بیماری های چشمی کودکان

تشخیص زودهنگام و دقیق اختلالات چشمی در کودکان تا حدودی می تواند برای پزشکان چالش برانگیز و برای کودکان مفید باشد.

برخی از اختلالات چشمی در کودکان باید در سنین پایین تشخیص داده شوند تا از کاهش بینایی در کودکان جلوگیری شود و درمان زودهنگام شروع شود.

متأسفانه، غربالگری مؤثر برای اختلالات چشمی و عملکرد بینایی می تواند برای پزشکان مراقبت های اولیه دشوار باشد. کودکان خردسال ممکن است تمایلی به شرکت در فرآیند غربالگری نداشته باشند و دستگاه های تثبیت کننده مناسبی در مطب پزشکان برای انجام تست های اختلالات چشمی در دسترس نیستند. علاوه بر این، برخی از تشخیص ها پیچیده هستند. با وجود این مشکلات، مهم ترین مشکلات چشمی در کودکان را می توان با تکنیک های غربالگری موثر تشخیص داد و آنها را شناسایی کرد.

آمبلیوپی (تنبلی چشم)

شایع ترین علت از دست دادن بینایی غیر قابل اصلاح در کودکان است. نتیجه بینایی 20/25 به عنوان نتیجه طبیعی و 20/200 به عنوان نابینا تعریف می شود. با تشخیص موثر و درمان زودهنگام تنبلی چشم، می توان از بسیاری از نابینایی های مرتبط با آمبلیوپی جلوگیری کرد.

بیشتر موارد آمبلیوپی فقط یک چشم را تحت تأثیر قرار می دهد، اما برخی موارد دوطرفه هستند. اگرچه معاینه چشم کودکان در چند سال اول بسیار مهم است، اما آمبلیوپی ممکن است در کودکان چهار تا شش ساله رخ دهد. سه دسته عمده آمبلیوپی وجود دارد که هر کدام مشکلات خاصی برای تشخیص و درمان دارند.

آمبلیوپی استرابیسم (انحراف چشم)

شایع ترین نوع آمبلیوپی است. در این شرایط چشم ممکن است به داخل، بیرون، بالا یا پایین بچرخد، حتی ممکن است آنقدر موثر باشد که چشم آسیب دیده پتانسیل بینایی خود را از دست بدهد. وقتی انحراف کم باشد و در نتیجه آشکار نباشد، تشخیص مشکل می شود.

آمبلیوپی انکساری

دشوارترین نوع آمبلیوپی برای تشخیص است. اگر دو چشم حالت‌های انکساری متفاوتی داشته باشند، کودک خردسال ممکن است به دید چشم متمرکزتر تکیه کند و باعث شود چشم دیگر قدرت بینایی خودش را از دست بدهد.

تنبلی چشم محرومیتی

آمبلیوپی محرومیتی، شدیدترین نوع از نظر از دست دادن بینایی در کودکان است. معمولاً کودکان مبتلا به آب مروارید مادرزادی یک طرفه یا دوطرفه را تحت تاثیر قرار می دهد، اما ممکن است در افراد دارای تیرگی قرنیه یا زجاجیه و افتادگی پلک نیز رخ دهد. آمبلیوپی محرومیتی به این دلیل ایجاد می شود که شبکیه تصویر واضحی دریافت نمی کند. در برخی موارد، آب مروارید ممکن است در معاینه گاه به گاه با نور قلمی تشخیص داده نشود.

درمان تنبلی چشم

درمان با اصلاح اپتیکال مناسب با استفاده از عینک یا لنزهای تماسی آغاز می شود. در صورت عدم وجود استرابیسم، این درمان ممکن است پس از چند ماه موثر باشد.

درمان انسداد یا چسباندن چشم طبیعی است و اغلب در ابتدا تجویز می شود. ارزیابی های بعدی در فواصل زمانی توصیه می شود که بسته به سن کودک متفاوت است و برای کودکان کوچکتر بیشتر است.

درمان همیشه اگر زود شروع شود مؤثرتر است. کودکان مشکوک به استرابیسم، حتی اگر خفیف یا متناوب باشد، باید از حدود چهار تا شش ماهگی برای ارزیابی به پزشک معالج ارجاع داده شوند.

