بیماری صرع

صرع یک بیماری نورولوژیک است که بر اثر حمله ناگهانی فعالیت الکتریکی در مغز ایجاد می‌شود. این بیماری عمدتاً با تشنج‌ها مشخص می‌شود، که طی آن‌ها فعالیت عصبی در مغز به طور نامنظم و بی‌نظم اتفاق می‌افتد. تشنج‌ها می‌توانند به صورت کوتاه و نامحسوس باشند یا به شدت و طولانی باشند و با تغییرات در رفتار، حسی و توانایی‌های حرکتی همراه باشند.

انواع صرع

پزشکان به طورکلی تشنج‌ ها را با توجه به نحوه‌ ی شروع فعالیت غیرطبیعی مغز به تشنج کانونی و تشنج منتشر تقسیم ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی می‌کنند:

• تشنج کانونی

تشنج کانونی (جزئی) فقط یک نیم‌کره مغزی را درگیر می‌کند. این تشنج‌ها به دو گروه تقسیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند:

صرع جزئی ساده (Simple Partial Seizures): این تشنج‌ها باعث کاهش هوشیاری نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند و ممکن است باعث تغییر حالت روحی یا تغییرات در بینایی و بویایی و یا چشایی، شنوایی یا احساسی غیرعادی ‌شود. همچنین ممکن است منجر به حرکات ناگهانی غیرارادی در قسمت‌هایی از بدن مانند بازو یا پا و یا علائم حسی خود به خودی مانند مور مور شدن، گیجی و دیدن نور ناگهانی، شنیدن صدای ناگهانی و احساس بوی شدید ناخوشایند شود.

صرع جزئی پیچیده (Complex Partial Seizures): در این نوع، آگاهی فرد به طور کامل یا جزئی از بین می‌رود و ممکن است  طی این نوع تشنج بیمار ممکن است به یک نقطه خیره شود و به صداهای اطرافیان به درستی پاسخ ندهد و یا حرکاتی مانند مالیدن دست‌ها بهم، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن حول یک دایره را انجام دهد.

• تشنج منتشر

تشنج‌هایی که تمام نقاط مغز را درگیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند تشنج‌های منتشر هستند. این تشنج ها معمولا گردن، صورت و بازوها را درگیر می کنند. صرع منتشر نیز دسته‌های مختلفی دارد:

تشنج‌های تونیک-کلونیک: این تشنج ها شدیدترین تشنج های صرعی هستند و می توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن بدن و لرزیدن و گاهی از دست دادن کنترل ادرار یا گاز گرفتن زبان شوند.

تشنج‌های تونیک: تشنج های تونیک باعث سفت شدن ماهیچه‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. این تشنج ها معمولا ماهیچه های پشت، بازوها و پاها را درگیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند و ممکن است باعث زمین خوردن فرد شوند.

تشنج ابسنس (خاموش): تشنج‌های ابسنس اغلب در کودکان اتفاق می افتند و با خیره شدن به یک نقطه یا حرکات نامحسوس مانند چشمک زدن یا ملچ ملوچ کردن مشخص می شوند. این تشنج ها ممکن است به شکل منتشر اتفاق بیفتند و باعث کاهش هوشیاری خفیف شوند.

مطالعه بیشتر:صرع غایب

علت تشنج

برخی افراد قادر به شناسایی موارد یا موقعیت هایی هستند که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تشنج ایجاد کنند. برای 60 درصد مبتلایان به صرع، علت مشخص نمی شود.

• کمبود خواب
• بیماری یا تب
• فشار روحی
• کافئین، الکل، داروها
• چراغ‌های چشمک زن
• حذف وعده‌های غذایی، پرخوری، یا مواد غذایی خاص

شناسایی محرک ها همیشه آسان نیست. یک علت تنها به معنای تحریک نیست. اغلب ترکیبی از این عوامل باعث تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. یک راه خوب برای یافتن محرک های بیمار، نگه داشتن تاریخچه تشنج است.

