انواع اختلالات بویایی

انواع اختلالات بویایی می تواند تاثیر بسیار بدی در زندگی روزمره بیماران داشته باشد. بر همین اساس بهتر است انواع اختلالاتی که بر بویایی شما تاثیر می گذارند را بشناسید. تصور زندگی بدون تجربه بوی گل رز یا طعم قهوه صبح سخت است. حس بویایی ما، نقش مهمی در زندگی همه ایفا می کند. بویایی نه تنها به ما کمک می کند تا عطرهای موجود در هوای اطراف خود را تشخیص دهیم، بلکه در لذت بردن از طعم غذاها نیز مهم است. ممکن است شنیده باشید که طعم در درجه اول بو دارد و این تا حد زیادی درست است.

حس بویایی آسیب دیده به شدت مختل می شود. ممکن است لذت خوردن و نوشیدن از بین برود و افسردگی ایجاد شود. علاوه بر این، خطراتی در ارتباط با کاهش بویایی، از جمله ناتوانی در تشخیص نشت گاز یا غذای فاسد وجود دارد. بیش از 2.7 میلیون نفر در ایالات متحده به اختلال بویایی مبتلا هستند و این احتمالاً دست کم گرفته شده است. برخی افراد معتقدند که حدود نیمی از افراد بالای 60 سال حس بویایی کاهش یافته است.

آناتومی و فیزیولوژی حس بویایی چگونه است؟

در قسمت بالایی و میانی بینی، یک ناحیه سلول کوچک به نام مخاط بویایی وجود دارد. این ناحیه چندین ماده محافظ مانند ایمونوگلوبولین ها (آنتی بادی هایی که با مواد خارجی مانند میکروارگانیسم ها متصل می شوند) ترشح می کند تا از ورود عوامل بیماری زا به سر پیشگیری کند. همچنین تعداد زیادی پروتئین به نام گیرنده وجود دارد که مواد شیمیایی موجود در محیط یا مواد خوشبو کننده را جذب می کند. تصور می‌شود که هر گیرنده شکل خاصی دارد که با این مواد خوشبو کننده مطابقت دارد، مانند کلیدی که در قفل قرار می‌گیرد.

گیرنده های بویایی بر روی شش تا ده میلیون سلول شیمیایی گیرنده بویایی در هر حفره بینی زندگی می کنند. گیرنده های جدید در طول بزرگسالی تشکیل می شوند. یکی از معدود نمونه هایی از اینکه چگونه مغز می تواند سلول های عصبی جدید را در طول زندگی تشکیل دهد. وقتی بین یک ماده شیمیایی محیطی و یک گیرنده در یک سلول بویایی تناسب وجود دارد، سلول عصبی سیگنالی را مستقیماً به مغز روی پیاز بویایی ارسال می کند.

در حالی که پیاز بویایی معمولاً نخستین عصب جمجمه در نظر گرفته می شود، از نظر فنی یک عصب نیست، بلکه بخشی از خود مغز است. سیگنال های منتقل شده از پیاز بویایی به قسمت های خاصی از قشر مغز و حتی آمیگدال که بخشی از مغز درگیر احساسات است می رسد. از قشر بویایی اولیه، سیگنال‌ها به قسمت‌های دیگر مغز از جمله تالاموس و هیپوتالاموس منتقل می‌شوند.

انواع مختلف اختلالات بویایی را بشناسید.

چندین اصطلاح وجود دارد که برای توصیف انواع مختلف اختلالات بویایی استفاده می شود. این شامل موارد زیر است:

دیسوسمی

دیسوسمی به نوبه خود به دو نوع مجزا از اختلالات بویایی تقسیم می شود:

• Parosmia به تغییر در درک یک بو اشاره دارد.
• در مقابل، فانتوسمی به درک بویی اشاره دارد که وجود ندارد.

عوامل و شرایط مختلفی وجود دارد که می تواند باعث دیسوسمی شود. شایع‌ترین علل آن بیماری‌های بینی و سینوس‌ها هستند. با مسدود شدن مجاری بینی و التهاب بافت‌هایی که مولکول‌های بویایی را دریافت می‌کنند، عفونت‌های ویروسی و آلرژی‌ها بر حس بویایی ما تأثیر می‌گذارند که تقریباً همه در زمان‌هایی آن را تجربه کرده‌اند. شرایط مربوط به بینی مانند پولیپ بینی، انحراف تیغه بینی و همچنین جراحی و آسیب دیدگی بینی می تواند حس بویایی را مختل کند.