استرابیسم با زاویه کوچک

اگرچه بسیاری از موارد استرابیسم آشکار هستند، اما تشخیص بعضی از آنها ممکن است دشوار باشد.

درمان با عینک، از جمله دو کانونی در برخی موارد، ممکن است به تراز کردن چشم ها کمک کند. متأسفانه، ازوتروپی با زاویه کوچک حداقل به همان اندازه احتمال دارد با انحرافات مهم با آمبلیوپی مرتبط باشد.

اگزوتروپی معمولاً در ابتدا یک انحراف متناوب است که از سنین پیش دبستانی شروع می شود. مانند همه موارد استرابیسم، چشم انحرافی در معرض خطر ابتلا و پیشرفت به آمبلیوپی قرار دارد.

تشخیص اغلب مشکل است زیرا انحراف زمانی آشکارتر می شود که کودک به چیزی دوردست نگاه می کند. متأسفانه، اکثر مراکز معاینه چشمی معمولاً اشیاء دوری ندارند که بتوانند توجه کودکان خردسال را به خود جلب کنند. والدینی که می گویند کودک آنها در طول روز روشن چشمش را می بندد ممکن است علائم اگزوتروپی متناوب را توصیف کنند.

لوکوکوریا

تغییر در رفلکس های نور مردمک ممکن است نشان دهنده اختلال در هر نقطه از چشم باشد.

اختلالات شامل تیرگی قرنیه، خونریزی چشمی (هایفما)، آب مروارید، کدورت زجاجیه یا بیماری شبکیه است. فوری ترین تشخیص برای این اختلالات رتینوبلاستوما است. از آنجایی که رتینوبلاستوما ممکن است ارثی باشد، سابقه خانوادگی رتینوبلاستوما باید جدی گرفته شود.

اگرچه رتینوبلاستوما بدون درمان تقریباً کشنده است، اما زمانی که به سرعت تشخیص داده و درمان شود، میزان درمان آن 90 درصد با بهبودی همراه است.

تست رفلکس قرمز

مفیدترین روش برای آزمایش رفلکس قرمز، استفاده از افتالموسکوپ از فاصله 1 تا 2 فوتی است. معاینه بهتر است در یک اتاق تاریک انجام شود. اگر رفلکس هنوز ضعیف است، گشاد کردن مردمک ها با یک قطره تروپیکامید (میدریاسیل) یا 2.5 درصد فنیل افرین (نئو سینفرین) ممکن است مفید باشد.

گلوکوم

اگرچه گلوکوم معمولاً یک بیماری نسبتا شایع در افراد سالمند تلقی می شود، اما می تواند در کودکان نیز رخ دهد. در این شرایط فشار داخل چشم خیلی زیاد است و به عصب بینایی آسیب می رساند.

بزرگسالان مبتلا به گلوکوم مزمن معمولاً علائم کمی دارند. با این حال، کودکان ممکن است دچار ناراحتی، حساسیت به نور، پارگی و بزرگ شدن تدریجی یا در نهایت تیرگی قرنیه شوند.

کودکانی که جراحی آب مروارید داشته اند به ویژه در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند، حتی در صورت عدم وجود علائم، و باید در فواصل منظم توسط چشم پزشک معاینه شود.

همچنین کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز و سندرم استورج وبر در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند. ویژگی های مربوط به گلوکوم مادرزادی شامل حساسیت به نور، افزایش قطر قرنیه، تیرگی قرنیه است.

التهاب چشم

ورم ملتحمه، در اکثر موارد به راحتی قابل درمان است. با این حال، برخی از کودکان به آنتی بیوتیک های موضعی پاسخ نمی دهند و ممکن است قرمزی، ترشح و ناراحتی مداوم داشته باشند.

محتمل ترین علت احتمالاً ورم ملتحمه ویروسی است. اکثر موارد به خودی خود برطرف می شوند، اما ورم ملتحمه مربوط به عفونت تبخال می تواند جدی شود، به خصوص اگر به طور نامناسب با کورتیکواستروئیدهای موضعی درمان شود.

