به طور کلی، دارو ها به گونه ای طراحی شده اند که باعث بهبودی بیمار شوند، اما همه دارو ها با خطر عوارض جانبی همراه هستند و صدها دارو با عوارض مشکلات دهان و دندان شناخته شده اند. عوارض خوراکی دارو ها باعث نگرانی و ناراحتی بیمار می شود.
دارو های مورد استفاده در درمان سرطان، فشار خون بالا، درد شدید، افسردگی، حساسیت و حتی سرماخوردگی می توانند تأثیر منفی بر سلامتی دندان بگذارند. برخی از رایج ترین عوارض جانبی مربوط به دهان (دهان و دندان) دارو ها عبارتند از:
خشکی دهان (Xerostomia)
بعضی از داروها می توانند میزان بزاق دهان را کاهش دهند. حتی باعث خشکی دهان نامطبوع (زراستومی) شود. بدون بزاق کافی، بافت های موجود در دهان تحریک و ملتهب می شوند. این خطر ابتلا به عفونت، پوسیدگی دندان و بیماری لثه را افزایش می دهد. بیشتر از 400 دارو که در ایجاد خشکی دهان نقش داشته اند، شناسایی شده اند. خشکی دهان همچنین یک عارضه جانبی برخی دارو های شیمی درمانی است.
خشکی دهان می تواند یک مشکل آزار دهنده باشد. اما، بارها، فواید استفاده از دارو از خطرات و ناراحتی های خشکی دهان بیشتر است. نوشیدن آب زیادی یا جویدن آدامس بدون قند ممکن است به تسکین علائم کمک کند. بسیاری از دارو های ژنریک و دارو های غیرقانونی جریان بزاق را کاهش می دهند و باعث ایجاد بیماری به نام “سندرم خشکی دهان” می شوند. خشکی دهان خطر پوسیدگی دندان را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
دلیل این است که بزاق:
- باعث کاهش جمعیت باکتری ها در دهان می شود.
- اسیدهای دهان که باعث پوسیدگی دندان می شوند را خنثی می کند.
- حاوی موادی است که برای ترمیم مینای دندان مهم است.
- دارای خاصیت شست و شو است که از نشستن ذرات غذا بر روی دندان جلوگیری می کند.
دارو های زیادی وجود دارد که می تواند باعث کاهش بزاق شود. برخی از نمونه ها عبارتند از: دارو های ضد افسردگی، دیورتیک ها (قرص های ادرار آور)، آنتی هیستامین ها، دارو های ضد احتقان، دارو های بیماری پارکینسون، قرص های فشار خون (بتابلوکرها) و دارو های استنشاقی که همگی باعث کاهش بزاق و خشکی دهان می گردند.
عفونت قارچی
برخی از داروهای استنشاقی مورد استفاده برای آسم ممکن است منجر به عفونت مخمر در دهان به نام کاندیدیازیس شود.
شست و شوی دهان با آب بعد از استفاده از استنشاق دارو ها می تواند به جلوگیری از این عارضه جانبی کمک کند.
تورم لثه
برخی از دارو ها می توانند باعث ایجاد حالتی به نام رشد لثه شوند به صورتی که لثه متورم می شود و شروع به رشد روی دندان ها می کند. رشد لثه خطر ابتلا به بیماری پریودنتال را افزایش می دهد. تورم لثه متورم محیط مطلوب را برای باکتری ها ایجاد می کند، که می تواند به ساختارهای اطراف دندان آسیب برساند.
دارو هایی که می توانند باعث تورم لثه و رشد بیش از حد شوند عبارتند از:
- فنیتوئین، یک داروی ضد تشنج
- سیکلوسپورین، یک داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی
- دارو های فشار خون به عنوان مسدود کننده کانال های کلسیم
در مردان بیشتر احتمال دارد این عارضه جانبی ایجاد شود. داشتن پلاک موجود دندان پزشکی نیز خطر تورم لثه را افزایش می دهد. بهداشت خوب دهان و مراجعه مکرر به دندان پزشک (شاید هر سه ماه یک بار) می تواند به کاهش احتمال ابتلا به این بیماری کمک کند.