سایر علل احتمالی، عبارتند از:

ضربه به سر

آسیب ضربه مغزی می تواند به طرق مختلف بر بویایی تأثیر بگذارد. بینی ممکن است آسیب ببیند یا رشته های عصبی که اطلاعات را از بینی به مغز می فرستند ممکن است در حین آسیب سر، بریده یا پاره شوند. تروما همچنین ممکن است مستقیماً به پیاز بویایی که مولکول‌های ما را بو می‌کنیم آسیب برساند.

تومورهای مغزی

تومورهای بدخیم و خوش خیم مغز، به ویژه آنهایی که پیاز بویایی یا لوب های گیجگاهی را درگیر می کنند، ممکن است با تغییر در حس بویایی همراه باشند. در برخی موارد، کاهش حس بویایی ممکن است اولین علامت تومور بدخیم یا خوش خیم مغز باشد.

سموم موجود در محیط

محصولات تنباکو و دود باعث کاهش حس بویایی می شود. سمومی مانند آمونیاک، اسید سولفوریک و فرمالدئید نیز می توانند بویایی را کاهش دهند.

داروها

برخی از داروها، به خصوص چند دسته از داروهایی که برای کنترل فشار خون بالا استفاده می شوند، ممکن است با حس بویایی تداخل داشته باشند. به عنوان مثال می توان به Procardia (نیفدیپین)، Vasotec (enalapril) و Norvasc (آملودیپین) اشاره کرد.

اختلالات عصبی: بیش از 90 درصد افراد مبتلا به آلزایمر در بویایی مشکل دارند و دیسوسمی نیز در بیماری پارکینسون شایع است.

دیابت: مشابه آسیب عصبی که می تواند منجر به نوروپاتی محیطی و رتینوپاتی در دیابت شود، آسیب به اعصاب درگیر در بویایی نیز ممکن است رخ دهد.

کمبود ویتامین: کمبود روی یا کمبود تیامین که منجر به سندرم Wernicke-Korsakoff می شود با کاهش حس بویایی همراه است.

حس بویایی نیز معمولاً از طریق پیری طبیعی و در بیماری‌های دژنراتیو مانند زوال عقل کاهش می‌یابد. در حالی که پیاز بویایی بالغ در بزرگسالان جوان دارای حدود 60000 نورون میترال است، تعداد نورون های میترال و قطر هسته آنها با افزایش سن به طور چشمگیری کاهش می یابد. در تقریباً یک نفر از هر پنج نفر مبتلا به اختلالات بویایی، علت “ایدیوپاتیک” است، به این معنی که هیچ علت خاصی یافت نمی شود.

هیپوسمی یا کاهش توانایی حس بوها

آنوسمی یا ناتوانی کامل در بو کردن

احتقان بینی ناشی از سرماخوردگی، آلرژی، عفونت سینوسی یا کیفیت پایین هوا شایع ترین علت آنوسمی است. سایر علل آنوسمی عبارتند از:

• سوء مصرف کوکائین
• پرتودرمانی سرطان های سر و گردن
• آسیب به بینی و اعصاب بویایی ناشی از جراحی یا ضربه به سر
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی مانند آفت کش ها یا حلال ها.
• پولیپ بینی: رشد غیرسرطانی کوچک در بینی و سینوس ها که مجرای بینی را مسدود می کند.
• برخی داروها، از جمله آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد التهابی، داروهای قلبی و غیره.
• افزایش سن. مانند بینایی و شنوایی، حس بویایی شما با افزایش سن ضعیف تر می شود. در واقع، حس بویایی فرد در سنین 30 تا 60 سالگی قوی تر است و پس از 60 سالگی شروع به کاهش می کند.
• برخی شرایط پزشکی مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، ام اس، کمبودهای تغذیه ای، شرایط مادرزادی و اختلالات هورمونی.

نشانه آشکار آنوسمی کاهش بویایی است. برخی از افراد مبتلا به آنوسمی متوجه تغییر در بوی اشیا می شوند. به عنوان مثال، چیزهای آشنا شروع به بی بو شدن می کنند.

اگر دچار کاهش بویایی شدید که نمی توانید آن را به سرماخوردگی یا آلرژی نسبت دهید یا بعد از یک یا دو هفته بهتر نشد، به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک می‌تواند با یک ابزار خاص به داخل بینی شما نگاه کند تا ببیند آیا پولیپ یا رشد توانایی بویایی شما را مختل می‌کند یا عفونت وجود دارد. آزمایشات بیشتر توسط یک پزشک متخصص در مشکلات بینی و سینوس – پزشک گوش، حلق و بینی (ENT، یا متخصص گوش و حلق و بینی) – ممکن است برای تعیین علت آنوسمی مورد نیاز باشد. سی تی اسکن ممکن است لازم باشد تا پزشک بتواند دید بهتری از ناحیه داشته باشد.

