متاستاز استخوان، علل و علائم و راهکار درمانی آن چیست؟

متاستاز استخوان زمانی رخ می دهد که سلول های سرطانی از محل اصلی خود به استخوان گسترش پیدا کنند. تقریباً همه انواع سرطان ها می توانند به استخوان ها سرایت کرده و متاستاز دهند. با این حال احتمال متاستاز در برخی از انواع سرطان ها به ویژه سرطان پستان و پروستات بیشتر است.

متاستاز تقریبا در تمامی استخوان های بدن ممکن است رخ دهد، اما با این حال احتمال درگیر شدن استخوان های ستون فقرات، لگن و ران بسیار بیشتر از سایر استخوان های بدن است. متاستاز ممکن است اولین نشانه ابتلا به سرطان باشد ولی در برخی موارد نیز سالها پس از درمان سرطان رخ می دهد.

متاستاز استخوان می تواند باعث درد شدید و شکستگی استخوان ها شود. سرطانی که به استخوان ها سرایت کرده است، جز در موارد نادر قابل درمان نیست. در این وضعیت درمان فقط می تواند به کاهش درد و سایر علائم متاستاز استخوان کمک کند.

علائم متاستاز استخوان

گاهی اوقات، متاستاز استخوان هیچ علائم و نشانه ای ایجاد نمی کند. در صورت بروز، علائم و نشانه های متاستاز استخوان عبارتند از:

• درد استخوان
• بی اختیاری ادرار
• شکستگی استخوان
• بی اختیاری مدفوع
• ضعف در پاها یا بازوها
• بالا رفتن سطح کلسیم خون (هایپرکلسمی)، که می تواند باعث حالت تهوع، استفراغ ، یبوست و سرگیجه شود.

علل متاستاز استخوان

متاستاز استخوان زمانی رخ می دهد که سلول های سرطانی از تومور اصلی جدا شده و به استخوان ها گسترش می یابند. سلول های سرطانی در استخوان شروع به تکثیر کرده و به تدریج به سراسر استخوان های بدن راه پیدا می کنند. در واقع متاستاز یکی از اولین نشانه های ابتلا بیمار به سرطان است. اما در برخی از بیماران نیز متاستاز بعد از درمان سرطان رخ داده و باعث شکستگی و درد استخوان ها می شود. هنوز به طور دقیق مشخص نیست که چه عواملی باعث ابتلا به سرطان ها و گسترش آنها به بافت استخوانی بدن می شود.  تقریباً هر نوع سرطانی می تواند به استخوان ها سرایت کند.

اما سرطان هایی که به احتمال زیاد باعث متاستاز استخوان می شوند عبارتند از:

• سرطان ریه
• سرطان کلیه
• سرطان پستان
• مولتیپل میلوما
• سرطان تیروئید
• سرطان پروستات
• سرطان غدد لنفاوی

تشخیص متاستاز استخوان

معمولا از آزمایشات تصویربرداری برای بررسی علائم متاستاز استخوان استفاده می شود. اینکه پزشک چه آزمایشاتی را برای شما تجویز کند، به شرایط خاص شما بستگی دارد. آزمایشات عبارتند از:

• اشعه ایکس
• نمونه برداری
• اسکن استخوان
• توموگرافی رایانه ای (CT)
• توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)

درمان متاستاز استخوان

درمان های متداول متاستاز استخوان شامل مصرف داروها، پرتودرمانی و جراحی است. پزشک با توجه به علائم شما و شدت پیشرفت بیماری درمان های لازم را تجویز خواهد کرد. درمان هایی که در افراد مبتلا به متاستاز استخوان استفاده می شود، عبارتند از:

دارودرمانی هدفمند

این روش درمان روی ناهنجاری های خاص موجود در سلول های سرطانی متمرکز است. دارودرمانی هدفمند با برطرف کردن این ناهنجاری ها، می تواند سلول های سرطانی را از بین ببرد. برخی از سرطان ها مانند سرطان پستان معمولا به خوبی به این روش های درمانی پاسخ می دهند. مصرف داروهای هدفمند باعث به تاخیر افتادن پیشرفت سرطان می شوند.

شیمی درمانی

اگر سرطان به تعداد زیادی از استخوان های بدن گسترش یافته باشد، پزشک ممکن است شیمی درمانی را توصیه کند. شیمی درمانی برای مقابله با سلولهای سرطانی سراسر بدن موثر است. در شیمی درمانی می توان داروها را به صورت قرص و یا تزریق داخل وریدی دریافت کرد. عوارض جانبی به نوع داروهای مصرفی شما بستگی دارد.  شیمی درمانی می تواند بهترین روش برای تسکین درد ناشی از متاستازهای استخوان باشد.

