بیماری صرع

صرع یک بیماری نورولوژیک است که بر اثر حمله ناگهانی فعالیت الکتریکی در مغز ایجاد می‌شود. این بیماری عمدتاً با تشنج‌ها مشخص می‌شود، که طی آن‌ها فعالیت عصبی در مغز به طور نامنظم و بی‌نظم اتفاق می‌افتد. تشنج‌ها می‌توانند به صورت کوتاه و نامحسوس باشند یا به شدت و طولانی باشند و با تغییرات در رفتار، حسی و توانایی‌های حرکتی همراه باشند.

صرع ممکن است در هر سنی آغاز شود، اما بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. علل صرع ممکن است متنوع باشند، از جمله عوامل ژنتیکی، ضربه‌های سر، عفونت‌های مغزی، اختلالات مغزی و مصرف مواد مخدر.

تشخیص صرع بر اساس تاریخچه بیمار، بررسی کامل جسمی و عصبی و تست‌های تصویربرداری مغزی مانند الکتروانسفالوگرافی (EEG) قرار می‌گیرد. درمان صرع عمدتاً شامل مصرف داروهای ضدصرع است که در کنترل تشنج‌ها و کاهش فعالیت نامنظم مغزی موثر هستند. در مواردی که داروها نتوانسته‌اند تشنج‌ها را کنترل کنند، روش‌های دیگری مانند جراحی یا استفاده از دستگاه‌های تحریک عصبی عمیق (DBS) ممکن است استفاده شود.

مدیریت صرع نیازمند همکاری بین بیمار و پزشک است. اهداف درمانی شامل کنترل تشنج‌ها، حداقل کردن عوارض داروها، حفظ کیفیت زندگی و پیشگیری از عواقب ممکن مرتبط با صرع می‌شود. مهمترین نکته برای افراد مبتلا به صرع این است که پزشک خود را مطلع کنند و داروها را به دقت مصرف کنند تا تشنج‌ها کنترل شود و مشکلات مرتبط با صرع کاهش یابد.

مطالعه بیشتر:تشنج میوکلونیک

علائم و نشانه‌های صرع

تشنج از علائم اصلی صرع است. علائم صرع از فردی به فرد دیگر و با توجه به نوع تشنج متفاوت است. در ادامه شما را با برخی از علائم و نشانه‌های صرع آشنا می‌کنیم:

تشنج: تشنج‌ها عمدتاً نشانه اصلی صرع هستند. آنها می‌توانند در شکل‌ها و شدت‌های مختلفی رخ دهند. تشنج‌ها ممکن است شامل تغییرات در وضعیت آگاهی، حرکات نامنظم بدن، تکرار حرکات، تشنج‌های تکراری و سرخوردگی باشند.

تغییرات عصبی: افراد ممکن است قبل از تشنج، حساسیت بیش از حد، عصبانیت، ترس ناهنجار، ناراحتی یا حالت فوق‌العاده عصبی داشته باشند.

تغییرات شناختی: برخی از افراد قبل، حین یا پس از تشنج ممکن است تغییرات در شناخت و توجه خود را تجربه کنند. این شامل کاهش توجه، کاهش حافظه، اختلال در گفتار و مشکلات تمرکز است.

تغییرات حسی: برخی از افراد قبل از تشنج ممکن است تغییرات در حس چشایی، بویایی، بینایی یا لمس را تجربه کنند.

حالت روانشناختی: برخی از افراد ممکن است تغییرات روانی مانند اضطراب، افسردگی، خشم، رفتار غیرمعمول و یا تغییرات شدید در خلق و خو را تجربه کنند.

مهم است که در صورت تجربه هر یک از این علائم، به پزشک تخصصی مراجعه کرده و تشخیص و درمان مناسب را دریافت کنید.

مطالعه بیشتر:صرع در مردان

چه عواملی می‌توانند تشنج‌ها را تحریک کنند؟

تشنج‌ها ممکن است به علت یک یا ترکیبی از عوامل زیر تحریک شوند:

عوامل استرسی: استرس ناگهانی، فشار ذهنی، اضطراب شدید، خستگی بیش از حد و ناراحتی های روحی می‌توانند تشنج‌ها را تحریک کنند.

کمبود خواب: کمبود خواب و خواب ناکافی می‌تواند عاملی برای ایجاد تشنج باشد. برخی افراد دارای صرع، می‌توانند در صورت عدم استراحت کافی، تشنج داشته باشند.

عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی مانند روشنایی یا صداهای شدید، تغییرات شدید دما، مواد شیمیایی تحریک‌کننده و عوامل الکترومغناطیسی ممکن است تشنج را تحریک کنند.

