آنسفالیت، التهاب مغز است که دلایل مختلفی دارد، اما شایع ترین علت آن عفونت ویروسی می باشد. انسفالیت اغلب باعث بروز علائمی شبیه به علائم آنفلوانزا می شود و در برخی شرایط ممکن است اصلاً علائمی نداشته باشد . انسفالیت در موارد شدیدتر باعث ایجاد تشنج یا اختلال در حواس یا حرکت می شود. به ندرت، آنسفالیت می تواند خطرناک و جدی باشد اما با این حال تشخیص و درمان به موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
علت آنسفالیت
علت دقیق آنسفالیت اغلب ناشناخته است. اما شایع ترین علت آن عفونت ویروسی است. البته عفونت های باکتریایی و شرایط التهابی غیر عفونی نیز می توانند باعث انسفالیت شوند.
انواع آنسفالیت
آنسفالیت بر اساس علت بیماری به دو نوع آنسفالیت اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شود:
آنسفالیت اولیه
آنسفالیت اولیه زمانی اتفاق میفتد که یک ویروس یا عامل دیگر مستقیماً مغز را آلوده می کند و باعث عفونت قسمت خاص و یا کل مغز می شود . عفونت اولیه می تواند فعال شدن مجدد یک ویروس غیر فعال باشد.
آنسفالیت ثانویه
آنسفالیت ثانویه یا آنسفالیت بعد از عفونت از اشتباه سیستم ایمنی بدن ناشی می شود. در این شرایط سیستم ایمنی بدن به جای حمله به سلول های ایجاد کننده عفونت، به اشتباه به سلول های سالم مغز حمله می کند. آنسفالیت ثانویه اغلب دو تا سه هفته پس از عفونت اولیه رخ می دهد.
علت ویروسی آنسفالیت
ویروس هایی که می توانند باعث انسفالیت شوند، عبارتند از:
ویروس هرپس سیمپلکس (HSV). هر دو نوع HSV می توانند باعث آنسفالیت شوند. HSV نوع 1 با علائم های سرماخوردگی و تاول های در اطراف دهان و HSV نوع 2 با تبخال دستگاه تناسلی همراه می باشد. آنسفالیت ناشی از HSV نوع 1 نادر است اما می تواند منجر به آسیب یا مرگ مغزی شود.
سایر ویروس های تبخال. این موارد شامل ویروس Epstein-Barr است، که معمولاً باعث ایجاد آبله مرغان و زونا می شود.
انترو ویروس ها. این ویروس ها شامل ویروس ضد ویروسی و Coxsackievirus هستند که معمولاً باعث ایجاد بیماری با علائم مانند آنفولانزا، التهاب چشم و درد شکمی می شوند.
ویروس های ناشی از پشه. این ویروس ها می توانند باعث عفونت هایی مختلفی شوند. علائم عفونت ممکن است طی چند روز تا چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ناشی از پشه ظاهر شود.
ویروس های ناشی از تیک. ویروس پاواسان توسط کنه ها ایجاد و باعث انسفالیت در میانه غربی ایالات متحده می شود. علائم معمولاً حدود یک هفته پس از نیش از کنه آلوده بروز می کنند.
ویروس هاری. عفونت با ویروس هاری، که معمولاً توسط نیش از حیوان آلوده منتقل می شود، به محض شروع علائم باعث پیشرفت سریع آنسفالیت می شود.
عفونت های دوران کودکی. عفونت های شایع در دوران کودکی – مانند سرخک (روبولا)، اوریون و سرخک آلمانی (سرخچه) از جمله علل نسبتاً شایع آنسفالیت ثانویه هستند. البته این موارد به دلیل در دسترس بودن واکسیناسیون برای این بیماری ها به ندرت دیده می شوند.
عوامل خطر آنسفالیت
آنسفالیت می تواند هر کسی را مبتلا کند اما برخی عوامل خطر ابتلا به آن را افزایش می دهند، از جمله:
سن. برخی از انواع آنسفالیت در گروه های سنی مشخصی شایع تر یا شدیدتر هستند. به طور کلی، کودکان خردسال و سالمندان بیشتر در معرض خطر انواع آنسفالیت ویروسی قرار دارند.
سیستم ایمنی ضعیف. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مانند مبتلایان به اچ آی وی / ایدز، مصرف کنندگان داروهای مسکن در معرض خطر ابتلا به آنسفالیت هستند.
مناطق جغرافیایی. ویروس های ناشی از پشه یا کنه در مناطق جغرافیایی خاص متداول هستند.
فصل سال. بیماری های ناشی از پشه و کنه در تابستان در بسیاری از مناطق ایالات متحده شیوع بیشتری دارد.
