بیماری صرع

بیماری صرع نوعی اختلال مزمن است که باعث تشنج غیرمترقبه و مکرر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. صرع، حمله ناگهانی فعالیت الکتریکی در مغز است. تشخیص تشنج خفیف ممکن است دشوار باشد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند چند ثانیه طول بکشد که در طی تشنج بیمار آگاهی و هوشیاری ندارد. تشنج شدیدتر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند باعث اسپاسم و گرفتگی عضلات غیرقابل کنترل شود و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. در طی تشنج شدیدتر، برخی از افراد دچار گیجی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌می شوند و هوشیاری خود را از دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. پس از آن بیمار ممکن است هیچ خاطره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از وقوع تشنج نداشته باشد.

صرع و ارث

 

 

 

 

ممکن است حدود 500 ژن وجود داشته باشد که مربوط به بیماری صرع است. ژنتیک همچنین ممکن است یک “آستانه تشنج” را در شما مشخص کند. اگر یک آستانه تشنج کم به ارث می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ برید، در برابر محرک‌ های تشنج آسیب پذیر تر هستید. آستانه بالاتر بدان معنی است که شما کمتر احتمال ابتلا به تشنج را دارید. بیماری صرع در برخی از خانواده ‌ها گاهی بیشتر است. اما  احتمال ارثی بودن صرع کم است. بیشتر والدین مبتلا به بیماری صرع فرزند مبتلا به صرع ندارند به طور کلی، خطر ابتلا به صرع تا 20 سالگی حدود 1 درصد است. اگر والدین شما به دلیل علت ژنتیکی مبتلا به صرع هستند، خطر بروز تشنج در شما بین 2 تا 5 درصد افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد.

اگر والدین شما به دلیل دیگری مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی مبتلا به صرع است، این تاثیری در احتمال ابتلا به صرع شما نخواهد داشت. بیماری صرع بر توانایی شما در فرزندآوری تأثیر نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد. اما برخی از داروهای صرع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند بر جنین شما تأثیر بگذارد. مصرف داروهای خود را متوقف نکنید، بلکه قبل از بارداری یا به محض تصمیم گیری به بارداری با پزشک خود مشورت کنید.

علائم صرع

تشنج از علائم اصلی صرع است.

علائم صرع از فردی به فرد دیگر و با توجه به نوع تشنج متفاوت است.

انواع تشنج

پزشکان به طورکلی تشنج‌ ها را با توجه به نحوه‌ ی شروع فعالیت غیرطبیعی مغز به تشنج کانونی و تشنج منتشر تقسیم ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی می‌کنند:

تشنج کانونی

اگر تشنج‌ها ناشی از فعالیت غیرطبیعی تنها در یک ناحیه‌ی مغز باشد، تشنج کانونی (جزئی) نامیده می‌شوند. این تشنج‌ها به دو گروه تقسیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند:

•  تشنج‌های کانونی بدون از دست دادن هوشیاری: قبلا تشنج جزئی ساده نامیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدند، این تشنج‌ها باعث کاهش هوشیاری نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند و ممکن است باعث تغییر حالت روحی یا تغییرات در بینایی و بویایی و یا چشایی، شنوایی یا احساسی غیرعادی ‌شود. همچنین ممکن است منجر به حرکات ناگهانی غیرارادی در قسمت‌هایی از بدن مانند بازو یا پا و یا علائم حسی خود به خودی مانند مور مور شدن، گیجی و دیدن نور ناگهانی، شنیدن صدای ناگهانی و احساس بوی شدید ناخوشایند شود.
• تشنج کانونی با نقص در هوشیاری: پیش از این تشنج جزئی پیچیده نامیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شد. این تشنج‌ها تغییر یا فقدان هوشیاری یا آگاهی را نیز دربر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند. طی این نوع تشنج بیمار ممکن است به یک نقطه خیره شود و به صداهای اطرافیان به درستی پاسخ ندهد و یا حرکاتی مانند مالیدن دست‌ها بهم، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن حول یک دایره را انجام دهد.

تشنج منتشر

تشنج‌هایی که تمام نقاط مغز را درگیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند تشنج‌های منتشر هستند.

• این تشنج ها معمولا گردن، صورت و بازوها را درگیر می کنند.
• تشنج‌های تونیک-کلونیک: این تشنج ها شدیدترین تشنج های صرعی هستند و می توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن بدن و لرزیدن و گاهی از دست دادن کنترل ادرار یا گاز گرفتن زبان شوند.
• تشنج‌های تونیک: تشنج های تونیک باعث سفت شدن ماهیچه‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. این تشنج ها معمولا ماهیچه های پشت، بازوها و پاها را درگیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند و ممکن است باعث زمین خوردن فرد شوند.
• تشنج ابسنس (خاموش): تشنج‌های ابسنس اغلب در کودکان اتفاق می افتند و با خیره شدن به یک نقطه یا حرکات نامحسوس مانند چشمک زدن یا ملچ ملوچ کردن مشخص می شوند. این تشنج ها ممکن است به شکل منتشر اتفاق بیفتند و باعث کاهش هوشیاری خفیف شوند.