همه موارد مقاوم ورم ملتحمه نیاز به معاینه کامل اسلیت لامپ دارند و احتمالاً بهتر است از مصرف داروهای موضعی شامل استروئیدها خودداری شود.

گاهی اوقات، آنتی بیوتیک های موضعی ممکن است برای قرنیه سمی شده و باعث قرمزی و ناراحتی طولانی مدت شوند. آمینوگلیکوزیدها به ویژه پس از چند روز استفاده، مضر هستند. فرآورده های حاوی سولفونامید یا نئومایسین اغلب حساسیت زا هستند. موثرترین درمان در چنین مواردی صرفاً قطع تمام داروها و رعایت دستور پزشک است.

در موارد دیگر، وضعیتی که به نظر می رسد ورم ملتحمه است، در واقع نوعی متفاوت از التهاب چشم است.

اختلالات سطح چشم، مانند کم آبی قرنیه یا ساییدگی قرنیه به دلیل جهت دهی نادرست مژه ها، ممکن است باعث قرمزی مزمن و پارگی شود. یووئیت یا التهاب عنبیه نیز ممکن است باعث حساسیت به نور، درد و از دست دادن بینایی شود.

ترومای چشم

کودکان، به ویژه پسران، در مقایسه با جمعیت بزرگسال در معرض خطر بالای آسیب چشم هستند. ساییدگی قرنیه و اجسام خارجی در چشم باعث قرمزی شدید ملتحمه و حساسیت به نور می شود.

اجسام خارجی موجود در چشم، با بررسی دقیق لامپ شکاف و فوندوس شناسایی می شوند و اغلب نیاز به مطالعات تصویربرداری دارند. بنابراین، بسیاری از کودکان مبتلا به ترومای چشم، در ابتدا یا در مرحله پیگیری نیاز به ارجاع به چشم پزشک دارند.

کودکان مبتلا به آسیب های شیمیایی چشم ممکن است به مطب پزشک عمومی مراجعه کنند. فرقی نمی‌کند عامل آسیب‌دهنده اسیدی یا قلیایی باشد، مهم‌ترین راهکار درمانی شستشوی چشم است.

پس از آن، قطره های سیکلوپلژیک و پماد آنتی بیوتیک باید به همراه چسب فشاری یا استفاده مکرر از اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده تجویز شود.

نیستاگموس

کودکان مبتلا به نیستاگموس ممکن است اختلالات چشمی یا سیستم عصبی مرکزی داشته باشند. شایع ترین علت آن احتمالاً آلبینیسم است که گاهی اوقات فقط باعث کاهش رنگدانه های ظریف پوست، مو و عنبیه می شود.

سایر کودکان مبتلا به نیستاگموس ممکن است هیپوپلازی دو طرفه عصب بینایی تیرگی دو طرفه یا آکروماتوپسی داشته باشند. کودکان مبتلا به کم شنوایی و بینایی ضعیف باید از نظر سندرم آشر، که شامل رتینیت پیگمانتوزا است، ارزیابی شوند. نیستاگموس خفیف در معاینه با افتالموسکوپ تشخیص داده می شود.

شرایط سیستمیک

بسیاری از اختلالات سیستمیک دیگر با علائم چشمی خاص مرتبط هستند. به عنوان مثال:

• هموسیستینوری و سندرم مارفان ممکن است باعث جابجایی عدسی چشم شوند.
• بیماران مبتلا به بیماری تای ساکس ممکن است لکه زرد “گیلاسی-قرمز” داشته باشند.
• سیستینوز ممکن است با کریستال های قرنیه و ملتحمه همراه باشد و در صورت لزوم می توان بیوپسی را برای تشخیص تجویز کرد.

سخن آخر

پزشک خانواده نقش مهمی در مدیریت مشکلات چشمی در کودکان دارد. غربالگری بینایی و چشم پزشکی، بخش مهمی از مراقبت های معمول در کودکان است. حتی پزشکان خانواده و عمومی می توانند با کمترین امکانات مهم ترین علل کاهش بینایی را شناسایی کنند.