علائم آنسفالیت
بیشتر افراد مبتلا به آنسفالیت ویروسی علائم خفیف شبیه به علائم آنفولانزا را تجربه می کنند که عبارتند از:
- تب
- سردرد
- خستگی یا ضعف
- دردهای عضلانی یا مفاصل
بعضی اوقات علائم و نشانه های بیماری شدیدتر شده و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تشنج
- ضعف عضلانی
- از دست دادن هوشیاری
- مشکل در گفتار یا شنوایی
- سردرگمی، آشفتگی یا توهم
- فلج شدن در نواحی خاصی از صورت یا بدن
آنسفالیت در نوزادان و کودکان خردسال می تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- سفتی بدن
- تحریک پذیری
- تهوع و استفراغ
- تغذیه ضعیف یا بیدار شدن از نظر تغذیه
- برآمدگی در نقاط نرم (فونتنل) جمجمه نوزاد
بیماران باید در صورت بروز هر یک از علائم شدیدتر آنسفالیت مانند سردرد شدید، تب و از دست دادن هوشیاری سریعا به پزشک مراجعه کنند.
تشخیص آنسفالیت
برای تشخیص آنسفالیت پزشک در مورد سابقه پزشکی بیمار سوالاتی را می پرسد و معاینه کامل جسمی را انجام می دهد علاوه بر آن، ممکن است آزمایشات زیر را برای تشخیص بهتر توصیه کند:
تصویربرداری از مغز. تصاویر MRI یا CT می توانند هر گونه تورم مغز یا وضعیت دیگر مانند تومور که ممکن است باعث علائم بیمار شده باشند را تشخیص دهند.
شیر نخاعی (سوراخ کمر). پزشک در این روش با فرو کردن سوزنی در قسمت تحتانی کمر بیمار از مایع مغزی نخاعی (CSF)، نمونه برداری می کند. تغییر در این مایع می تواند نشان دهنده عفونت و التهاب در مغز باشد. بعضی اوقات نمونه هایی از CSF برای شناسایی ویروس یا عامل عفونی دیگر انجام می گیرد.
سایر آزمایشات آزمایشگاهی. پزشک ممکن است برای تشخیص و بررسی ویروس ها یا سایر عوامل عفونی آزمایش خون و یا ادرار را برای بیمار تجویز کند.
الکتروانسفالوگرام (EEG). در برخی از موارد الگوهای غیر طبیعی EEG می تواند آنسفالیت را تشخیص دهد.
بیوپسی مغزی. به ندرت، پزشک از بافت مغز نمونه برداری می کند. بیوپسی مغزی معمولاً فقط در صورت بدتر شدن علائم صورت می گیرد.
عوارض آنسفالیت
عوارض آنسفالیت به عواملی مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- سن
- علت عفونت
- شدت بیماری اولیه
- زمان شروع بیماری تا درمان
افراد مبتلا به بیماری خفیف معمولاً طی چند هفته بدون عوارض طولانی مدت بهبود می یابند.
عوارض شدید آنسفالیت
التهاب می تواند به مغز آسیب برساند و منجر به كما یا مرگ بیماران شود علاوه بر آن برخی از عوارض آنسفالیت می توانند از نظر شدت بسیار متفاوت باشند و برای ماه ها ادامه پیدا کنند و یا دائمی باشند. این عوارض می تواند شامل موارد زیر باشد:
- فلج شدن
- تغییر شخصیت
- خستگی مداوم
- اختلالات گفتاری
- مشکلات حافظه
- نقص شنوایی یا بینایی
- ضعف یا عدم هماهنگی عضلات
درمان آنسفالیت
پزشکان در موارد آنسفالیت خفیف به بیماران توصیه می کنند به اندازه کافی استراحت کرده و مایعات فراوانی را بنوشند و از داروهای ضدالتهابی برای رفع سردرد و تب استفاده کنند. اما انسفالیت ناشی از عفونت های ویروسی معمولاً به داروهای ضد ویروسی نیاز دارد. داروهای ضد ویروسی به ندرت، عوارض جانبی ایجاد می کنند و در صورت بروز عوارض ممکن است باعث آسیب کلیوی شوند.
مراقبت های حمایتی
در صورت شدیدتر شدن علائم بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان را دارد که در این صورت ممکن است او نیاز به مراقبت های زیر داشته باشد:
- کمک به تنفس و همچنین نظارت دقیق بر تنفس و عملکرد قلب
- داروهای ضد تشنج مانند فنیتوئین (دیلانتین) برای متوقف کردن یا جلوگیری از تشنج
- داروهای ضد التهابی مانند کورتیکواستروئیدها برای کاهش تورم و فشار داخل جمجمه
- تزریق مایعات داخل وریدی برای پیشگیری از کم آبی بدن و تامین سطح مواد معدنی ضروری
این احتمال وجود دارد که در صورت بروز عوارض جانبی، بیمار به درمان های جانبی زیر نیاز پیدا کند:
- گفتار درمانی برای کنترل عضلات و هماهنگی برای تولید گفتار
- فیزیوتراپی برای بهبود قدرت، انعطاف پذیری، تعادل، هماهنگی حرکتی و تحرک
- کاردرمانی برای رشد مهارت های روزمره و استفاده از محصولات مناسب با فعالیت های روزمره
- روان درمانی برای یادگیری مهارتهای رفتاری جدید به منظور بهبود اختلالات خلقی و یا مدیریت تغییر شخصیت
پیشگیری آنسفالیت
بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به آنسفالیت ویروسی، اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض ویروس هایی است که می توانند باعث بروز بیماری شوند. برای پیشگیری از التهاب مغز سعی کنید راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
بهداشت خوب را تمرین کنید. دست های خود را به طور مکرر و با آب و صابون به خصوص بعد از استفاده از توالت و قبل و بعد از غذا بشویید. به فرزندان خود عادت های خوب را آموزش دهید.
