تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی (تنگی ستون فقرات) باریک شدن فضاهای درون ستون فقرات است که بیشتر در کمر و گردن رخ می دهد تنگی ستون فقرات بیشتر در اثر تغییرات تغییرات ناشی از پیری، آسیب‌های وارده به ستون فقرات، بیماری‌های مانند آرتروز ایجاد می شود.

تنگی کانال نخاعی چیست؟

تنگی کانال نخاعی (Spinal canal stenosis) جز مشکلات ستون فقرات به شمار می‌آید و باعث فشار بر نخاع و ریشه‌های عصبی موجود در مهره‌های ستون فقرات شود. این وضعیت عمدتاً در نواحی گردن و کمر رخ می‌دهد. یکی از علل رایج این وضعیت، تغییرات ناشی از افزایش سن است.

ستون فقرات دارای آناتومی خاصی است که به ما این امکان را می‌دهد تا در جهات مختلف حرکت کنیم و بچرخیم. این ستون از مهره‌هایی تشکیل شده که به صورت هم‌راستا قرار دارند و در میان آن‌ها کانال نخاعی وجود دارد که نخاع در آن قرار دارد.

تنگی کانال نخاعی به حالتی گفته می شود که در آن یک یا چند سوراخ استخوانی (فورامینا) در ستون فقرات باریک می‌شوند و فضا را برای اعصاب کاهش می‌دهند. این فرآیند می‌تواند در کانال نخاعی، جایی که نخاع از مرکز ستون فقرات عبور می‌کند، یا در سوراخ‌های بین مهره‌ای که اعصاب نخاعی از کانال نخاعی خارج می‌شوند، رخ دهد.

از علائم تنگی کانال نخاعی می‌توان به درد کمر، درد گردن، بی‌حسی، گزگز و ضعف در بازوها و پاها اشاره کرد. روش‌های درمانی برای تنگی کانال نخاعی شامل خود مراقبتی، فیزیوتراپی، تزریق‌ها و جراحی می‌باشد.

علائم تنگی کانال نخاعی چیست؟

بسیاری از افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند و تنها تصاویری که در MRI یا سی‌تی‌اسکن گرفته می‌شود، نشان‌دهنده این عارضه باشند. این عارضه معمولاً به آرامی پیشرفت می‌کند و با گذشت زمان شدت می‌یابد. اگرچه تنگی کانال نخاعی می‌تواند در هر نقطه‌ای از ستون فقرات رخ دهد، اما نواحی کمر و گردن بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. علائم این بیماری در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است ثابت نباشند.

علائم تنگی کانال نخاعی در ستون فقرات گردنی:

• درد گردن
• ضعف در بازوها، دست‌ها و پاها
• بی‌حسی یا گزگز در دست یا پا
• مشکل در حرکت و حفظ تعادل
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده (در موارد شدید)
• از دست دادن عملکرد دست مانند دشواری در نوشتن یا بستن دکمه‌های پیراهن

علائم تنگی کانال نخاعی در ناحیه کمر:

• کمردرد
• ضعف در پاها
• احساس سنگینی در پاها
• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در پاها و باسن
• درد یا گرفتگی عضلانی در یک یا هر دو پا که زمانی که فرد برای مدت طولانی ایستاده یا راه می‌رود، شدت می‌یابد. این درد معمولاً با خم شدن به جلو یا نشستن کاهش می‌یابد.
• سیاتیک: درد سیاتیک از ناحیه لگن شروع می‌شود و به پایین پاها کشیده می‌شود، که اغلب ناشی از دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی است.

انواع تنگی کانال نخاعی کدامند؟

1. تنگی نوع مرکزی
2. تنگی نوع محیطی
3. تنگی سوراخ بین مهره‌ای

هر یک از این سه نوع تنگی از نظر بالینی و همچنین در تصاویر MRI علائم متفاوتی دارند. با این حال، در بیماران پیشرفته معمولاً هر سه ناحیه دچار تنگی می‌شوند.

بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی مرکزی معمولاً به صورت لنگش متناوب مراجعه می‌کنند. به این معنا که پس از مدت زمان ایستادن یا راه رفتن، دچار خستگی در پاها شده و نمی‌توانند به راه رفتن ادامه دهند و نیاز به چند دقیقه استراحت دارند تا دوباره بتوانند ادامه دهند.

بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی محیطی علائم درد ریشه عصبی را تجربه کرده و همچنین درجاتی از لنگش متناوب را نشان می‌دهند.

بیماران دارای تنگی سوراخ عصبی (نوع سوم) که در آن فقط سوراخ عصبی تنگ می‌شود، معمولاً دچار درد شدید تیرکشنده در اندام‌های تحتانی هستند که این علائم شبیه به علائم پارگی دیسک کمر است و معمولاً لنگش متناوب ندارند.

علت تنگی کانال نخاعی

ستون فقرات کمری از گردن تا قسمت پایینی کمر ادامه دارد. این استخوان های ستون در کنار یکدیگر قرار گرفته و یک کانال نخاعی را تشکیل می دهند که نخاع از داخل این کانال عبور کرده و توسط آن محافظت می شود.

برخی از افراد به صورت مادرزادی با کانال نخاعی باریک متولد می شوند. اما بیشتر تنگی کانال نخاعی هنگامی اتفاق می افتد که عاملی باعث تنگی فضای داخل کانال نخاعی شود. علل اصلی بروز تنگی کانال نخاعی معمولاً شامل موارد زیر می شود:

رشد بیش از حد استخوان

صدمه و پارگی ناشی از آرتروز در استخوان های ستون فقرات، می تواند باعث به وجود آمدن زائده های استخوانی شده و بخشی از کانال نخاعی را اشغال کند. بیماری پاژه که نوعی بیماری استخوانی است و بیشتر افراد بالغ را درگیر می کند نیز می تواند یکی از علل اصلی رشد بیش از حد استخوان در داخل ستون فقرات و بروز تنگی کانال نخاعی باشد.

فتق دیسک

بین هر مهره یک بالشتک صاف و گرد (دیسک بین مهره‌ای) وجود دارد که به عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند و از ستون فقرات محافظت می‌نماید. با افزایش سن، دیسک‌های مهره‌ای خشک و مسطح می‌شوند و لبه‌های بیرونی آن‌ها ترک می‌خورد. این تغییرات باعث می‌شود که مرکز ژل‌مانند این دیسک‌ها از لایه بیرونی ضعیف یا پاره‌شده خارج شود. در نتیجه، دیسک برآمده بر اعصاب اطراف فشار وارد می‌کند.

بیماری‌های روماتیسمی

بیماری‌های روماتیسمی مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌توانند فرد را در معرض تنگی کانال نخاعی قرار دهند. در این بیماری‌ها، مفاصل ستون فقرات یا فاست‌ها دچار التهاب می‌شوند و این التهاب موجب افزایش رشد آنها می‌گردد.

رباط های ضخیم

رباط ها، بندهای سفت و سختی هستند که به نگه داشتن استخوان های ستون فقرات کمک می کنند. این رباط ها به مرور زمان و با افزایش سن فرد ضخیم و سفت می شوند. رباط های ضخیم، باعث بروز برآمدگی در داخل ستون فقرات شده و باعث فشار به کانال نخاعی می شوند.

تومورها

رشد غیرطبیعی بافت ها در داخل نخاع و در غشایی که نخاع یا فضای بین نخاع و مهره ها را می پوشانند، یکی دیگر از مواردی است که می تواند باعث بروز تنگی کانال نخاعی شود. این موارد در تصویربرداری ستون فقرات با MRI یا CT قابل شناسایی هستند.

صدمات نخاعی

حوادث رانندگی و سایر تروما می تواند باعث جابجایی یا شکستگی یک یا چند مهره شود. استخوان جابجا شده از شکستگی نخاع ممکن است به محتویات کانال ستون فقرات آسیب برساند و باعث افزایش فشار بر روی عصب های قرار گرفته در داخل این کانال شود. تورم بافت مجاور بلافاصله پس از جراحی کمر نیز می تواند بر نخاع یا اعصاب فشار وارد کند.

مطالعه بیشتر: روغن های ضروری برای آرتریت روماتوئید

عوامل خطر تنگی کانال نخاعی

بسیاری از افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی بالای 50 سال هستند. البته که این عارضه تنها مختص افراد میانسال یا مسن نبوده و جوانان نیز ممکن است به خاطر تغییرات وابسته به سن در سنین پایین تری دچار این عارضه شوند. اما معمولاً علت اصلی بروز این عارضه در جوانان به علت ضربه، ناهنجاری مادرزادی ستون فقرات مانند اسکولیوز و بیماری ژنتیکی است که می توانند بر رشد استخوان و ماهیچه ها در بدن تأثیر بگذارد.

