کاربرد جراحی مغز به نوع آسیب مغزی و محل آسیب دیدگی مغز بستگی دارد. اصطلاح “جراحی مغز” به اقدامات پزشکی مختلفی گفته می شود که شامل ترمیم مشکلات ساختاری مغز است.
مغز عملکردهای بدن آگاهانه و ناخودآگاه و همچنین عملکردهای “بالاتر” مانند حافظه، یادگیری و تفکر را کنترل و هماهنگ می کند. مغز مانند هر قسمت دیگر از بدن، در معرض خونریزی، عفونت، ضربه و سایر اشکال آسیب است. این آسیب یا تغییر در عملکرد مغز گاهی اوقات برای تشخیص یا درمان این مشکلات نیاز به جراحی مغز دارد.
انواع مختلفی از این جراحی وجود دارد. نوع استفاده شده به ناحیه مغز و شرایط تحت درمان بستگی دارد. پیشرفت در فناوری پزشکی، جراحان را قادر می سازد تا قسمت هایی از مغز را بدون حتی یک برش در سر جراحی کنند.
این جراحی یک فرآیند حیاتی و پیچیده است. نوع جراحی بستگی زیادی به نوع بیماری دارد. به عنوان مثال، می توان آنوریسم مغز را با استفاده از کاتتری که به شریان کشاله ران وارد شده ترمیم کرد. اگر آنوریسم پاره شده باشد، ممکن است از جراحی باز به نام کرانیوتومی استفاده شود. جراحان در عین دقت هر چه بیشتر، هر عمل جراحی را به صورت موردی و اختصای انجام می دهند.
علائم شرایطی که نیاز به جراحی مغز دارند، کدامند؟
علائم شرایطی که نیاز به این جراحی دارند ممکن است بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت باشد. علائم عمومی، عبارتند از:
- تشنج
- سردرد
- استفراغ
- حالت تهوع
- خواب آلودگی
چرا جراحی مغز انجام می شود؟
جراحی مغز برای اصلاح ناهنجاری های جسمی در مغز انجام می شود. ناهنجاری در مغز می تواند به دلیل نقص مادرزادی، بیماری، آسیب یا مشکلات دیگر باشد.
در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر در مغز یا اطراف آن، ممکن است به این جراحی نیاز داشته باشید:
- آبسه
- صرع
- آنوریسم
- سکته مغزی
- خون ریزی
- لخته شدن خون
- بیماری پارکینسون
- شکستگی جمجمه
- تومورهای مغزی
- تجمع مایعات در مغز
- آسیب یا تحریک عصب
- رگ های خونی غیرطبیعی
- فشار بعد از آسیب دیدگی سر
- آسیب به بافت محافظ موسوم به ” دورا “
همه این شرایط به این جراحی نیاز ندارند، اما ممکن است جراحی به درمان بسیاری از آنها کمک شود، به ویژه اگر خطرات جدی تری برای بیمار و وضعیت او داشته باشند. به عنوان مثال، آنوریسم مغز نیازی به جراحی باز مغز ندارد، اما در صورت پارگی رگ ممکن است بیمار به جراحی باز نیاز داشته باشد.
کدام سرطان مغزی نیاز به جراحی دارند؟
برخی از انواع مختلف سرطان مغز که ممکن است به این جراحی نیاز داشته باشد، عبارتند از:
- لنفوم. سرطان های سیستم لنفاوی.
- تومور هیپوفیز. سرطان غده هیپوفیز، مانند کرانیوفارنژیوما.
- مدولوبلاستوما. نوعی سرطان که از مغز نشات می گیرد و می تواند به پایین نخاع سرایت کند.
- کوردوما. تومورهایی که در قسمته ای خاصی از اسکلت از جمله جمجمه سرچشمه می گیرند.
- تومور نوروکتودرمال اولیه (PNET). اصطلاحی کلی است که به رشد غیر طبیعی بافت مغز اشاره دارد.
- نوروم آکوستیک یا شوانوم. نوعی تومور خوش خیم که در کانال اتصال مغز به گوش داخلی رشد می کند.
- تومور عصبی اپی تلیالی دیسمبريوپلاستيك (DNET). رشد غیر طبیعی بافت در مغز كه ممكن است سرطانی باشد یا نباشد.
- متاستاز یا تومورهای ثانویه. متاستاز به معنی سلولهایی (معمولاً سرطانی) است که از یک قسمت بدن به قسمت دیگر منتقل شده اند.