بعد از هر بار حمله تشنج، موارد زیر را یادداشت کنید:

• سطح خستگی
• روز و زمان تشنج
• عوامل استرس زا غیرمعمول
• نوع فعالیتی که در هنگام تشنج داشتید.
• میزان خواب ویا بی خوابی در قبل از تشنج
• دیدن مناظر، شنیدن بوها یا صداهای غیرمعمول
• آن چه که موقع تشنج در اطراف شما اتفاق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد.
• قبل تشنج چه چیزی را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خوردید یا چه مدت از زمان خوردن شما گذشته است.

همچنین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید از دفترچه یادداشت تشنج خود برای تعیین اینکه آیا داروهای شما تاثیر دارند یا نه، استفاده کنید.

توجه داشته باشید که چه حسی قبل و بعد از تشنج و چه عوارض جانبی احساس کردید همه این موارد را یادداشت کنید. هنگام مراجعه به پزشک، یادداشت ها را با خود بیاورید. ممکن است در تنظیم داروهای شما یا شناخت سایر درمان ها مفید باشد.

عوامل خطر صرع

برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به صرع را افزایش دهد:

بیماری های عفونی: مانند ایدز و مننژیت

اختلالات ژنتیکی یا مادرزادی یا بیماری های عصبی

جراحت سر

زوال عقل یا دمانس

سن: شروع صرع بیشتر در کودکان و سالمندان است، اما این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد.

سابقه خانوادگی

مصرف دارو توسط مادر در زمان بارداری

عفونت مغزی: عفونت‌هایی مانند مننژیت، که باعث ایجاد التهاب در مغز یا نخاع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند خطر بیماری صرع را افزایش دهد.

سکته مغزی و سایر بیماریهای عروقی

چه زمانی باید به پزشک معالج مراجعه کنید:

• دیابت
• بارداری
• تب شدید
• تشنج برای بار اول
• تداوم تشنج بیش از پنج دقیقه
• آسیب دیدگی جسمی در هنگام حملات تشنج
• عدم بازگشت تنفس یا هوشیاری پس از متوقف شدن تشنج

تشخیص تشنج

اگر گمان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید تشنج دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند نشانه ای از یک مسئله جدی پزشکی باشد.

تشخیص صرع توسط متخصصان نورولوژیست یا نورولوژی است که بر اساس تاریخچه بیماری، علائم و نشانه‌ها، ارزیابی جسمی و آزمایشات تشخیصی متعدد انجام می‌دهند.

جمع‌آوری تاریخچه بیماری: پزشک ابتدا با شما مصاحبه می‌کند و جزئیاتی مانند نوع تشنج‌ها، شدت آنها، طول مدت و فراوانی آنها را دریافت می‌کند. همچنین، سابقه بیماری‌های دیگر، داروهای مصرفی، تاریخچه خانوادگی و سایر علائمی که ممکن است مرتبط با صرع باشند، بررسی می‌شود.

ارزیابی جسمی: پزشک شما را بررسی می‌کند تا علائم فیزیکی یا نشانه‌هایی که ممکن است به صرع مرتبط باشند، تشخیص دهد. این شامل بررسی سیستم عصبی، آزمایش‌های حرکتی و حسی، و بررسی سایر علائم فیزیکی است.

آزمایشات تشخیصی: برای تشخیص صرع، انجام آزمایشات تشخیصی ممکن است لازم باشد. این آزمایشات شامل موارد زیر می‌شود:

• الکتروانسفالوگرافی (EEG): رایج ترین تست مورد استفاده در تشخیص صرع است. در این آزمایش، الکترودها بر روی پوست سر شما قرار می‌گیرند تا فعالیت‌های الکتریکی مغز را ثبت کنند. EEG می‌تواند نشان دهنده الگوهای نامتعادل و نشانه‌هایی از تشنج باشد.
• تصویربرداری مغزی (MRI): این آزمایش تصاویر دقیقی از ساختار مغز ایجاد می‌کند و ممکن است برای شناسایی تغییرات ساختاری یا علل محتمل صرع مورد استفاده قرار گیرد.
• آزمایشات خون و آزمایشات لازم دیگر: آزمایش خون ممکن است برای بررسی عوامل محتمل موجب صرع مورد استفاده قرار گیرد، مانند سطح داروها یا عوامل شیمیایی مرتبط.