تشخیص تنگی نخاع

تشخیص تنگی کانال نخاعی معمولاً توسط دکتر مغز و اعصاب و بر اساس علائم بالینی و تاریخچه پزشکی بیمار انجام می‌شود. یکی از اولین مراحل تشخیص، گرفتن شرح حال از بیمار است. بیماران معمولاً از علائم لنگش متناوب شکایت دارند؛ به این معنی که پس از مدتی راه رفتن، دچار خستگی، گزگز، خواب رفتگی و درد در اندام‌های تحتانی و ناحیه کمر می‌شوند. پس از چند دقیقه استراحت، این علائم بهبود می‌یابد و بیمار قادر به ادامه راه رفتن می‌شود.

در معاینه فیزیکی، معمولاً ضعف عضلانی مشاهده نمی‌شود، زیرا تنگی کانال نخاعی یک بیماری مزمن است که به تدریج در طول سال‌ها ایجاد می‌شود. بیماران عمدتاً از گزگز و سوزش اندام‌های تحتانی شکایت دارند و درد در مرحله دوم اهمیت قرار دارد.

از جمله روش‌های برداری برای تشخیص تنگی کانال نخاعی شامل موارد زیر می شود:

MRI: بهترین روش برای تشخیص تنگی کانال نخاعی است. این تصویربرداری می تواند آسیب دیسک ها و رباط ها و همچنین وجود انواع تومورها را به طور دقیق تشخیص داده و از همه مهم تر نشان دهنده این باشد که آیا اعصاب نخاعی تحت فشار قرار گرفته یا خیر.

اسکن توموگرافی کامپیوتری: این روش با استفاده از اشعه ایکس از ناحیه کمر می تواند تغییرات استخوانی، مانند بیرون زدگی استخوانی که ممکن است فضای داخل کانال ستون فقرات را باریک کند را به خوبی نشان دهد.

میلوگرام: در صورتی که MRI در دسترس نباشد، از CT با میلوگرافی استفاده می‌شود. در این روش، نوعی رنگ کنتراست به مایع مغزی نخاعی تزریق می‌شود تا کانال نخاعی و ریشه‌های عصبی بهتر مشخص شود.

پس از انجام این آزمایشات، ممکن است نوار عصبی و عضلانی (EMG) نیز برای نشان دادن درگیری مزمن ریشه‌های عصبی انجام شود. این روش‌ها به تشخیص دقیق و مؤثر تنگی کانال نخاعی کمک می‌کنند و می‌توانند راه‌گشای درمان‌های مناسب برای بیماران باشند.

درمان تنگی کانال نخاعی

درمان تنگی ستون فقرات به محل و شدت علائم وابسته است. برای انتخاب روش مناسب، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. در مواردی که علائم خفیف است، پزشک ممکن است با ویزیت‌های منظم وضعیت شما را تحت نظر داشته باشد و نکات مراقبت از خود را به شما آموزش دهد که می‌توانید در خانه انجام دهید.

اگر روش‌های خانگی اثری نداشته باشند، پزشک ممکن است داروها یا فیزیوتراپی را پیشنهاد کند. در صورتی که این درمان‌ها نیز موثر واقع نشوند، ممکن است نیاز به جراحی باشد.

در کل، برای درمان تنگی کانال نخاعی دو روش اصلی وجود دارد: جراحی و روش‌های غیرجراحی (غیرتهاجمی). روش جراحی معمولاً ماندگاری بیشتری دارد، اما باید در نظر داشت که عوارض آن نسبت به روش‌های غیرجراحی بیشتر است.

استفاده از کمپرس های گرم یا سرد

بسیاری از علائم تنگی کانال نخاعی گردن با اعمال گرما یا یخ بر روی محل عارضه بهبود خواهد یافت.

کاهش وزن 

حفظ وزن مناسب را جزء یکی از اهداف خود در نظر بگیرید. اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، پزشک ممکن است توصیه کند تا وزن خود را کاهش دهید. کاهش وزن اضافی می تواند با برداشتن قسمتی از فشار از روی گردن و کمر تا حد زیادی به کاهش علائمی مثل درد کمک کند.

