استرس روش بدن برای پاسخگویی به فشار یا تهدید می باشد. بدن زمان احساس خطر سریعا و به شکل اتوماتیک به حاالت واکنش “مبارزه یا فرار، در می آید. استرس روش بدن برای محافظت افراد است و در شرایط طبیعی به تمرکز و هوشیاری آن ها کمک می کند اما در مواقع اضطراری می تواند زندگی افراد را نجات دهد. استرس بیش از حد می تواند باعث آسیب های عمده ای به سلامتی، خلق و خوی، بهره وری، روابط و کیفیت زندگی افراد وارد شود. اگر غالباً احساس خستگی و غرق شدن می کنید، وقت آن است که اقدام کنید تا سیستم عصبی خود را به تعادل برسانید و با شناخت علائم و نشانه های استرس مزمن و انجام اقدامات لازم برای کاهش اثرات مضر از خودتان محافظت کنید و تفکر و احساس خود را بهبود بخشید.
پاسخ جنگ یا فرار
هنگامی که احساس تهدید می کنید، سیستم عصبی با ترشح هورمون های استرس از جمله آدرنالین و کورتیزول که بدن را برای اقدامات اضطراری آماده می کند، پاسخ می دهد. در این شرایط قلب انسان سریعتر می زند و عضلات سفت می شوند، فشار خون بالا می رود، نفس تند تر می شود. این تغییرات بدنی قدرت و استقامت را افزایش می دهند و زمان واکنش بدن را سرعت می بخشد و تمرکز را تقویت می کند و شما را برای مبارزه یا فرار از خطر آماده می کند.
علت استرس
شرایط و فشارهایی که باعث ایجاد stress می شود به عنوان عوامل استرس زا شناخته می شوند. ما معمولاً این عوامل را منفی می دانیم. اما به طور کلی هر چیزی که باعث فشار و ناراحتی زیادی شود می تواند استرس زا باشد. اما همه عوامل آن بیرونی نیستند و در برخی موارد می توانند درونی و یا از حالات درونی خود فرد مانند بدبینی و نگرانی های بیش از حد ناشی شود.
سرانجام، آنچه باعث stress می شود، حداقل تا حدودی به درک افراد بستگی دارد. به نحوی که ممکن است عاملی که در شما باعث stress می شود در افراد دیگر تاثیری نداشته باشد.
برخی از علل درونی stress عبارتند از:
- بدبینی
- گفتگوی منفی
- عدم انعطاف پذیری
- نگرش همه یا هیچ
- عدم توانایی در قاطعیت
- انتظارات و کمال گرایی غیر واقعی
عوامل خارجی
عوامل خارجی که منجر به stress می شوند تغییرات زندگی، مشکلات مالی، شلوغی می باشند و طبق مقیاس معتبر هولمز و ره، رویدادهای مهم استرسور برای بزرگسالان که می توانند به بیماری جسمی منجر شوند، عبارتند از:
- طلاق
- جدایی
- حبس
- ازدواج
- بازنشستگی
- مرگ همسر
- ازدواج ناموفق
- آسیب یا بیماری
- از دست دادن شغل
- مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده
علائم استرس
خطرناک ترین حالت در مورد stress این است که به راحتی بر شما چیره می شود و به آن عادت می کنید. حتی ممکن است شرایط بحرانی برای شما کاملا عادی شود و شما متوجه بروز علائم آن نشوید. به همین دلیل بهتر است علائم هشدار دهنده آن را بشناسید و در صورت بروز، سریعا برای درمان اقدام کنید.
برخی از علائم stress، عبارتند از:
علائم شناختی stress:
- داوری ضعیف
- نگرانی مداوم
- مشکلات حافظه ای
- عدم توانایی در تمرکز
- افکار اضطراب آور یا مزاحم
علائم عاطفی stress:
- اضطراب
- تنهایی و انزوا
- احساس غرق شدن
- افسردگی یا نارضایتی عمومی
- خلقی، تحریک پذیری یا عصبانیت
- سایر مشکلات بهداشت روانی یا عاطفی
علائم جسمی stress:
- انواع درد
- اسهال یا یبوست
- کاهش میل جنسی
- حالت تهوع، سرگیجه
- سرماخوردگی یا آنفولانزا مکرر
- درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع
علائم رفتاری stress:
- کاهش اشتها
- دوری از دیگران
- اختلالات خواب
- مصرف مواد مخدر
- عدم مسئولیت پذیری
انواع استرس
انواع مختلف stress، عبارتند از:
- حاد
- حاد اپیزودیک
- مزمن
استرس حاد
نوع حاد آن برای همه اتفاق میفتد و یک واکنش فوری بدن به یک وضعیت جدید و چالش برانگیز است. این نوعی است که هنگام فرار از یک تصادف رانندگی ممکن است آن را احساس کنید. استرس حاد همچنین می تواند از شرایطی که از آن لذت می برید ایجاد شود. نوع حاد معمولاً هیچ آسیبی به شما نمی رساند و حتی ممکن است برای شما خوب باشند و پس از عبور از خطر، سیستم های بدن باید به حالت عادی برگردند. اما در موارد حاد شدید می تواند منجر به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا سایر مشکلات سلامت روان شود.