علت تشنج

برخی افراد قادر به شناسایی موارد یا موقعیت هایی هستند که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تشنج ایجاد کنند. برای 60 درصد مبتلایان به صرع، علت مشخص نمی شود.

• کمبود خواب
• بیماری یا تب
• فشار روحی
• کافئین، الکل، داروها
• چراغ‌های چشمک زن
• حذف وعده‌های غذایی، پرخوری، یا مواد غذایی خاص

شناسایی محرک ها همیشه آسان نیست. یک علت تنها به معنای تحریک نیست. اغلب ترکیبی از این عوامل باعث تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. یک راه خوب برای یافتن محرک های بیمار، نگه داشتن تاریخچه تشنج است.

بعد از هر بار حمله تشنج، موارد زیر را یادداشت کنید:

• سطح خستگی
• روز و زمان تشنج
• عوامل استرس زا غیرمعمول
• نوع فعالیتی که در هنگام تشنج داشتید.
• میزان خواب ویا بی خوابی در قبل از تشنج
• دیدن مناظر، شنیدن بوها یا صداهای غیرمعمول
• آن چه که موقع تشنج در اطراف شما اتفاق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد.
• قبل تشنج چه چیزی را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خوردید یا چه مدت از زمان خوردن شما گذشته است.

همچنین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید از دفترچه یادداشت تشنج خود برای تعیین اینکه آیا داروهای شما تاثیر دارند یا نه، استفاده کنید.

توجه داشته باشید که چه حسی قبل و بعد از تشنج و چه عوارض جانبی احساس کردید همه این موارد را یادداشت کنید. هنگام مراجعه به پزشک، یادداشت ها را با خود بیاورید. ممکن است در تنظیم داروهای شما یا شناخت سایر درمان ها مفید باشد.

عوامل خطر صرع

برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به صرع را افزایش دهد:

• بیماری های عفونی: مانند ایدز و مننژیت
• اختلالات ژنتیکی یا مادرزادی یا بیماری های عصبی
• جراحت سر: صدمات سر مسئول برخی موارد صرع است.
• زوال عقل یا دمانس: زوال عقل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند خطر ابتلا به صرع در سالمندان را افزایش دهد.
• سن: شروع صرع بیشتر در کودکان و سالمندان است، اما این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد.
• سابقه خانوادگی: اگر سابقه خانوادگی صرع دارید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به اختلال تشنج قرار بگیرید.
• مصرف دارو توسط مادر در زمان بارداری: آسیب دیدگی قبل از تولد، ناهنجاری مغزی یا فقدان اکسیژن در بدو تولد
• عفونت مغزی: عفونت‌هایی مانند مننژیت، که باعث ایجاد التهاب در مغز یا نخاع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند خطر بیماری صرع را افزایش دهد.
• سکته مغزی و سایر بیماریهای عروقی: سکته مغزی و سایر بیماری های عروق مغر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند منجر به آسیب مغزی شوند که ممکن است باعث صرع شود.

تشخیص تشنج

اگر گمان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید تشنج دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند نشانه ای از یک مسئله جدی پزشکی باشد.

تاریخچه و علائم پزشکی شما به پزشک کمک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند تا تصمیم بگیرد که کدام تست‌ها مفید خواهد بود.

احتمالاً برای آزمایش توانایی‌های حرکتی و عملکرد ذهنی، معاینه عصبی خواهید داشت.

به منظور تشخیص بیماری صرع، باید شرایط دیگری که باعث تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود منتفی شود.

آزمایش خون ممکن است برای جستجوی موارد زیر باشد:

• سطح قند خون
• عملکرد کبد و کلیه
• علائم بیماری های عفونی

الکتروانسفالوگرام (EEG)؛ رایج ترین تست مورد استفاده در تشخیص صرع است. ابتدا الکترودها با ژل مخصوص به پوست سر شما وصل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. این یک آزمایش غیر تهاجمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و بدون درد است. ممکن است در حین گرفتن نوار سر از شما خواسته شود که یک کار خاص را انجام دهید. در برخی موارد، آزمایش در طول خواب انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. الکترودها فعالیت الکتریکی مغز شما را ضبط می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. خواه شما تشنج داشته باشید یا خیر، تغییر در الگوهای امواج طبیعی مغز در صرع شایع است.

آزمایشات تصویربرداری: می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تومورها و ناهنجاری های دیگری را که باعث ایجاد تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، نشان دهند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• MRI
• توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)

معمولاً در صورت تشنج بدون دلیل واضح یا برگشت پذیر، بیماری صرع نامیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

درمان بیماری صرع

بیشتر افراد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند صرع را کنترل کنند.

برنامه درمانی شما بستگی به شدت علائم، سلامتی و چگونگی پاسخ به درمان دارد.