داروها برای تنگی نخاع

• مسکن هایی مثل ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن برای کاهش درد
• داروهای گاباپنتین (نورونتین) و پرگابالین برای رفع گزگز و بی حسی
• تزریق داروی استروئیدی (کورتیکو استروئید) برای کاهش التهاب و درد

فیزیوتراپی و ورزش 

تمرینات خم شدن، کششی و تقویت عضلات ممکن است به باز شدن ستون فقرات کمک کند. با یک فیزیوتراپ آنلاین در پزشکت در مورد انجام ورزش بی خطر در خانه تلفنی صحبت کنید.

روند کاهش فشار

این روش سرپایی که به عنوان کاهش فشار کمر با هدایت تصویر از راه پوست (PILD) شناخته می‌شود، برای درمان تنگی کانال نخاعی ناشی از ضخیم شدن یک رباط خاص در پشت ستون فقرات استفاده می‌شود. این عمل از طریق یک برش کوچک انجام می‌شود و نیاز به بیهوشی عمومی و بخیه ندارد.

در طول این روش، با استفاده از اشعه ایکس، جراح از ابزارهای خاصی برای برداشتن بخشی از رباط ضخیم شده استفاده می‌کند تا فضای داخل کانال نخاعی را آزاد کرده و فشار روی ریشه‌های عصبی را کاهش دهد.

از جمله مزایای این روش می‌توان به حفظ ساختار استخوانی ستون فقرات و ایجاد اختلال کم در مکانیک آن اشاره کرد، به طوری که بیماران به سرعت بهبود می‌یابند. بیماران معمولاً چند ساعت پس از عمل به خانه بازمی‌گردند و بلافاصله پس از آن می‌توانند شروع به راه رفتن یا فیزیوتراپی کنند. در مقایسه با قبل از عمل، بیمار قادر است برای مدت طولانی‌تری راه برود و بایستد و همچنین بی‌حسی، گزگز و ضعف عضلانی کمتری را تجربه کند.

درمان های جایگزین تنگی کانال نخاعی

گاهی علاوه بر دارو و اقدامات خود مراقبتی از شیوه های درمانی دیگر نیز استفاده شود. درمان های جایگزین برای تنگی کانال نخاعی شامل موارد زیر می شود:

• ماساژ تراپی
• طب سوزنی
• درمان کایروپراکتیک

البته حتماً پیش از استفاده از این شیوه های درمانی حتماً با پزشک خود در این مورد مشورت بگیرید.

انواع جراحی تنگی نخاعی چیست؟ 

روش‌های جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی شامل برداشتن بخش‌هایی از استخوان، توده‌های استخوانی روی مفاصل فاست یا دیسک‌هایی است که کانال نخاعی را مسدود کرده و اعصاب این ناحیه را تحت فشار قرار می‌دهند. معمولاً در موارد شدید و زمانی که سایر درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند، بیمار نیاز به جراحی دارد.

جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

لامینکتومی: در این روش، بخش آسیب‌دیده لامینای استخوان ستون فقرات برداشته می‌شود. این عمل با ایجاد فضای بیشتر در اطراف اعصاب، فشار روی آنها را کاهش می‌دهد. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد که این استخوان با پیوند استخوان به استخوان‌های مجاور متصل شود.

لامینوتومی: در این روش، تنها بخشی از لامینا برداشته می‌شود. جراح یک سوراخ به اندازه کافی بزرگ ایجاد می‌کند تا فشار در یک نقطه خاص کاهش یابد.

لامینوپلاستی: این روش به ویژه برای استخوان‌های ستون فقرات گردنی انجام می‌شود. جراح با ایجاد لولا روی لامینا، فضای داخل کانال نخاعی را افزایش می‌دهد و ابزار فلزی شکاف باز شده ستون فقرات را به هم متصل می‌کند.

در بیشتر موارد، این عمل‌ها به کاهش علائم تنگی کانال نخاعی کمک می‌کنند؛ اما در برخی بیماران، علائم پس از جراحی ثابت می‌ماند یا حتی بدتر می‌شود.

عوارض بعد از عمل تنگی کانال نخاع چیست؟

بعد از انجام جراحی تنگی کانال نخاعی، شما معمولاً به مدت ۳ تا ۵ روز در بیمارستان بستری خواهید شد. در این مدت ممکن است با درد شدیدی مواجه شوید که برای کاهش آن به شما مسکن‌های بدون نیاز به نسخه و در صورت لزوم مسکن‌های تجویزی تجویز می‌شود.