استرس حاد اپیزودیک
نوع حاد اپیزودیک زمانی رخ می دهد که فرد قسمت های مکرر استرس حاد را تجربه می کند. نوع حاد اپیزودیک در شرایط اضطراب و نگرانی زیاد هم بروز می کند و حتی می تواند بر سلامت جسمی و بهزیستی روان افراد تأثیر بگذارد.
استرس مزمن
در افرادی که زیاد دچار استرس مزمن می شوند و بیشتر اوقات در شرایط استرس شدید قرار دارند، ممکن است سلامتی جسمی آن ها در خطر باشد. نوع مزمن تقریباً همه سیستم های بدن را مختل و سیستم ایمنی بدن را سرکوب و ضعیف می کند، خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش داده و روند پیری را سرعت می دهد. حتی می تواند مغز را در معرض اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات سلامت روان قرار دهد.
مشکلات بهداشتی ناشی از استرس و یا تشدید آن، عبارتند از:
- انواع درد
- بیماری قلبی
- مشکلات وزن
- اختلالات خواب
- اختلالات جنسی
- مشکلات گوارشی
- افسردگی و اضطراب
- مشکلات تفکر و حافظه
- بیماری های خود ایمنی
- شرایط پوستی مانند اگزما
نوع مزمن همچنین می تواند منجر به بیماری های مکرر مانند سردرد، ناراحتی معده و اختلالات خواب شود.
سردردهای استرسی
سردردهای استرس یا همان سردردهای تنشی بر اثر تنش در عضلات سر، صورت و گردن بوجود می آیند. اگر چه عوامل زیادی باعث این تنش می شوند اما ممکن است از فشارهای عاطفی یا اضطراب هم ناشی شوند.
زخم معده
زخم معده، درد در بافت داخلی مخاط معده است که از عوامل زیر ناشی می شود:
- سرطان و تومورها
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری
- استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
به نظر می رسد بروز استرس جسمی می تواند در بهبودی زخم ها تأثیر منفی بگذارد. استرس جسمی می تواند از موارد زیر ناشی شود:
- تروما یا آسیب به مغز یا سیستم عصبی مرکزی
- بیماری یا جراحت جدی در طولانی مدت
- عمل جراحی
سوزش سر دل و درد ناشی از زخم معده به نوبه خود می تواند منجر به فشار عاطفی شود.
استرس خوردن
برخی از افراد با خوردن غذا بیش از حد به استرس واکنش نشان می دهند. در این شرایط ممکن است فرد غذاهای سالم و رژیم غذایی مناسبی را برای خود انتخاب نکند. بر همین اساس استرس خوردن می تواند به افزایش سریع وزن و بسیاری از مشکلات سلامتی منجر شود.
منابع استرس
فشار در محل کار
در حالی که برای برخی از افراد ممکن است فشار در محیط کار طبیعی باشد، استرس بیش از حد می تواند در بازدهی و عملکرد افراد اختلال ایجاد کند و بر سلامت جسمی و عاطفی و روابط و زندگی آن ها تأثیر منفی بگذارد و حتی منجر به شکست و عدم موفقیت در کار شود. با وجود استرس های بیش از حد در محل کار باز هم راه کارهای برای بهبود رضایت شغلی و تقویت روحیه افرارد وجود دارند.
از دست دادن شغل و بیکاری
از دست دادن شغل یکی از پر فشارترین تجربیات زندگی است و به طور طبیعی منجر به احساس عصبانیت، آسیب و یا افسردگی و احساس غم و اندوه در افراد می شود. از دست دادن شغل و بیکاری به یکباره اتقاف مبفتد و می تواند انگیزه و اعتماد به نفس افراد را کاهش دهد.
استرس مراقبت
گاهی فشار مراقبت از کودکان و سالمندان می تواند بر سلامتی، روابط و وضعیت ذهنی افراد تأثیر بگذارد و در نهایت منجر به فرسودگی شود.
اندوه و ضرر
کنار آمدن با از دست دادن کسی یا چیزی که دوستش دارید یکی از بزرگترین عوامل استرس زا در زندگی است و ممکن است باعث بروز احساسات دشوار و غیر منتظره از شوک یا عصبانیت گرفته تا کفر، گناه و غم عمیق شود. در حالی که هیچ راهی برای فرار از غم و اندوه وجود ندارد اما روش های سالم برای کنار آمدن با درد وجود دارد که به مرور زمان می تواند غم و اندوه را تسکین دهد.
هورمون های استرس
در هنگام احساس خطر، هیپوتالاموس در پایه مغز واکنش نشان می دهد و سیگنال های عصبی و هورمونی را به غدد آدرنال می فرستد، که هورمون های استرس را آزاد کند.