التهاب پوشش داخل دهان (موکوزیت)
موکوزیت یک عارضه جانبی متداول در شیمی درمانی است. پزشکان فکر می کنند برخی از دارو های شیمی درمانی، از جمله متوترکسات و 5-فلوروراسیل، الگوی پیچیده ای از تغییرات بیولوژیکی را ایجاد می کنند که به سلول های تشکیل دهنده غشاهای مخاطی آسیب می رساند. موکوزیت باعث تورم دردناک دهان و زبان می شود و می تواند منجر به خون ریزی، درد و زخم دهان شود. این شرایط خوردن را دشوار می کند.
زخم دهان
زخم دهان که به آن زخم باز نیز گفته می شود که در داخل دهان یا بر روی زبان ایجاد می شود. زخم های دهان ممکن است به عنوان زخم های کانکر نیز خوانده شوند. دارو های شیمی درمانی که باعث ایجاد التهاب در مخاط می شوند باعث ایجاد زخم های دهان می شوند.
تغییرات طعم، از جمله طعم فلزی
بعضی اوقات، یک دارو می تواند احساس طعم شما را تغییر دهد. تغییر در توانایی بدن در حس چشایی، dysgeusia نامیده می شود. برخی از دارو ها می توانند طعم غذا را متفاوت کنند و یا می توانند طعم فلزی، شور یا تلخی در دهان ایجاد کنند. تغییرات مزه به ویژه در بیماران سالخورده که دارو های متعدد مصرف می کنند، معمول است. معمولاً تغییرات طعم موقتی است و هنگام قطع مصرف دارو از بین می روند.
دارو های شیمی درمانی، از جمله متوترکسات و دوکسوروبیسین، یک علت شایع در تغییر طعم است.
استفاده طولانی مدت از دارو های شیرین شده می تواند منجر به پوسیدگی دندان شود. شکر یک ماده افزودنی در بسیاری از محصولات دارویی از جمله ویتامین ها و داروهای ضد سرفه گرفته تا آنتی اسید ها و دارو های به شکل شربت است. بعد از استفاده از این محصولات حتما دهان خود را بشویید.
تغییر رنگ دندان ها
در دهه 50، پزشکان دریافتند که استفاده از آنتی بیوتیک های تتراسایکلین در دوران بارداری منجر به ایجاد رنگ قهوه ای در دندان کودکان می شود. هنگامی که فرد تتراسایکلین مصرف می کند، برخی از دارو ها به کلسیم بدن برای ساختن دندان ها تبدیل می شوند. وقتی دندان ها رشد می کنند، رنگ زرد پیدا می کنند و هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید به تدریج قهوه ای می شوند. اگرچه تتراسایکلین پس از تشکیل تمام دندان ها باعث تغییر رنگ دندان نمی شود. فقط در صورت استفاده از دارو قبل از تشکیل دندان های شیری یا دایمی، باعث تغییر رنگ دندان می شود. امروزه، تتراسایکلین و آنتی بیوتیک های مرتبط در دوران بارداری یا در کودکان خردسال (زیر 8 سال) که دندان های آن ها هنوز شکل نگرفته توصیه نمی شود.
دارو های زیر می توانند باعث تغییر رنگ دندان قهوه ای، زرد قهوه ای یا خاکستری شوند:
- آموکسی سیلین کلاوولانات، آنتی بیوتیکی است که برای درمان تعدادی از عفونت های باکتریایی مورد استفاده قرار می گیرد.
- کلرهگزیدین، یک ضد عفونی کننده
- داکسی سایکلین، آنتی بیوتیکی مربوط به تتراسایکلین است که اغلب برای درمان آکنه استفاده می شود.
- تتراسایکلین، آنتی بیوتیکی است که برای درمان آکنه و برخی عفونت های تنفسی استفاده می شود.
- مصرف بیش از حد فلوراید (که در بعضی از ویتامین های جویدنی، خمیردندان ها و دهان شویه ها وجود دارد) می تواند منجر به ایجاد لکه های سفید روی مینای دندان یا تغییر رنگ دندان ها شود.
- در موارد شدید، فلوراید اضافی (به نام فلوروز) می تواند منجر به لکه های دائمی دندان ها به رنگ قهوه ای شود.
