این امکان در مبتلایات به سرطان وجود دارد که بعد از درمان به خصوص بعد از دوره های شیمی درمانی با مشکلاتی در حافظه و تمرکز دچار گرددند. به تغییرات حافظه یا تمرکز و توانایی تفکر در طول درمان سرطان را تغییرات شناختی مرتبط با سرطان (CRCC) یا مغز شیمی درمانی شده می گویند. اما تغییر در حافظه و غلظت ممکن است در افراد مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی هم قرار نگرفته اند هم دیده شود. مغز شیمی درمانی یک اصطلاح رایج برای توصیف مشکلات فکری و حافظه در بیماران سرطانی می باشد. این مشکلات ممکن است در طول و بعد از درمان سرطان بروز کنند. به مغز شیمی درمانی، مه شیمیایی یا اختلال عملکرد شناختی هم گفته می شود.
علائم تغییرات شناختی مرتبط با سرطان
هرگونه مشکل در غلظت یا حافظه معمولاً موقتی و خفیف است. اما در شرایطی که این مشکلات در طولانی مدت ادامه پیدا کنند، می توانند ناامید کننده باشند و فعالیت های روزمره بیماران را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم و نشانه های مغز شیمی درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گیجی
- بی نظم بودن
- خستگی شدید
- اختلال در تمرکز
- کندی در انجام کارهای روزمره
- مشکل در حافظه کلامی و بصری
- بیمار به راحتی افسرده می شود.
- ناتوانی در پیدا کردن کلمه مناسب
- ناتوانی در انجام چند کار با همدیگر
- مشکل در یادگیری مهارت های جدید
- عدم تمرکز و مشکلات حافظه کوتاه مدت
در هنگام مراجعه به پزشک سعی کنید جزئیاتی از علائم و نشانه های خود را یادداشت کنید تا پزشک معالج بهتر بتواند مشکلات حافظه ای شما را تشخیص دهد.
علت تغییرات شناختی مرتبط با سرطان
عوامل احتمالی بسیاری وجود دارد که می تواند منجر به بروز علائم و نشانه های مشکلات حافظه در مبتلایان به سرطان شود. برخی از این علت ها، عبارتند از:
- سابقه خانوادگی
- داروهای غیر سرطانی مانند مسکن ها
- درمان با دوز بالا با شیمی درمانی یا رادیوتراپی
- واکنش های عاطفی در برابر سرطان و درمان، مانند اضطراب و افسردگی
- درمان سرطان از جمله شیمی درمانی، هورمون درمانی، رادیوتراپی و جراحی
- برخی سرطان ها می توانند بر روی ساختار شیمیایی مغز تاثیر بگذارند و باعث اختلالات حافظه ای شوند.
- تشخیص سرطان می تواند بسیار استرس زا باشد و ممکن است منجر به اضطراب، افسردگی و اختلال در تفکر و حافظه شود.
- سرطان هایی که از مغز شروع می شوند و یا به مغز سرایت می کنند ممکن است باعث ایجاد تغییر در سطح تفکر بیماران شوند.
- درمان های که روی مغز انجام می شوند، مانند شیمی درمانی به مایع اطراف نخاع (شیمی درمانی داخل رحمی) یا رادیوتراپی به مغز
- عوارض جانبی درمان سرطان مانند عفونت، کم خونی، خستگی شدید، مشکلات خواب، تغذیه نامناسب و یائسگی
اما با وجود همه این خطرات ناشی از درمان سرطان، مزایای درمان سرطان از خطر ابتلا به CRCC بیشتر است.
عوامل خطر تغییرات شناختی مرتبط با سرطان
عواملی که ممکن است خطر بروز مشکلات حافظه را در افراد مبتلا به سرطان افزایش دهند، عبارتند از:
- سرطان مغز
- افزایش سن
- پرتودرمانی به مغز
- سرطانی که به مغز انتشار پیدا می کنند.
- دوزهای زیاد شیمی درمانی یا پرتودرمانی
- تشخیص و درمان سرطان در سن پایین و جوانی
عوارض تغییرات شناختی مرتبط با سرطان
شدت و مدت زمان علائم که بعضاً به عنوان مغز شیمی درمانی توصیف می شود از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اکثر بازماندگان سرطان برای بازگشت به شغل قبلی خود مشکلی ندارند، اما برخی از بیماران ممکن است نتوانند به سر کار قبلی خودشان برگردند.در این شرایط بهتر است بیمار با پزشک خود مشورت کند.