معمولاً در صورت تشنج بدون دلیل واضح یا برگشت پذیر، بیماری صرع نامیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

درمان بیماری صرع

روش‌های درمان بیماری صرع متناسب با نوع، شدت و تاثیر بیماری بر زندگی فرد است. بیشتر افراد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند صرع را کنترل کنند. برخی از گزینه‌های درمانی عبارتند از:

داروهای ضد صرع (ضد تشنج، آنتی اپیلپتیک): داروها اغلب به عنوان روش اولیه درمان بیماری صرع استفاده می‌شوند. داروهای ضدتشنج مانند فنوباربیتال، فالپروئیک اسید، لاموتریژین، کاربامازپین و لووتیروکسین می‌توانند به کنترل تشنج‌ها کمک کنند. نوع و دوز دارو به تشخیص و تجویز توسط پزشک متخصص بستگی دارد. 

تحریک کردن عصب واگ: این وسیله به صورت جراحی در زیر پوست روی قفسه سینه قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد و عصبی را که از طریق گردن شما عبور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند به صورت الکتریکی تحریک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. این می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به جلوگیری از تشنج کمک کند.

تغذیه و رژیم غذایی: بیمار لازم است از مصرف غذاهایی که باعث تشدید تشنج وی گردیده خودداری نموده و غذاهایی را مصرف نماید که اطمینان دارد باعث کاهش تشنج وی می گردد.

جراحی مغز: ناحیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از مغز که باعث فعالیت تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود قابل برداشتن یا تغییر دادن است.

تحریک عمقی مغز (Deep Brain Stimulation، DBS): در این روش، الکترودهایی در نواحی خاصی از مغز که باعث تشنج می‌شوند، کاشته می‌شوند. این دستگاه به صورت مداوم سیگنال‌های الکتریکی به مغز ارسال می‌کند تا تشنج‌ها را کنترل کند.

رژیم غذایی کتوژنیک: رژیم غذایی کتوژنیک یک رژیم غذایی پایین‌کربوهیدرات و با اندکی پروتئین است که میزان بالایی از چربی را در بر می‌گیرد. این رژیم می‌تواند در مواردی که داروها به خوبی کنترل تشنج‌ها نمی‌کنند، مفید باشد. این رژیم زمان و نظارت دقیقی از سوی تیم درمانی متخصص نیاز دارد.

درمان رفتاری: تکنیک‌های رفتاری مانند تمرینات تنفسی عمیق، تمرینات آرامش و مدیتیشن، تکنیک‌های مدیریت استرس و تراپی رفتاری ممکن است در بهبود کنترل تشنج‌ها و بهبود کیفیت زندگی مرتبط با بیماری صرع مفید باشند.

اقدامات اولیه در تشنج 

اگر فردی دچار تشنج تونیک–کلونیک شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را هم سطح یا پایین تر از بدنش قرار دهید.

• از زدن یا تکان دادن بیمار برای متوقف کردن تشنج خودداری کنید.
• بیمار را به پشت خوابانده و مطمئن شد که بطور معمولی نفس می‌کشد.
• بر طبق اصول کمک های اولیه باید جسم سختی را بین دندان های بیمار قرار داده تا از گاز گرفتن زبانش جلوگیری کنید.
• در بیشتر مواقع تشنج بعد از یک دقیقه متوقف می شوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامد حتما باید بیمار را به بیمارستان رساند. همچنین اگر فرد تاکنون یک تشنج تونیک–کلونیک نداشته و نخستین باری است که به این نوع حمله دچار می‌شود، به سرعت او را به نزدیک ترین بیمارستان برسانید.
• در مورد سایر انواع تشنج فرد را در یک محل آرام نشانده و صبر کنید تا تشنج کاملاً برطرف شود و هوشیار شود. سپس به آرامی با او صحبت کنید و به او آرامش خاطر بدهید.