مصرف مواد مخدر یا الکل: مصرف مواد مخدر یا الکل می‌تواند منجر به تشنج شود یا فرصت رخداد تشنج را افزایش دهد.

بیماری‌های مغزی: برخی بیماری‌های مغزی مانند سرطان مغز، سکته مغزی، عفونت‌های مغزی، تومورهای مغزی و سایر اختلالات مغزی می‌توانند تشنج را تحریک کنند.

ترکیب داروها: تعدادی از داروها و ترکیبات دارویی ممکن است تشنج را تحریک کنند. بنابراین، باید همواره به پزشک خود در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید اطلاع دهید.

عوامل هورمونی: تغییرات هورمونی در برخی افراد می‌توانند تشنج را تحریک کنند، به ویژه در زمان دوران قاعدگی یا بارداری.

مهم است که در صورت تشنج‌های تکراری یا نگرانی در مورد عوامل تحریک کننده، به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تشنج‌ها را مورد بررسی قرار داده و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.

جهت ویزیت غیرحضوری و فوری با متخصص مغز و اعصاب همین الان کلیک کنید.

آیا بیماری صرع ارثی است؟

بله، بیماری صرع در برخی موارد ارثی است. در حقیقت، عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش مهمی در بروز صرع داشته باشند. تحقیقات نشان داده است که وجود تاریخچه خانوادگی از صرع، احتمال بیشتری برای بروز بیماری در افراد دیگری از خانواده را ایجاد می‌کند.

به عنوان مثال، در برخی از انواع صرع، تغییرات در ژن‌های خاص می‌توانند باعث افزایش حساسیت مغز به تشنج‌ها شوند. این تغییرات ژنتیکی ممکن است به‌صورت ارثی از نسل به نسل منتقل شوند و باعث افزایش خطر ابتلا به صرع در افراد خانواده شوند.

با این حال، باید توجه داشت که صرع یک بیماری ژنتیکی پیچیده است و تأثیرات متعددی بر روی بروز بیماری دارد. علاوه بر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و دیگر عوامل نیز می‌توانند نقشی در بروز و تحریک تشنج‌ها داشته باشند.

اگر شما یا فردی در خانواده تان از صرع رنج می‌برید، مشاوره و معاینه توسط پزشک متخصص نورولوژی یا نئوروژنتیک اهمیت دارد. پزشک می‌تواند بر اساس تاریخچه خانوادگی، علائم و آزمایشات تشخیصی مورد نیاز را انجام داده و اطلاعات لازم را در مورد خطر و احتمال بروز صرع در افراد دیگر خانواده ارائه دهد.

مطالعه بیشتر: عوارض جانبی داروهای ضد تشنج 

انواع صرع

پزشکان به طورکلی تشنج‌ ها را با توجه به نحوه‌ ی شروع فعالیت غیرطبیعی مغز به تشنج کانونی و تشنج منتشر تقسیم ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی می‌کنند:

• تشنج کانونی

تشنج کانونی (جزئی) فقط یک نیم‌کره مغزی را درگیر می‌کند. این تشنج‌ها به دو گروه تقسیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند:

صرع جزئی ساده (Simple Partial Seizures): این تشنج‌ها باعث کاهش هوشیاری نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند و ممکن است باعث تغییر حالت روحی یا تغییرات در بینایی و بویایی و یا چشایی، شنوایی یا احساسی غیرعادی ‌شود. همچنین ممکن است منجر به حرکات ناگهانی غیرارادی در قسمت‌هایی از بدن مانند بازو یا پا و یا علائم حسی خود به خودی مانند مور مور شدن، گیجی و دیدن نور ناگهانی، شنیدن صدای ناگهانی و احساس بوی شدید ناخوشایند شود.

صرع جزئی پیچیده (Complex Partial Seizures): در این نوع، آگاهی فرد به طور کامل یا جزئی از بین می‌رود و ممکن است  طی این نوع تشنج بیمار ممکن است به یک نقطه خیره شود و به صداهای اطرافیان به درستی پاسخ ندهد و یا حرکاتی مانند مالیدن دست‌ها بهم، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن حول یک دایره را انجام دهد.

• تشنج منتشر

تشنج‌هایی که تمام نقاط مغز را درگیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند تشنج‌های منتشر هستند. این تشنج ها معمولا گردن، صورت و بازوها را درگیر می کنند. صرع منتشر نیز دسته‌های مختلفی دارد:

تشنج‌های تونیک-کلونیک: این تشنج ها شدیدترین تشنج های صرعی هستند و می توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن بدن و لرزیدن و گاهی از دست دادن کنترل ادرار یا گاز گرفتن زبان شوند.

تشنج‌های تونیک: تشنج های تونیک باعث سفت شدن ماهیچه‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. این تشنج ها معمولا ماهیچه های پشت، بازوها و پاها را درگیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند و ممکن است باعث زمین خوردن فرد شوند.