ممکن است پزشک بیمار را به یک متخصص کاردرمانی یا یک روان شناس ارجاع دهد. آن ها می توانند به بیمار در بهبود وضعیت شغلی بیمار و تشخیص نقاط قوت آن ها برای پیدا کردن شغل جدید کمک کنند.
تشخیص تغییرات شناختی مرتبط با سرطان
هیچ آزمایشی برای تشخیص شیمی درمانی مغز وجود ندارد. بازماندگان سرطان که این علائم را تجربه می کنند، معمولاً در تست های روان شناسی در محدوده طبیعی قرار می گیرند. اما در برخی موارد پزشک ممکن است آزمایشات خون، اسکن مغز یا آزمایش های دیگر را برای رد و یا تایید کردن سایر علل احتمالی تجویز کند.
درمان تغییرات شناختی مرتبط با سرطان
در بیشتر موارد، مشکلات حافظه مرتبط با سرطان موقتی است و درمان بیشتر بر تسکین علائم تمرکز دارد.
از آنجا که علائم شیمیایی و ساختار مغز از فردی به فرد دیگر متفاوت است، روند های درمانی برای مقابله با علائم تغییرات شناختی مرتبط با سرطان هم متفاوت می باشند.
سرطان و درمان سرطان می تواند به شرایط دیگری مانند کم خونی، افسردگی، مشکلات خواب و یائسگی زودرس منجر شود که ممکن است مشکلات حافظه را بدتر کند. کنترل و درمان هر یک از این عوامل ممکن است در مقابله با این علائم موثر باشد.
مدیریت علائم شیمی درمانی مغز
یک متخصص مغز و اعصاب می تواند به بیماران سرطانی در مقابله با علائم شیمی درمانی مغز کمک کند. بعضی اوقات پزشکان به این روش توان بخشی شناختی یا اصلاح شناختی نیز می گویند که به بیماران در یادگیری سازگاری و کنار آمدن با تغییرات حافظه ای کمک می کند.
برخی از این روش ها عبارتند از:
تمرینات تکراری برای آموزش مغز
برخی تمرینات حافظه و فکری می توانند در ترمیم آسیب های مغزی که ممکن است در مغز شیمی درمانی ایجاد شده اند، موثر باشند.
بررسی و تشخیص عوامل محرک
شناخت و بررسی دقیق مشکلات حافظه ای بیماران ممکن است در تشخیص راه های مقابله ای برای علائم آن ها موثر باشند.
تکنیک های مدیریت استرس
شرایط استرس زا می تواند مشکلات حافظه را شدید تر کند و حتی برعکس مشکلات حافظه ای می تواند استرس زا باشند. بیماران بهتر استبرای پایان دادن به این چرخه تکنیک های آرامش را یاد بگیرید و تا جایی که می توانند استرس خود را مدیریت کنند.
توجه
هیچ دارویی برای درمان شیمی درمانی مغز تأیید نشده است.
سبک زندگی و درمان خانگی تغییرات شناختی مرتبط با سرطان
مشکلات تمرکز یا حافظه غالباً خفیف هستند و اغلب با گذشت زمان بهتر می شوند. اما در برخی از افراد، علائم پس از درمان ممکن است سال ها ادامه پیدا کنند.
اگر شما یکی از بازماندگان سرطان هستید می توانید خودتان به تنهایی اقدام کنید و راهکارهای زیر را برای کاهش و بهبود علائم خود درنظر بگیرید:
- در محیط کار خود آنچه را که می توانید کنترل کنید. اگر سر و صدا اطرافیان باعث حواس پرتی شما می شود، سعی کنید مکان آرامی را برای خود انتخاب کنید.
- خود را برای موفقیت آماده کنید. قبل از پرداختن به یک کار پیچیده که نیاز به تمرکز زیاد دارد، قدم های کوچک و مثبتی که شما را به موفقیت نزدیک تر می کنند در نظر بگیرید. به طور مثال رژیم غذایی مناسبی را انتخاب کنید. برنامه خواب منظمی داشته باشید و یک برنامه ریزی دقیق روزانه را برای انجام کارهای خود در نظر بگیرید.