اختلالات بویایی چگونه تشخیص داده می شوند؟

تشخیص اختلالات بویایی اغلب با یک شرح حال دقیق و معاینه فیزیکی آغاز می شود. معاینه فیزیکی می تواند شواهدی مبنی بر عفونت ویروسی یا پولیپ بینی را جستجو کند. یک تاریخچه دقیق ممکن است قرار گرفتن در معرض سمی احتمالی را نشان دهد. آزمایشی به نام تست شناسایی بویایی دانشگاه پنسیلوانیا ممکن است انجام شود تا بررسی کند که آیا هیپراسمی یا آنوسمی واقعا وجود دارد یا خیر. از آنجایی که علل احتمالی زیادی وجود دارد، از اختلالات مغزی گرفته تا علل تغذیه ای و موارد دیگر، آزمایشات بیشتر به عوامل زیادی بستگی دارد.

هیچ درمان خاصی وجود ندارد که بتواند تغییر در حس بویایی را معکوس کند. گاهی اوقات، دیسومی به مرور زمان خود به خود برطرف می شود. محققان استفاده از مکمل‌های ویتامین A و روی را با دوز بالا ارزیابی کرده‌اند، اما هنوز به نظر نمی‌رسد که این مکمل موثر باشد. آموزش بویایی در حال حاضر در حال ارزیابی است و به نظر می رسد در مطالعات اولیه امیدوارکننده باشد. بنابراین مقابله هدف اصلی درمان است. برای کسانی که حس بویایی ندارند، اقدامات ایمنی مانند اطمینان از داشتن هشدار آتش نشانی مهم است.

اهمیت حس بویایی و چشایی به طور کلی در جامعه روزمره نادیده گرفته می شود. در حالی که عصب بویایی عصب جمجمه ای شماره یک نامیده می شود که اهمیت بویایی را نشان می دهد، در عمل حس بویایی به ندرت مورد آزمایش قرار می گیرد (حتی توسط متخصصان مغز و اعصاب). در حالی که درست است که سیستم بویایی در انسان در مقایسه با سایر پستانداران نسبتا کوچک است، بویایی هم به ما کمک می کند از زندگی لذت ببریم و هم از ما در برابر سموم موجود در محیط محافظت می کنیم.

چگونه افراد طعم ها را حس می کنند؟

برای تشخیص بیشتر طعم ها، مغز به اطلاعاتی در مورد بو و مزه نیاز دارد. این احساسات از طریق بینی و دهان به مغز منتقل می شود. چندین ناحیه از مغز اطلاعات را با هم ادغام می‌کنند و افراد را قادر می‌سازند طعم‌ها را تشخیص دهند. ناحیه کوچکی روی غشای مخاطی که بینی را می پوشاند (اپیتلیوم بویایی) حاوی سلول های عصبی تخصصی به نام گیرنده های بویایی است. این گیرنده ها دارای برجستگی های مو مانند (سیلیا) هستند که بوها را تشخیص می دهند.

مولکول های موجود در هوا که وارد مجرای بینی می شوند، مژک ها را تحریک می کنند و باعث تحریک یک تکانه عصبی در رشته های عصبی مجاور می شوند. الیاف از طریق استخوانی که سقف حفره بینی را تشکیل می دهد (صفحه کریبریفرم) به سمت بالا گسترش می یابد و به بزرگ شدن سلول های عصبی (پیازهای بویایی) متصل می شود. این پیازها اعصاب بویایی جمجمه ای (اعصاب بویایی) را تشکیل می دهند. تکانه از طریق پیازهای بویایی، در امتداد اعصاب بویایی، به مغز می رسد. مغز تکانه را به عنوان یک بوی متمایز تفسیر می کند. همچنین، ناحیه ای از مغز که در آن بوها ذخیره می شود مرکز بو و طعم در قسمت میانی لوب تمپورال تحریک می شود.

جوانه چشایی چیست؟

هزاران جوانه چشایی ریز بیشتر سطح زبان را می پوشانند. یک جوانه چشایی حاوی چندین نوع گیرنده چشایی است. هر نوع از آنها یکی از پنج طعم اصلی را تشخیص می دهند. این مزه ها را می توان در سراسر زبان تشخیص داد، اما نواحی خاصی برای هر طعم حساس تر هستند. شیرینی به راحتی با نوک زبان تشخیص داده می شود، در حالی که شوری بیشتر در قسمت های جلویی زبان تشخیص داده می شود. ترشی به بهترین شکل در کناره های زبان درک می شود و احساس تلخی به راحتی در یک سوم پشت زبان تشخیص داده می شود.