تشنج ابسنس (خاموش): تشنج‌های ابسنس اغلب در کودکان اتفاق می افتند و با خیره شدن به یک نقطه یا حرکات نامحسوس مانند چشمک زدن یا ملچ ملوچ کردن مشخص می شوند. این تشنج ها ممکن است به شکل منتشر اتفاق بیفتند و باعث کاهش هوشیاری خفیف شوند.

مطالعه بیشتر:صرع غایب

علت تشنج

برخی افراد قادر به شناسایی موارد یا موقعیت هایی هستند که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تشنج ایجاد کنند. برای 60 درصد مبتلایان به صرع، علت مشخص نمی شود.

• کمبود خواب
• بیماری یا تب
• فشار روحی
• کافئین، الکل، داروها
• چراغ‌های چشمک زن
• حذف وعده‌های غذایی، پرخوری، یا مواد غذایی خاص

شناسایی محرک ها همیشه آسان نیست. یک علت تنها به معنای تحریک نیست. اغلب ترکیبی از این عوامل باعث تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. یک راه خوب برای یافتن محرک های بیمار، نگه داشتن تاریخچه تشنج است.

بعد از هر بار حمله تشنج، موارد زیر را یادداشت کنید:

• سطح خستگی
• روز و زمان تشنج
• عوامل استرس زا غیرمعمول
• نوع فعالیتی که در هنگام تشنج داشتید.
• میزان خواب ویا بی خوابی در قبل از تشنج
• دیدن مناظر، شنیدن بوها یا صداهای غیرمعمول
• آن چه که موقع تشنج در اطراف شما اتفاق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد.
• قبل تشنج چه چیزی را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خوردید یا چه مدت از زمان خوردن شما گذشته است.

همچنین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید از دفترچه یادداشت تشنج خود برای تعیین اینکه آیا داروهای شما تاثیر دارند یا نه، استفاده کنید.

توجه داشته باشید که چه حسی قبل و بعد از تشنج و چه عوارض جانبی احساس کردید همه این موارد را یادداشت کنید. هنگام مراجعه به پزشک، یادداشت ها را با خود بیاورید. ممکن است در تنظیم داروهای شما یا شناخت سایر درمان ها مفید باشد.

عوامل خطر صرع

برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به صرع را افزایش دهد:

بیماری های عفونی: مانند ایدز و مننژیت

اختلالات ژنتیکی یا مادرزادی یا بیماری های عصبی

جراحت سر

زوال عقل یا دمانس

سن: شروع صرع بیشتر در کودکان و سالمندان است، اما این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد.

سابقه خانوادگی

مصرف دارو توسط مادر در زمان بارداری

عفونت مغزی: عفونت‌هایی مانند مننژیت، که باعث ایجاد التهاب در مغز یا نخاع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند خطر بیماری صرع را افزایش دهد.

سکته مغزی و سایر بیماریهای عروقی

چه زمانی باید به پزشک معالج مراجعه کنید:

• دیابت
• بارداری
• تب شدید
• تشنج برای بار اول
• تداوم تشنج بیش از پنج دقیقه
• آسیب دیدگی جسمی در هنگام حملات تشنج
• عدم بازگشت تنفس یا هوشیاری پس از متوقف شدن تشنج

تشخیص تشنج

اگر گمان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید تشنج دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند نشانه ای از یک مسئله جدی پزشکی باشد.

تشخیص صرع توسط متخصصان نورولوژیست یا نورولوژی است که بر اساس تاریخچه بیماری، علائم و نشانه‌ها، ارزیابی جسمی و آزمایشات تشخیصی متعدد انجام می‌دهند.

جمع‌آوری تاریخچه بیماری: پزشک ابتدا با شما مصاحبه می‌کند و جزئیاتی مانند نوع تشنج‌ها، شدت آنها، طول مدت و فراوانی آنها را دریافت می‌کند. همچنین، سابقه بیماری‌های دیگر، داروهای مصرفی، تاریخچه خانوادگی و سایر علائمی که ممکن است مرتبط با صرع باشند، بررسی می‌شود.

ارزیابی جسمی: پزشک شما را بررسی می‌کند تا علائم فیزیکی یا نشانه‌هایی که ممکن است به صرع مرتبط باشند، تشخیص دهد. این شامل بررسی سیستم عصبی، آزمایش‌های حرکتی و حسی، و بررسی سایر علائم فیزیکی است.