گاهی اوقات ممکن است نیاز به استفاده از بریس داشته باشید تا درد شما کاهش یابد و از آسیب به نخاع و ستون فقرات جلوگیری شود. عوارض عمل تنگی کانال نخاعی ممکن است برای هر فردی پیش نیاید، اما برخی از عوارض احتمالی شامل موارد زیر هستند:

• عفونت
• لخته خون در رگ‌های پا
• پارگی غشایی که نخاع را می‌پوشاند.

به طور کلی، در حالی که جراحی تنگی کانال نخاعی می‌تواند عوارضی داشته باشد، بسیاری از بیماران بعد از عمل بهبودی خوبی را تجربه می‌کنند و به کیفیت زندگی بهتری دست پیدا می‌کنند. مهم است که دستورالعمل‌های پزشک را در طول دوره بهبودی رعایت کنید و در صورت بروز هر گونه مشکل یا عارضه، به پزشک خود اطلاع دهید.

نحوه خوابیدن با تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی یک بیماری است که به دلیل فشار بر روی نخاع در نواحی گردنی، قفسه سینه یا کمری ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث بروز مشکلاتی نظیر درد، ضعف عضلانی و کاهش حساسیت در اندام‌ها شود. به دلیل محدودیت حرکتی، خوابیدن ممکن است چالش‌برانگیز باشد، اما با رعایت چند نکته می‌توانید خواب بهتری داشته باشید:

استفاده از بالش مناسب: انتخاب بالش مناسبی که به ناحیه سر و گردن شما کمک کند تا در موقعیت راحتی قرار گیرد، بسیار مهم است. افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی گردنی هستند، باید از بالش‌های نرم و کم‌ارتفاع استفاده کنند.

استفاده از بالش بین پاها: اگر شما دچار تنگی کانال نخاعی در ناحیه لگن هستید، قرار دادن یک بالش بین پاها می‌تواند به حفظ وضعیت راحت در ناحیه کمری کمک کند.

استفاده از بالش زیر دست: قرار دادن یک بالش زیر دست‌ها نیز می‌تواند مفید باشد. این کار کمک می‌کند تا سر و گردن شما در موقعیت راحتی قرار گیرد.

تغییر موقعیت خواب: سعی کنید در صورت امکان از یک موقعیت خواب به مدت طولانی فاصله بگیرید. اگر مجبورید برای مدت طولانی در یک حالت بخوابید، بهتر است هر چند وقت یکبار موقعیت خود را تغییر دهید تا از بروز درد و ناراحتی جلوگیری کنید.

با رعایت این نکات، می‌توانید خواب راحت‌تری را تجربه کنید و به بهبود کیفیت خواب خود کمک کنید.

پیشگیری از تنگی نخاعی به طور کامل ممکن نیست، اما می‌توان با رعایت برخی نکات و سبک زندگی سالم، خطر بروز این عارضه را کاهش داد. در اینجا چند روش برای پیشگیری از تنگی کانال نخاعی آورده شده است:

حفظ وزن مناسب: اضافه وزن می‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کند. حفظ وزن مناسب به کاهش این فشار کمک می‌کند.

تقویت عضلات کمر: انجام تمرینات تقویتی برای عضلات کمر و شکم می‌تواند حمایت بهتری از ستون فقرات فراهم کند و از بروز مشکلات جلوگیری کند.

رعایت وضعیت صحیح بدن: نشستن و ایستادن با وضعیت صحیح می‌تواند به کاهش فشار بر روی ستون فقرات کمک کند. استفاده از مبلمان مناسب و رعایت ارگونومی در محل کار نیز اهمیت دارد.

اجتناب از حرکات ناگهانی: حرکات ناگهانی و بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند خطر آسیب به ستون فقرات را افزایش دهد. هنگام بلند کردن اجسام سنگین، از پاها برای کمک استفاده کنید و اجسام را به آرامی بلند کنید.

فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم می‌تواند به حفظ انعطاف‌پذیری و قدرت عضلانی کمک کند و از بروز مشکلات مرتبط با ستون فقرات جلوگیری کند.

معاینات منظم پزشکی: در صورت داشتن سابقه خانوادگی یا علائم اولیه، مشاوره تلفنی با پزشک ارتوپد و انجام معاینات منظم می‌تواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از بروز مشکلات جدی‌تر کمک کند.

با رعایت این نکات، می‌توانید خطر ابتلا به تنگی کانال نخاعی را کاهش دهید و سلامت ستون فقرات خود را بهبود بخشید.