برخی از گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• داروهای ضد صرع (ضد تشنج، آنتی اپیلپتیک): این داروها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تعداد تشنج‌های شما را کاهش دهند. در بعضی از افراد تشنج را از بین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برد. برای مؤثر بودن، دارو باید دقیقاً مطابق تجویز پزشک مصرف شود.
• تحریک کردن عصب واگ: این وسیله به صورت جراحی در زیر پوست روی قفسه سینه قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد و عصبی را که از طریق گردن شما عبور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند به صورت الکتریکی تحریک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. این می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به جلوگیری از تشنج کمک کند.
• تغذیه و رژیم غذایی: بیمار لازم است از مصرف غذاهایی که باعث تشدید تشنج وی گردیده خودداری نموده و غذاهایی را مصرف نماید که اطمینان دارد باعث کاهش تشنج وی می گردد.
• جراحی مغز: ناحیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از مغز که باعث فعالیت تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود قابل برداشتن یا تغییر دادن است.

تحقیقات در مورد درمان‌های جدید در حال انجام است.

یکی از درمانی که ممکن است در آینده در دسترس باشد تحریک عمیق مغز است.

تحریک عمیق مغز، این روشی است که در آن الکترودها در مغز شما کاشته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. سپس یک مولد در سینه شما کاشته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. این مولد با ارسال پالس مغزی به کاهش تشنج کمک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

رژیم غذایی در صرع

رژیم کتوژنیک بدن را مجبور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند به جای گلوکز از چربی برای انرژی استفاده کند، نام این فرایند کتوز است.

برخی از عوارض جانبی رژیم کتوژنیک یبوست، بالا رفتن کلسترول، کاهش سرعت رشد و سنگ‌های کلیوی می باشد.

در این رژیم کلاسیک، نسبتِ وزنی چربی به پروتئین‌های ترکیبی و کربوهیدرات ۴ به ۱ است که برای به دست آوردنش می‌بایست از خوراکی‌هایی که محتوای کربوهیدراتشان بالاست (مثلاً میوه‌ها و سبزیجات نشاسته ای، نان، پاستا، غلات و شکر) اجتناب کرد و در عوض مصرف غذاهای حاوی چربی، همچون مغز دانه‌ها، خامه و کره را افزایش داد. به همین دلیل بهتر است با یک متخصص تغذیه همکاری کنید. كودكان در این رژیم باید توسط پزشك تحت مراقبت قرار گیرند.

رژیم کتوژنیک برای همه مفید نیست. اما اگربه طور صحیح رعایت شود، اغلب در کاهش دفعات تشنج موفقیت آمیز است.

چه زمانی باید به پزشک معالج مراجعه کنید:

• دیابت
• بارداری
• تب شدید
• تشنج برای بار اول
• تداوم تشنج بیش از پنج دقیقه
• آسیب دیدگی جسمی در هنگام حملات تشنج
• عدم بازگشت تنفس یا هوشیاری پس از متوقف شدن تشنج

عوارض بیماری صرع

داشتن تشنج در مواقع مشخص می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به شرایطی منجر شود که برای خود یا دیگران خطرناک باشد.

افتادن: اگر هنگام تشنج افتادید، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند منجر به آسیب دیدن و مجروح شدن سر بیانجامد و یا دچار شکستگی استخوان شوید.

غرق شدن: اگر صرع دارید، 15 تا 19 برابر بیشتر از بقیه افراد به دلیل احتمال وجود تشنج در هنگام شنا یا حمام خفه شوید.

حوادث رانندگی: تشنج که باعث از بین رفتن هوشیاری یا کنترل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود می تواند خطرناک باشد اگر شما در حال رانندگی یک ماشین هستید یا با ماشین آلات صنعتی کار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید.

عوارض بارداری: تشنج در دوران بارداری هم مادر و هم کودک را به خطر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد و برخی داروهای ضد صرع خطر نقص هنگام تولد را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.

مسائل عاطفی: افراد مبتلا به صرع به احتمال زیاد دچار مشکلات روانی هستند، به خصوص افسردگی، اضطراب و افکار و رفتارهای خودکشی. ممکن است مشکلات ناشی از مشکلات در مواجهه با خود این بیماری و همچنین عوارض جانبی دارویی باشد.

اقدامات اولیه در تشنج 

اگر فردی دچار تشنج تونیک–کلونیک شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را هم سطح یا پایین تر از بدنش قرار دهید.

• از زدن یا تکان دادن بیمار برای متوقف کردن تشنج خودداری کنید.
• بیمار را به پشت خوابانده و مطمئن شد که بطور معمولی نفس می‌کشد.
• بر طبق اصول کمک های اولیه باید جسم سختی را بین دندان های بیمار قرار داده تا از گاز گرفتن زبانش جلوگیری کنید.
• در بیشتر مواقع تشنج بعد از یک دقیقه متوقف می شوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامد حتما باید بیمار را به بیمارستان رساند. همچنین اگر فرد تاکنون یک تشنج تونیک–کلونیک نداشته و نخستین باری است که به این نوع حمله دچار می‌شود، به سرعت او را به نزدیک ترین بیمارستان برسانید.
• در مورد سایر انواع تشنج فرد را در یک محل آرام نشانده و صبر کنید تا تشنج کاملاً برطرف شود و هوشیار شود. سپس به آرامی با او صحبت کنید و به او آرامش خاطر بدهید.

منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/epilepsy/symptoms-causes/syc-20350093

https://www.medicalnewstoday.com/articles/8947.php