند از:

• سل (TB)
• مایکوباکتری های غیر سلی
• پنومونی
• عفونت های دوران کودکی، مانند سرخک و سیاه سرفه

شرایط نقص ایمنی مرتبط با این بیماری، عبارتند از:

• هیپوگاماگلوبولینمی
• سرطان خون
• اچ آی وی و ایدز
• شیمی درمانی

به نظر می رسد بین یک سوم و نیمی از بیماران هیچ علت قابل شناسایی وجود ندارد. بین 7 تا 25 درصد از بیماران مبتلا به آسم یا بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) نیز برونشکتازی دارند، اما چگونگی ارتباط این بیماری با برونشکتازی هنوز مشخص نیست.

برونشکتازی چگونه بر ریه ها تأثیر می گذارد؟

مسیرهای هوا در سیستم تنفسی ورود اکسیژن به ریه ها و خروج دی اکسید کربن از بدن را امکان پذیر می کند . در ریه های سالم، لوله های برونش به آرامی به سمت لبه های هر ریه باریک می شوند، اما در برونشکتازی، برونش گشاد می شوند و قابل جمع شدن و زخم می شوند.

مژک ها، ساختارهای مو مانندی که مخاط را از ریه ها خارج می کنند، عملکرد خودشان را از دست می دهند، بنابراین مخاط تجمع می یابد.

این وضعیت باعث افزایش مخاط می شود و مکانی را برای رشد باکتری ها ایجاد می کند. عفونت های مداوم التهاب را افزایش می دهند و منجر به بدتر شدن آسیب ریه ها می شود.

چگونه از بروز  برونشکتازی پیشگیری کنیم؟

در صورت قرار گیری جسم خارجی در راه هوایی، برای جلوگیری از عوارض طولانی مدت حتما باید تحت درمان قرار بگیرید. حتی در صورت استنشاق تصادفی جسم خارجی، هم بزرگسالان و هم کودکان باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشند. علاوه بر آن، واکسیناسیون می تواند در پیشگیری از سرخک و سیاه سرفه، بیماری های دوران کودکی که می تواند به برونشکتازی تبدیل شود، موثر باشد.

اجتناب از بخارات سمی، گازها، و سیگار یا دود دیگر می تواند به حفظ سلامت تنفسی کمک کند. هر فردی که دارای یک بیماری مزمن پزشکی است که خطر ابتلا به برونشکتازی را افزایش می دهد باید عملکرد ریه خود را کنترل کند و از علائم اولیه آگاه باشد.

برونشکتازی چگونه تشخیص داده می شود؟

فردی با سرفه مداوم، عفونت های مکرر ریه و خلط در خون ممکن است برونشکتازی داشته باشد. آزمایشات تشخیصی برای تایید این بیماری می تواند شامل موارد زیر باشد:

• رادیوگرافی قفسه سینه
• سی تی اسکن از ریه ها
• تست عملکرد ریه یا ریوی (PFT)

برونکوسکوپی، که در آن پزشک از یک لوله روشن برای بررسی ریه‌ها و احتمالاً نمونه برداری از بافت استفاده می‌کند.

با این حال، آزمایش‌های آزمایشگاهی به طور کلی میکروارگانیسم خاصی را در بیماران پیدا نمی‌کنند که بتواند باعث برونشکتازی شود. به نظر می رسد فلور باکتریایی با پیشرفت بیماری تغییر می کند.

برونشکتازی چگونه درمان می شود؟

تشخیص و درمان به موقع می تواند در پیشگیری از پیشرفت بیماری و ایجاد عوارض شدید موثر باشد. اما تسکین و درمان علائم می تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد. اما بیمار در موارد شدید ممکن است به اکسیژن درمانی نیاز داشته باشد. هدف از درمان، عبارتند از:

• مقابله با شرایط زمینه ای یا عفونت های جدید احتمالی
• خارج کردن خلط از ریه ها
• جلوگیری از بروز عوارض احتمالی

برخی از گزینه های درمانی، عبارتند از:

فیزیوتراپی قفسه سینه  (CPT)

این کار که به عنوان «کف زدن قفسه سینه» یا «پرکاشن» نیز شناخته می شود، معمولاً توسط یک درمانگر تنفسی انجام می شود.

در این روش نیروی جاذبه به جابجایی مخاط کمک می کند. درمانگر به طور مکرر به قفسه سینه و پشت ضربه می زند تا خلط شل و خارج شود. این کار را می توان به صورت دستی، با دست یا با استفاده از دستگاه انجام داد.

نمونه هایی از دستگاه ها عبارتند از:

• یک قلاب قفسه سینه برقی که به عنوان کوبه ای مکانیکی نیز شناخته می شود.
• یک جلیقه درمانی بادی که از امواج هوایی با فرکانس بالا برای انتقال مخاط به راه هوایی فوقانی استفاده می کند.
• ماسکی که باعث می شود ارتعاشات مخاط را از دیواره های راه هوایی خارج کند.

مطالعات نشان می‌دهد که چنین تکنیک‌هایی در مقایسه با عدم استفاده از این تکنیک‌ها ممکن است کمی توانایی ریه‌ها را برای خلاص شدن از شر خلط، بهبود عملکرد ریه و بهبود کیفیت زندگی بهبود بخشد. علاوه بر آن، توانبخشی ریوی ممکن است توانایی ورزش و کیفیت زندگی را بیشتر بهبود بخشد.

هیدراتاسیون

مصرف مایعات زیاد می تواند به رقیق شدن خلط، چسبندگی کمتر و راحت تر شدن سرفه کمک کند.

داروها

آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت استفاده می شوند. آنها ممکن است به صورت داخل وریدی یا خوراکی، معمولاً به مدت 14 روز تجویز شوند. دارو احتمالی دیگر آنتی بیوتیک های استنشاقی است، اما ممکن است عوارض نامطلوبی داشته باشند و تحقیقات بیشتری در مورد استفاده از آنها مورد نیاز است.

• اکسپکتورانت ها و رقیق کننده های مخاط می توانند به شل شدن مخاط و حمایت از سرفه کمک کنند.
• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی می توانند التهاب راه های هوایی را که منجر به خس خس سینه یا آسم می شود، درمان کنند.
• یک برونش گشاد کننده عضلات اطراف راه های هوایی را شل می کند. دارو از طریق دستگاه تنفسی و نبولایزر تنفس می شود. استفاده از آنها قبل از CPT، ممکن است مزیت درمان را افزایش دهد.
• تحویل مستقیم برونکودیلاتور به مجاری هوایی، آن را قادر می سازد تا عملکرد بهتری داشته باشند.

اکسیژن درمانی

اکسیژن درمانی که از طریق ماسک یا شاخک های بینی انجام می شود، می تواند سطح اکسیژن را افزایش دهد. این راهکار را می توان در خانه یا بیمارستان انجام داد.

عمل جراحی

جراحی ممکن است در موارد زیر انجام شود:

• تنها یک قسمت از راه هوایی تحت تأثیر قرار گرفته است، بنابراین می توان آن را خارج کرد.
• خونریزی در راه هوایی وجود دارد که باید متوقف شود
• در موارد شدید ممکن است نیاز به پیوند ریه برای جایگزینی ریه های بیمار با مجموعه ای از ریه های سالم باشد.

اگر برونشکتازی ناشی از فیبروز کیستیک باشد، احتمال جراحی بیشتر است.