غذای قرار داده شده در دهان، مژک ها را تحریک می کند و باعث تحریک یک تکانه عصبی در رشته های عصبی مجاور می شود که به اعصاب جمجمه ای چشایی (اعصاب صورت و گلوفارنکس) متصل هستند. تکانه در امتداد این اعصاب جمجمه ای به سمت مغز حرکت می کند، که ترکیب تکانه های انواع مختلف گیرنده های چشایی را به عنوان طعمی متمایز تفسیر می کند. اطلاعات حسی در مورد بو، طعم، بافت و دمای غذا توسط مغز پردازش می‌شود تا زمانی که غذا وارد دهان می‌شود و جویده می‌شود، طعم مشخصی تولید کند.

افزایش سن و اختلالات بویایی و چشایی

پس از 50 سالگی، توانایی بویایی و چشایی به تدریج کاهش می یابد. غشاهای پوشاننده بینی نازک تر و خشک تر می شوند و اعصاب درگیر در بو بدتر می شوند. افراد مسن هنوز هم می توانند بوهای تند را تشخیص دهند، اما تشخیص بوهای ظریف دشوارتر است.

با افزایش سن، تعداد جوانه های چشایی نیز کاهش می یابد و آنهایی که باقی می مانند کمتر حساس می شوند. این تغییرات باعث کاهش توانایی طعم شیرین و نمک بیشتر از توانایی طعم ترش و تلخ می شود. بنابراین، بسیاری از غذاها شروع به تلخ شدن می کنند.

از آنجایی که بو و طعم افراد با افزایش سن کاهش می یابد، بسیاری از غذاها طعم ملایمی دارند. دهان اغلب خشک می شود و این امر توانایی چشایی و بویایی را کاهش می دهد. همچنین، بسیاری از افراد مسن دارای اختلال هستند یا داروهایی مصرف می کنند که به خشکی دهان کمک می کند. به دلیل این تغییرات، افراد مسن ممکن است کمتر غذا بخورند. سپس، آنها ممکن است تغذیه مورد نیاز خود را دریافت نکنند و اگر قبلاً اختلالی داشته باشند، ممکن است وضعیت آنها بدتر شود.

حساسیت بیش از حد به بویایی (هیپراسمی) بسیار کمتر از کاهش بویایی است. زنان باردار معمولا به بویایی بیش از حد حساس می شوند. هیپراسمی همچنین می تواند روان تنی باشد. یعنی افراد مبتلا به هیپراسمی روان تنی هیچ اختلال ظاهری جسمانی ندارند. هیپراسمی روان تنی در افرادی که شخصیت هیستریونیک دارند (که مشخصه آن جلب توجه با رفتار نمایشی است) بیشتر است.

چه عوامل خطر ابتلا به اختلالات بویایی را افزایش می دهند؟

توانایی بویایی می تواند تحت تأثیر تغییرات در بینی، اعصاب منتهی از بینی به مغز، یا در مغز باشد. به عنوان مثال، اگر مجرای بینی در اثر سرماخوردگی پر شده باشد، توانایی بوییدن ممکن است کاهش یابد زیرا از رسیدن بوها به گیرنده های بویایی (سلول های عصبی تخصصی در غشای مخاطی پوشاننده بینی) پیشگیری می شود. از آنجایی که توانایی بو کردن بر طعم تأثیر می گذارد، غذا اغلب برای افراد مبتلا به سرماخوردگی طعم مناسبی ندارد. گیرنده های بویایی می توانند به طور موقت توسط ویروس آنفولانزا آسیب ببینند. برخی از افراد تا چند روز یا حتی چند هفته پس از یک حمله آنفولانزا نمی توانند بو یا چشایی را بچشند و به ندرت، کاهش بویایی یا چشایی دائمی می شود. کاهش ناگهانی بویایی نیز ممکن است یکی از علائم اولیه بیماری کروناویروس باشد.

گاهی اوقات، اختلالات بویایی و چشایی به دلیل یک اختلال جدی مانند تومور است. از آنجایی که با افزایش سن توانایی بویایی و چشایی کاهش می یابد، افراد مسن ممکن است کمتر غذا بخورند و دچار سوءتغذیه شوند.