ظروف را به اشتراک نگذارید. کارد و چنگال و نوشیدنی های خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
واکسن های خود را به موقع بزنید. قبل از سفر های خارجی با پزشک خود در مورد واکسن های توصیه شده برای مقصد مسافرت خود صحبت کنید.
محافظت در برابر پشه ها و کنه ها
برای به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض پشه ها و کنه ها سعی کنید:
لباس های مناسب و پیراهن های آستین بلند بپوشید.
از دافع پشه ها استفاده کنید. مواد شیمیایی مانند DEET قابل استفاده در پوست و لباس است. برای دفع حشرات می توانید از مواد دفع کننده حشرات روی پوست صورت و دستان خود اسپری کرده و سپس آن را پاک کنید. در صورتی که می خواهید هم از ضد آفتاب و هم د فع کننده استفاده می کنید، ابتدا ضد آفتاب بزنید .
از حشره کش استفاده کنید. آژانس حفاظت از محیط زیست استفاده از محصولات حاوی پرمترین را توصیه می کند که کنه ها و پشه ها را دفع و از بین می برد. این محصولات را می توان روی لباس، چادر و سایر وسایل در فضای باز اسپری کرد. پرمترین را نباید روی پوست بمالید. در صورت امکان، از غروب تا طلوع آفتاب، هنگامی که پشه ها فعال هستند، از خارج شدن از منزل خودداری کنید. برای جلوگیری از ورود حشرات به داخل منزل خود بهتر است پنجره های شکسته را تعمیر کنید.
آب های راکد اطراف منزل شما بهترین مکان برای تخم ریزی پشه ها هستند، سعی کنید در اطراف محیط زندگی خود این مناطق را از بین ببرید.
برای پیشگیری از ابتلا به آنسفالیت در صورت مشاهده لاشه های پرندگان و حیوانات، مشاهدات خود را به بخش بهداشت محلی گزارش دهید.
محافظت از کودکان خردسال برای آنسفالیت
برای شیرخواران کوچکتر از 2 ماه استفاده از مواد دفع کننده حشرات به هیچ وجه توصیه نمی شود. درعوض بهتر است در هوای باز از یک توری و یا پشه بند برای دور نگهداشتن فرزندان خود از معرض پشه ها استفاده کنید. برای نوزادان بزرگتر و کودکان، دفع کننده های DEET 10 تا 30 درصد بی خطر محسوب می شوند. استفاده از محصولاتی که دارای DEET و ضد آفتاب هستند، برای کودکان توصیه نمی شود.
در مورد استفاده از دفع کننده های پشه و حشرات برای کودکان خود، راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
همیشه در استفاده از مواد دافع کننده پشه به کودکان کمک کنید.
هنگامی که وارد خانه شدید، پوست کودک را با آب و صابون بشویید.
از دفع کننده روی دست بچه های کوچک که ممکن است دست خود را در دهان شان بگذارند استفاده نکنید.
مواد دفع کننده های حشرات را روی لباس و پوست دستان کودک اسپری کنید و سپس آن را روی صورت کودک بمالید. مراقب چشم و گوش آنها باشید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
عوارض ناشی از آنسفالیت معمولاً شدید و نسبتاً ناگهانی هستند، بنابراین افراد باید در صورت بروز علائم، سریعا به دنبال درمان و تشخیص پزشکی باشند. این افراد احتمالا به متخصصان بیماری های عفونی و مغز و سیستم عصبی (عصب شناس) ارجاع داده می شوند.برای آمادگی بیشتر در هنگام مراجعه به پزشک بهتر است قبل از مراجعه لیستی از علائمی که تجربه کرده اید و اطلاعات پزشکی خود را به همراه نام داروهای مصرفی خود یادداشت کنید.
پزشک در مورد آنسفالیت ممکن است از شما سوالاتی را بپرسد، از جمله:
- علائم شما از چه زمانی شروع شد؟
- آیا اخیراً داروهای جدید را مصرف کرده اید؟
- آیا طی چند هفته گذشته دچار گزیدگی با پشه و یا کنه شده اید؟
- آیا اخیراً دچار سرماخوردگی، آنفولانزا یا بیماری دیگری شده اید؟
- آیا اخیراً در معرض حیوانات وحشی یا سموم شناخته شده قرار گرفته اید؟
- آیا بیماری خاصی دارید و یا داروهایی مصرف می کنید که منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن شما شده باشد ؟
آخرین دیدگاه‌ها