آزمایشات تشخیصی: برای تشخیص صرع، انجام آزمایشات تشخیصی ممکن است لازم باشد. این آزمایشات شامل موارد زیر می‌شود:

• الکتروانسفالوگرافی (EEG): رایج ترین تست مورد استفاده در تشخیص صرع است. در این آزمایش، الکترودها بر روی پوست سر شما قرار می‌گیرند تا فعالیت‌های الکتریکی مغز را ثبت کنند. EEG می‌تواند نشان دهنده الگوهای نامتعادل و نشانه‌هایی از تشنج باشد.
• تصویربرداری مغزی (MRI): این آزمایش تصاویر دقیقی از ساختار مغز ایجاد می‌کند و ممکن است برای شناسایی تغییرات ساختاری یا علل محتمل صرع مورد استفاده قرار گیرد.
• آزمایشات خون و آزمایشات لازم دیگر: آزمایش خون ممکن است برای بررسی عوامل محتمل موجب صرع مورد استفاده قرار گیرد، مانند سطح داروها یا عوامل شیمیایی مرتبط.

معمولاً در صورت تشنج بدون دلیل واضح یا برگشت پذیر، بیماری صرع نامیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

درمان بیماری صرع

روش‌های درمان بیماری صرع متناسب با نوع، شدت و تاثیر بیماری بر زندگی فرد است. بیشتر افراد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند صرع را کنترل کنند. برخی از گزینه‌های درمانی عبارتند از:

داروهای ضد صرع (ضد تشنج، آنتی اپیلپتیک): داروها اغلب به عنوان روش اولیه درمان بیماری صرع استفاده می‌شوند. داروهای ضدتشنج مانند فنوباربیتال، فالپروئیک اسید، لاموتریژین، کاربامازپین و لووتیروکسین می‌توانند به کنترل تشنج‌ها کمک کنند. نوع و دوز دارو به تشخیص و تجویز توسط پزشک متخصص بستگی دارد. 

تحریک کردن عصب واگ: این وسیله به صورت جراحی در زیر پوست روی قفسه سینه قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد و عصبی را که از طریق گردن شما عبور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند به صورت الکتریکی تحریک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. این می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به جلوگیری از تشنج کمک کند.

تغذیه و رژیم غذایی: بیمار لازم است از مصرف غذاهایی که باعث تشدید تشنج وی گردیده خودداری نموده و غذاهایی را مصرف نماید که اطمینان دارد باعث کاهش تشنج وی می گردد.

جراحی مغز: ناحیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از مغز که باعث فعالیت تشنج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود قابل برداشتن یا تغییر دادن است.

تحریک عمقی مغز (Deep Brain Stimulation، DBS): در این روش، الکترودهایی در نواحی خاصی از مغز که باعث تشنج می‌شوند، کاشته می‌شوند. این دستگاه به صورت مداوم سیگنال‌های الکتریکی به مغز ارسال می‌کند تا تشنج‌ها را کنترل کند.

رژیم غذایی کتوژنیک: رژیم غذایی کتوژنیک یک رژیم غذایی پایین‌کربوهیدرات و با اندکی پروتئین است که میزان بالایی از چربی را در بر می‌گیرد. این رژیم می‌تواند در مواردی که داروها به خوبی کنترل تشنج‌ها نمی‌کنند، مفید باشد. این رژیم زمان و نظارت دقیقی از سوی تیم درمانی متخصص نیاز دارد.

درمان رفتاری: تکنیک‌های رفتاری مانند تمرینات تنفسی عمیق، تمرینات آرامش و مدیتیشن، تکنیک‌های مدیریت استرس و تراپی رفتاری ممکن است در بهبود کنترل تشنج‌ها و بهبود کیفیت زندگی مرتبط با بیماری صرع مفید باشند.

اقدامات اولیه در تشنج 

اگر فردی دچار تشنج تونیک–کلونیک شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را هم سطح یا پایین تر از بدنش قرار دهید.

• از زدن یا تکان دادن بیمار برای متوقف کردن تشنج خودداری کنید.
• بیمار را به پشت خوابانده و مطمئن شد که بطور معمولی نفس می‌کشد.
• بر طبق اصول کمک های اولیه باید جسم سختی را بین دندان های بیمار قرار داده تا از گاز گرفتن زبانش جلوگیری کنید.
• در بیشتر مواقع تشنج بعد از یک دقیقه متوقف می شوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامد حتما باید بیمار را به بیمارستان رساند. همچنین اگر فرد تاکنون یک تشنج تونیک–کلونیک نداشته و نخستین باری است که به این نوع حمله دچار می‌شود، به سرعت او را به نزدیک ترین بیمارستان برسانید.
• در مورد سایر انواع تشنج فرد را در یک محل آرام نشانده و صبر کنید تا تشنج کاملاً برطرف شود و هوشیار شود. سپس به آرامی با او صحبت کنید و به او آرامش خاطر بدهید.