برخی از اختلالات می توانند حس بویایی را مخدوش و بوی نامطبوع را بدبوتر کنند (دیسوسمی)، عبارتند از:

• افسردگی
• عفونت های دهان
• بهداشت ضعیف دندان
• عفونت در سینوس ها
• آسیب جزئی به اعصاب بویایی

هپاتیت ویروسی، که ممکن است باعث دیسوسمی شود که منجر به حالت تهوع ناشی از بوهای نامطلوب می شود. تشنج‌هایی که در قسمتی از مغز که در آن خاطرات بویایی ذخیره می‌شود قسمت میانی لوب گیجگاهی ممکن است یک احساس کوتاه و کاذب از بوهای واضح و نامطبوع (توهمات بویایی) ایجاد کند. این بوها بخشی از احساس شدیدی است که تشنج در شرف شروع است (به نام هاله) و نشان دهنده اختلال بویایی نیست. عفونت های مغزی ناشی از ویروس های هرپس (آنسفالیت هرپسی) نیز احتمال دارد باعث توهم بویایی شود.

اختلال در طعم

کاهش توانایی چشایی یا چشایی معمولاً ناشی از شرایطی است که زبان را تحت تأثیر قرار می دهد. چنین شرایطی عبارتند از: سندرم شوگرن، استعمال دخانیات شدید (به ویژه سیگار پیپ)، پرتودرمانی سر و گردن، کم آبی بدن، و استفاده از داروها (از جمله آنتی هیستامین ها و آمی تریپتیلین ). کمبودهای تغذیه ای، مانند کاهش سطح روی، مس و نیکل، می تواند هم طعم و هم بو را تغییر دهد. کاهش ناگهانی چشایی ممکن است یکی از علائم اولیه COVID-19 باشد.

در فلج بل (اختلالی که در آن نیمی از صورت فلج می شود)، حس چشایی اغلب در قسمت جلویی دو سوم یک طرف زبان (سمت مبتلا به فلج) مختل می شود. اما احتمال دارد بیمار متوجه نشود زیرا طعم در بقیه زبان طبیعی یا افزایش پیدا می کند. سوختگی زبان ممکن است به طور موقت جوانه های چشایی را از بین ببرد. اختلالات عصبی، از جمله افسردگی و تشنج، ممکن است طعم را مختل کند.

تحریف چشایی (دیسژئوزیا) ممکن است در اثر التهاب لثه (ژنژیویت) و بسیاری از شرایط مشابه که منجر به اختلال چشایی یا بویایی می شود، از جمله افسردگی و تشنج ایجاد شود.

احتمال دارد طعم و مزه توسط برخی داروها، مانند موارد زیر، مختل شود:

• دیورتیک ها
• داروهای تیروئید
• آنتی بیوتیک ها
• داروهای ضد تشنج
• یا داروهای ضد افسردگی
• داروهای شیمی درمانی خاص
• داروهایی که برای درمان آرتروز استفاده می شود

طعم را می توان با استفاده از مواد شیرین (شکر)، ترش (آب لیمو)، شور (نمک) و تلخ (آسپرین، کینین یا آلوئه) آزمایش کرد.

سخن آخر

از آنجایی که اختلالات بویایی و چشایی به ندرت جدی و خطرناک هستند، ممکن است مراقبت های پزشکی دقیق دریافت نکنند. با این حال، این اختلالات می توانند ناامید کننده باشند زیرا می توانند بر توانایی لذت بردن از غذا و نوشیدنی و درک عطرهای مطبوع تأثیر بگذارند. آنها همچنین می توانند با توانایی تشخیص مواد شیمیایی و گازهای بالقوه مضر تداخل داشته باشند و در نتیجه عواقب جدی داشته باشند. گاهی اوقات، اختلال در بویایی و چشایی به دلیل یک اختلال جدی مانند تومور است.

بو و طعم ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. جوانه های چشایی زبان طعم را تشخیص می دهند و اعصاب بینی بو را تشخیص می دهند. هر دو حس به مغز منتقل می‌شوند، که اطلاعات را یکپارچه می‌کند تا طعم‌ها را بتوان تشخیص داد و درک کرد. برخی از مزه ها مانند شور، تلخ، شیرین و ترش را می توان بدون حس بویایی تشخیص داد. با این حال، طعم های پیچیده تر (مانند تمشک) نیاز به تشخیص طعم و بو دارند.

کاهش نسبی بویایی (هیپوسمی) و کاهش کامل بویایی (آنوسمی) شایع ترین اختلالات بویایی و چشایی هستند. از آنجایی که تشخیص یک طعم از طعم دیگر عمدتاً بر اساس بو است، مردم اغلب متوجه می شوند که وقتی غذایشان بی مزه به نظر می رسد، توانایی آنها در بویایی کاهش می یابد.