- ذهن خود را از حواس پرتی ها دور کنید. وقتی چیزی حواس شما را پرت می کند سعی کنید این افکار مزاحم را یادداشت کنید نوشتن افکار به شما کمک می کند تا بتوانید سریع تر آن ها را فراموش کنید.
- به اندازه کافی استراحت کنید. کارهای خود را به بخش های کوچکتر و قابل کنترل تقسیم کنید و هر بار که یک کار کوچکی را انجام می دهید استراحت کنید تا بتوانید بقیه کار های خود را به نحو بهتری انجام دهید.
- از مغز خود استفاده کنید. تمرینات فکری را انتخاب و آن ها را انجام دهید. پازل های کلمات متقاطع یا حل جدول تمرین مناسبی برای فعالیت مغز هستند.سرگرمی و یا مهارت جدیدی را یادبگیرید.
- ورزش کنید. ورزش متوسط مانند پیاده روی سریع می تواند در مقابله با استرس، خستگی و افسردگی و مشکلات حافظه کمک کنند.
طب جایگزین
هیچ درمانی جایگزین برای جلوگیری یا درمان مغز شیمی درمانی یافت نشده است. اگر علاقه مند به انجام درمان های جایگزین برای علائم خود هستید، در مورد خطرات و فواید آن با پزشک خود صحبت کنید. درمان های مکمل و جایگزین ممکن است به شما در مقابله با پریشانی کمک کند، که می تواند به مشکلات تفکر و حافظه در مبتلایان به سرطان کمک کند.
نمونه هایی از درمان ها عبارتند از:
- ورزش
- مراقبه
- هنر درمانی
- موزیک درمانی
- تمرینات آرامش
آمادگی برای مراجعه به پزشک
اگر در حال حاضر تحت درمان سرطان هستید یا درمان شما تمام شده، در مورد علائم و نشانه های خود با انکولوژیست صحبت کنید. در برخی موارد، ممکن است شما به یک متخصص مغز و اعصاب رجاع داده شوید.
برای آمادگی بیشتر قبل از مراجعه به پزشک بهتر است:
- لیستی از تمام داروها و همچنین هر نوع ویتامین یا مکمل مصرف می کنید را بنویسید.
- جزئیاتی از علائم خود را یادداشت کنید. موقعیت هایی را که در آن دچار مشکلات حافظه ای می شوید و عوامل محرک زایی که باعث شدیدتر شدن علائم شما می شوند را یادداشت کنید.
- یک عضو خانواده یا یک دوست را همراه خود ببرید یا در صورت امکان صحبت های پزشک را را کنید. گاهی اوقات یادآوری تمام اطلاعات ارائه شده در هنگام قرار ملاقات می تواند دشوار باشد. در این شرایط یک همراه می تواند در یادآوری علائم و مواردی که فراموش کرده اید به شما کمک کند. مکالمه را با پزشک خود ضبط کنید تا بعداً بتوانید به آن گوش کنید.
سوالات بیمار از پزشک
برای مغز شیمی درمانی، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید شامل موارد زیر است:
- آیا باید یک روانشناس مراجعه کنم؟
- بهترین درمان برای علائم من چیست؟
- چه عاملی باعث ایجاد علائم من می شود؟
- علائم به طور معمول چه مدت طول می کشند؟
- آیا نیاز هست که دوره های درمانی خودم را پیگیری کنم؟
- آیا باید در طول پرتودرمانی مغزی ممانتین (Namenda) مصرف کنم؟
- چه اقداماتی برای بهبود مشکلات حافظه ای خودم می توانم انجام دهم؟
- اگر به تابش مغز احتیاج داشته باشم، آیا پرتوهای هیپوکامپ را توصیه می کنید؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم از آن ها استفاده کنم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
- چه نوع آزمایشاتی می تواند به تعیین اینکه آیا علائم من ناشی از درمان سرطان است کمک کند؟
علاوه بر سؤالاتی که برای پرسیدن از پزشک خود تهیه کرده اید، از هرگونه سؤال دیگری که برای شما پیش می آید دریغ نکنید.
پزشک شما احتمالاً تعدادی سؤال از شما خواهد پرسید، از جمله:
- از چه زمانی شروع به تجربه این علائم کردید؟
- آیا علائم شما مداوم بوده یا گاه به گاه رخ می دهند؟
- علائم شما چگونه بر زندگی روزمره شما تأثیر می گذارد؟
- به نظر تان چه چیزی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم شما می شوند؟
آخرین دیدگاه‌ها