یکی از این هورمون ها، آدرنالین یا اپی نفرین (هورمون مبارزه یا پرواز) است که باعث علائم زیر در هنگام فشار می شود:
- تحریک تعریق
- افزایش ضربان قلب
- افزایش میزان تنفس
- انقباض رگ های خونی. بنابراین خون به سمت عضلات هدایت می شود.
بر همین اساس افزایش مکرر آدرنالین در پی استرس های طولانی می تواند منجر به موارد زیر شود:
- اضطراب
- سردردها
- بی خوابی
- افزایش وزن
- فشار خون بالا
- رگ های خونی آسیب دیده
- خطر بالاتر حمله قلبی و سکته مغزی
استرس و کورتیزول
اگرچه آدرنالین مهم است، اما هورمون اصلی در زمان بروز استرس، کورتیزول است.
کورتیزول، به عنوان هورمون اصلی در شرایط استرس زا نقش اساسی دارد. از جمله کارکردهای آن عبارتند از:
- پاسخ سیستم ایمنی بدن را تغییر می دهد.
- مقدار گلوکز موجود در جریان خون را بالا می برد.
- به مغز کمک می کند تا از گلوکز به طور موثرتری استفاده کند.
- دسترسی به موادی که به ترمیم بافت کمک می کنند را افزایش می دهد.
- قسمت های کنترل کننده ترس، انگیزه و خلق و خو در مغز را کنترل می کنند.
همه این روند ها یک فرایند کاملا طبیعی است که می تواند فرد را از بروز خطر آگاه کند.
اما افزایش بیش از حد سطح کورتیزول در فشار های طولانی مدت می تواند، تأثیر منفی بر سلامتی افراد بگذارد و باعث بروز برخی عوارض جانبی شود، از جمله:
- افزایش وزن
- کمبود انرژی
- دیابت نوع 2
- پوکی استخوان
- فشار خون بالا
- اختلالات خواب
- ضعیف شدن سیستم ایمنی
- ضعیف شدن روحیه و مشکلات حافظه
عوامل موثر بر میزان تحمل استرس
به دلیل آسیب شدیدی که استرس می تواند در افراد مختلف ایجاد کند، دانستن میزان تحمل افراد در برابر فشار بسیار مهم است و میزان تحمل عوامل استرس زا در بین افراد مختلف، متفاوت است.
عواملی که بر میزان تحمل افراد تأثیر می گذارند، عبارتند از:
برقراری ارتباط با دیگران، برقراری ارتباط محکم و قدرتمند با دوستان و اعضای خانواده می تواند یک حامی بسیار مهمی برای افراد در مقابله با فشار باشد. از طرفی هم تنهایی و انزوا، خطر تحمل فشارهای روانی را بیشتر می کند.
حس خود کنترلی، اگر به خودتان و توانایی خود در تأثیرگذاری بر رویدادها و پشتکار در چالش ها اطمینان دارید، راحت تر می توانید با استرس کنار بیاورید. از طرف دیگر، اگر اعتقاد دارید که بر زندگی خود کنترل چندان زیادی ندارید، به احتمال زیاد فشار می تواند بر زندگی و روحیه شما تاثیر منفی بگذارد.
نگرش و چشم انداز، نحوه نگرش و چشم انداز شما به زندگی و چالش های اجتناب ناپذیر آن، در توانایی شما در مقابله با استرس تاثیر زیادی دارد. به طور کلی افراد خوش بین در برابر عوامل استرس زا، آسیب پذیرتر خواهند بود. افراد با هدف بالاتر تغییر را به عنوان بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی می پذیرند و بهتر می توانند با عوامل استرس زا کنار بیایند.
توانایی در مقابله با احساسات، اگر نتوانید در مواقع غم و اندوه، عصبانیت یا ناراحتی خودتان را آرام کنید، به احتمال زیاد دچار استرس و اضطراب می شوید. داشتن توانایی مقابله با احساسات می تواند تحمل افراد را در برابر استرس را افزایش دهد.
دانش و اطلاعات، هرچه اطلاعات و دانش بیشتر در مورد یک وضعیت استرس زا داشته باشید می توانید با یک دید واقع بینانه تر و راحت تر با عوامل استرس زا مقابله کنید.
درمان استرس
روش های درمانی برای درمان استرس می تواند به آرامش فرد کمک کند. رون های درمانی می توانند ترکیبی از دارو، روان درمانی و روش های جایگزین مانند آروماتراپی و ماساژدرمانی و یا رفلکسولوژی باشند.
داروها
پزشکان معمولاً داروهایی را برای مقابله با استرس تجویز نمی کنند، مگر اینکه بخواهند یک بیماری زمینه ای مانند افسردگی یا یک اضطراب را درمان کنند. در چنین مواردی، آن ها ممکن است داروی ضد افسردگی را تجویز کنند. داروهای ضد افسردگی همچنین می توانند عوارض جانبی داشته باشند و ممکن است برخی از عوارض استرس مانند کمبود میل جنسی را بدتر کنند. استفاده از تکنیک های مدیریت استرس می تواند نقش به سزایی در کاهش بروز عوارض و تسکین علائم ناشی از استرس بیش از حد داشته باشد.
آخرین دیدگاه‌ها