برخی از دارو هایی که می توانند باعث آسیب به دندان ها و لثه شوند عبارتند از:
دارو های ضد افسردگی
این خانواده بزرگ دارو ها می توانند باعث خشکی دهان شوند و خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهند.
داروهای آنتی هیستامین
می توانند باعث خشکی دهان و افزایش خطر بروز بیماری های لثه شوند.
داروهای ضد فشار خون
می توانند منجر به افزایش خطر تورم و رشد بیش از حد لثه شود.
آسپیرین
- جویدن آسپرین می تواند به طور مستقیم به مینای دندان آسیب برساند، زیرا آسپرین اسیدی است.
- همیشه آسپرین را دقیقاً طبق دستورالعمل مصرف کنید.
- قرص ها باید کاملاً با آب بلعیده شوند، در کنار دندان یا در نزدیکی لثه قرار نگیرند.
دارو های ضد آسم
- برخی از دارو هایی که در دمان آسم بکار می روند، بسیار اسیدی هستند.
- در صورت استفاده منظم در مدت زمان طولانی می توانند مینای دندان را حل کنند.
دارو های شیمی درمانی
- می توانند باعث خشکی دهان شوند و منجر به افزایش خطر بروز التهاب لثه و دهان شوند.
دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی
- می تواند منجر به افزایش خطر مشکلات لثه و عفونت دهان شود.
دارو های ضد بارداری خوراکی
- می تواند منجر به افزایش خطر مشکلات لثه شود.
شربت ها
- شربت های دارویی که حاوی قند هستند می توانند در صورت مسواک نزدن پس از مصرف این شربت ها خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهند.
درمان مشکلات دندانی داروها
درمان حرفه ای به دارو یا داروهای خاص مصرفی و تأثیرات آن بر روی دندان ها و لثه شما بستگی دارد. اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اگر دارویی باعث ایجاد مشکلات بهداشتی دندان شما شود، دندان پزشک ممکن است به شما توصیه کند که در مورد تنظیم دوز یا روش مصرف آن با پزشکتان مشورت کنید. در برخی موارد، ممکن است دارو به نوع دیگری از دارو که خطری برای سلامت دندان شما نیست، تبدیل شود.
- فلوراید دندان ها را تقویت می کند و خطر پوسیدگی را کاهش می دهد. دندان پزشک ممکن است فلوراید موضعی را بر روی سطح دندان های شما تجویز کند. قرص های فلوراید یا دهان شویه ها ممکن است برای استفاده در خانه توصیه شود.
- دندان پزشک می تواند روش های درمانی مختلفی (مانند روکش) را توصیه کند که می تواند ظاهر دهان و لبخند شما را بهبود بخشد.
پیشگیری عوارض دندانی دارو ها
- دندان های کودک خود را به آرامی و با آب ساده مسواک بزنید.
- دندان های کودک خود را با خمیردندان بچه ها که کم فلوراید می باشند، مسواک بزنید. به فرزند خود بیاموزید به جای اینکه خمیر دندان را ببلعد، تف کند.
- از مصرف نوشابه های گازدار که بسیار اسیدی هستند و می توانند مینای دندان را از بین ببرند، خودداری کنید. به جای آن، آب شیر فلوریده بنوشید.
- برای جریان مداوم بزاق، آدامس بدون قند مصرف کنید.
- به مسواک زدن و استفاده از نخ دندان عادت کنید. حداقل دو بار در روز دندان های خود را کاملاً تمیز کنید.
- اگر داروی شما اسیدی است، بعد از مصرف دهان خود را با آب بشویید و حداقل 30 دقیقه از مسواک زدن خودداری کنید.
- حداقل یک یا دو بار در سال به دندان پزشک خود مراجعه کنید.
- مصرف الکل و سیگار را به حداقل برسانید.
- اگر قصد مراجعه به دندان پزشک را دارید، در مورد هرگونه دارویی که مصرف می کنید یا اخیراً مصرف کرده اید، از جمله نسخه های دارویی، بدون نسخه و دارو های گیاهی، به دندان پزشک خود مشورت کنید. برخی از دارو ها مانند آسپرین و دارو های رقیق کننده خون می توانند خطر خونریزی کنترل نشده را افزایش دهند.
آخرین دیدگاه‌ها