داروهای ضد درد

داروهای مسکن می توانند درد ناشی از متاستاز استخوان را کنترل کنند. داروهای مسکن ممکن است شامل مسکن های بدون نسخه یا مسکن های قوی تر باشند که فقط با نسخه پزشک می توان آنها را تهیه کرد.

تشخیص اینکه چه ترکیبی از داروهای ضد درد برای تسکین درد موثرتر است،  نیاز به زمان دارد. اگر دارو مصرف می کنید اما هنوز احساس درد دارید، پزشک خود را در جریان قرار دهید. یک متخصص درد ممکن است گزینه های دیگری را برای تسکین درد تجویز کند.

استروئیدها

داروهایی که به عنوان استروئید شناخته می شوند، اغلب می توانند به کاهش درد، تورم و التهاب در اطراف نقاط سرطان کمک کنند. این استروئیدها با انواع استروئیدهایی که بدنسازان یا ورزشکاران برای عضله سازی استفاده می کنند متفاوت است.

استروئیدها می توانند خیلی سریع به کاهش درد و پیشگیری از برخی عوارض سرطانی کمک کنند. اما با این حال استروئیدها باید بسیار محتاطانه استفاده شوند. زیرا این داروها به خصوص در صورت مصرف طولانی مدت دارای عوارض جانبی زیادی هستند.

پرتو درمانی

این روش درمان برای افراد مبتلا به متاستازهای متعدد استخوان، کاربرد دارد. در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می شود. اگر متاستاز استخوان دردی ایجاد کند که با داروهای ضد درد کنترل نشده و یا درد به قسمت های  کم و مشخصی محدود باشد، پرتودرمانی یک گزینه بسیار مناسب برای درمان خواهد بود.

بسته به شرایط  بیمار، پرتو درمانی می تواند در یک دوز زیاد و یا چند دوز کم در مدت چند روز انجام شود. عوارض جانبی پرتو درمانی به محل تحت درمان و اندازه تومور بستگی دارد.

هورمون درمانی

برخی انواع سرطان ها مانند سرطان پستان گیرنده های هورمونی دارند. به این معنا که سلول های سرطانی با کمک گیرنده های پروتئینی به هورمون های استروژن و پروزسترون متصل می شوند. این کار باعث افزایش ترشح این هومون ها و تشدید گسترش سرطان می شود. در این وضعیت سرکوب این هورمون ها می تواند از پیشرفت بیشتر سرطان پیشگیری کند. سرطان پستان و پروستات اغلب تحت تاثیر هورمون ها قرار دارند.

هورمون درمانی می تواند شامل مصرف داروهایی برای کاهش سطح هورمون ها باشد. همچنین برخی دیگر از داورها می توانند از اتصال هورمون ها به سلول های سرطانی پیشگیری کنند.  گزینه دیگر جراحی برای از بین بردن اندام های تولید کننده هورمون  مانند تخمدان ها در زنان و بیضه ها در مردان است. همچنین هورمون درمانی فقط در بیمارانی استفاده می شود که تومورهای سرطانی آنها دارای گیرنده های هورمونی هستند.

داروهای استخوان سازی

داروهایی که برای معالجه افراد مبتلا به پوکی استخوان استفاده می شود معمولاً در درمان متاستاز استخوان نیز موثر است. این داروها باعث تقویت استخوان ها و کاهش درد ناشی از متاستاز استخوان شده و در نتیجه نیاز به داروهای ضد درد قوی را کاهش می دهند. داروهای استخوان سازی همچنین خطر پیشرفت متاستاز استخوان و سرایت آن به استخوان های دیگر را کاهش می دهند.

داروهای تقویت استخوان هر چند هفته یکبار به صورت تزریقی تجویز می شوند. اشکال خوراکی این داروها نیز موجود است. اما با این حال داروهای خوراکی به اندازه فرم های تزریقی موثر نبوده و ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی در دستگاه گوارش شوند.

مصرف داروهای استخوان سازی معمولا با درد موقت استخوان و مشکلات کلیوی همراه است. همچنین مصرف این داروها خطر زوال استخوان فک (استئونکروز) را افزایش می دهند.

عمل جراحی برای متاستاز استخوان

عمل جراحی می تواند به تثبیت استخوان هایی که در معرض شکستگی قرار دارند، کمک کند.

• جراحی برداشتن متاستاز تومور. این جراحی فقط در سرطان های وخیم و پیشرفته استفاده می شود. در این روش پزشک سلول های سرطانی که از تومور اصلی جدا شده و به استخوان ها گسترش پیدا کرده اند را با کمک جراحی از بدن خارج می کند.
• جراحی تثبیت استخوان. اگر استخوان به دلیل متاستاز در خطر شکستن باشد، جراحان می توانند استخوان را با استفاده از صفحات فلزی، پیچ و سایر ابزار ارتوپدی تثبیت کنند. تثبیت استخوان می تواند درد را تسکین داده و عملکرد استخوان ها را بهبود بخشد.  پرتودرمانی معمولا پس از جراحی تثبیت استخوان انجام می شود.
• جراحی ترمیم استخوان شکسته. اگر متاستاز استخوان باعث شکستگی استخوان شده باشد، ممکن است پزشک جراح با استفاده از صفحات فلزی، پیچ و مهره استخوان شکسته را در محل خود ثابت و آن را ترمیم کند.

تعویض مفصل، مانند تعویض مفصل ران، گزینه مناسب دیگری است که در کاهش درد و کمک به حرکت بیمار بسیار موثر است. به طور کلی، شکستگی های استخوان  ناشی از متاستاز استخوان را نمی توان با گچ گرفتن درمان کرد.

• جراحی برای تزریق سیمان استخوانی. برخی از استخوان های بدن مانند استخوان های لگن و ستون فقرات به راحتی با صفحات فلزی یا پیچ و مهره قابل تثبیت نیستند. در این قسمت از استخوان های بدن معمولا از ماده ای به نام سیمان استخوانی استفاده می شود. سیمان استخوانی ظاهری خمیری شکل دارد ولی بلافاصله پس از استفاده مانند سیمان سفت و محکم می شود. پزشکان سیمان استخوانی را به حفره های خالی استخوان هایی که در اثر متاستاز شکسته یا آسیب دیده اند، تزریق می کنند. این روش می تواند تا حد زیادی درد را کاهش دهد.

گرم کردن و انجماد سلولهای سرطانی

در برخی موارد از بین بردن سلول های سرطانی با گرما یا سرما می تواند تا حد زیادی به کنترل درد بیمار کمک کند. اگر در بیمار یک یا دو ناحیه متاستاز استخوانی وجود داشته و سایر روش های درمانی موثر واقع نشوند، پزشک معمولا از تکنیک گرم کردن و انجماد سلول های سرطانی برای کنترل درد استفاده می کند.

در این روش از طریق برش های ریز ایجاد شده در بدن، یک سوزن حاوی یک پروب الکتریکی به تومور استخوان وارد می شود. وقتی این سوزن به استخوان رسید، برق از پروب عبور کرده و بافت اطراف را گرم می کند. پزشک منتظر می ماند تا بافت خنک شود و سپس روند را دوباره تکرار می کند. این کار تا حد زیادی باعث از بین رفتن سلول های سرطانی می شود.

در روشی مشابه تومور سرطانی ابتدا با استفاده از دمای بسیار پایین منجمد می شود. سپس پزشک صبر می کند تا انجماد تومور به تدریج ذوب شود. پزشک در یک جلسه درمانی چندین بار این عمل را تکرار می کند. در برخی موارد نیز ممکن است پزشک برای دستیابی به نتیجه بهتر از گرم کردن و انجماد سلول های سرطانی به صورت ترکیبی استفاده کند.

فیزیوتراپی

یک فیزیوتراپیست می تواند با طراحی تمرینات ویژه به بیمار کمک کند تا قدرت بدنی خود را افزایش داده و میزان تحرک خود را بهبود ببخشد. فیزیوتراپیست ممکن است استفاده از عصا یا واکر را به بیمار توصیه کند. استفاده از واکر باعث می شود وزن بدن بیمار هنگام راه رفتن از استخوان های آسیب دیده برداشته شود. همچنین عصا در بهبود تعادل و بریس نیز در ثابت نگه داشتن ستون فقرات کمک بسیار زیادی به بیمار می کند. تمرینات فیزیوتراپی برای کمک به حفظ قدرت و کاهش درد بیمار بسیار موثر است.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

سرطانی یکی از بیماری هایی است که می تواند به سرعت پیشرفت کرده و در مدت کوتاهی تبدیل به یک بیماری بدخیم شود. بنابراین تشخیص زودهنگام در درمان این بیماری اهمیت بسیار زیادی دارد. در صورت مراجعه به موقع به پزشک اگر تومور در مراحل رشد اولیه قرار داشته باشد، امکان درمان و کنترل آن بسیار زیاد خواهد بود. در واقع سرطان یکی از مهمترین علل مرگ و میر در جهان است. اما تشخیص زودهنگام احتمال زنده ماندن بیمار را افزایش می دهد. به همین علت توصیه می شود در صورت داشتن علائمی مانند درد مداوم حتما به پزشک خود مراجعه کنید. اگر در گذشته به دلیل ابتلا به سرطان تحت درمان بوده اید، حتما پزشک را در جریان سابقه پزشکی خود قرار دهید.