- گلیوماس. سلولهای گلیال بافت حمایتی مغز را تشکیل می دهند و باعث ایجاد تکانه های الکتریکی نمی شوند. گلیوما اصطلاحی کلی است که برای توصیف تومورهای مغزی مرتبط با سه نوع سلول گلیایی استفاده می شود. آنها شامل آستروسیت، اولیگودندروسیت و سلول اپندیمال هستند.
تغییرات جریان خون مغز چه زمانی نیاز به جراحی دارد؟
برخی از دلایل تغییر یافتن جریان خون در مغز که ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد، عبارتند از:
- سکته مغزی. سکته مغزی هنگامی اتفاق میفتد که رگ خونی تأمین کننده مغز یا مسدود یا ترکید. سکته مغزی تولید آسیب ناگهانی و غیر منتظره مغز و گاهی اوقات می تواند کشنده باشد.
- خونریزی زیر عنکبوتیه. خونریزی بین غشای حلزونی و غشای ظریف که مغز را پوشانده است .علل شایع شامل آسیب به سر و آنوریسم است.
- خونریزی داخل بطنی. افزایش جریان خون ممکن است باعث ترکیدن رگ های خونی کوچک مغز (شبکه مویرگی دور بطنی) شود. نوزادان نارس در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- هماتوم ساب دورال. تجمع خون در زیر ضخیم ترین غشای (مننژ) که مغز را پوشانده و به آن ماده دورا می گویند ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. هماتوم ساب دورال را می توان به صورت حاد، حاد در حالت مزمن یا مزمن طبقه بندی کرد. شایعترین علت آن آسیب به سر است.
انواع جراحی مغز چه فرقی با هم دارند؟
چندین نوع مختلف این جراحی وجود دارد. نوع استفاده شده به مشكل تحت درمان بستگی دارد. انواع مختلف این جراحی، عبارتند از:
کرانیوتومی
کرانیوتومی، شامل ایجاد یک برش در پوست سر و سوراخی است که به عنوان فلپ استخوان در جمجمه شناخته می شود. سوراخ و برش در نزدیکی ناحیه آسیب دیده ایجاد می شود. در طی جراحی مغز باز، جراح ممکن است این روش را برای درمان موارد زیر انتخاب کند:
- از بین بردن تومورها
- کلیپ کردن آنوریسم
- تخلیه خون یا مایعات از عفونت
- برداشتن بافت غیر طبیعی مغز
کرانیوتومی یک عملیات برای باز کردن جمجمه به منظور دسترسی به مغز برای تعمیر جراحی است. بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرد. موهای پوست سر تراشیده شده است. جراح مغز و اعصاب با برش پوست سر در ناحیه ای که تصور می شود آسیب مغزی در آن قرار دارد، جراحی جمجمه را انجام می دهد. سپس به منظور دسترسی به مغز، یک سوراخ در جمجمه بریده می شود. این مورد برای ترمیم رگهای خونی پاره شده و از بین بردن لخته یا رشد آن لازم است.
پس از اتمام عمل، تکه استخوانی که برداشته شده جایگزین می شود، عضله و پوست بخیه زده می شود و در داخل مغز قرار می گیرد تا خون اضافی باقی مانده از جراحی برداشته شود. برخی از عوارض احتمالی بدنبال این جراحی شامل واکنش آلرژیک به بیهوشی، خونریزی، عفونت، آسیب مغزی، تورم مغزی، سکته مغزی و تشنج است.
نمونه برداری از مغز
این روش برای از بین بردن مقدار کمی از بافت مغز یا تومور استفاده می شود تا بتوان آن را زیر میکروسکوپ بررسی کرد. نمونه برداری و یا بیوپسی شامل یک برش و سوراخ کوچک در جمجمه است.
جراحی آندوسکوپی اندونازال با حداقل تهاجم
این نوع جراحی به جراح شما اجازه می دهد تومورها یا ضایعات را از طریق بینی و سینوس های شما برطرف کند. از طرفی ها به آنها امکان می دهد بدون ایجاد برشی به قسمت هایی از مغز دسترسی پیدا کنند. این روش شامل استفاده از آندوسکوپ است که یک دستگاه تلسکوپی مجهز به چراغ و دوربین است تا جراح بتواند محل تومور را ببیند. پزشک می تواند از این مورد برای تومورهای غده هیپوفیز، تومورهای پایه جمجمه و تومورهایی که در قسمت پایین مغز رشد می کنند، استفاده کند.
نوروآندوسکوپی با حداقل تهاجم
شبیه جراحی اندوسکوپیک اندونازال با حداقل تهاجم، نورواندوسکوپی هم از آندوسکوپ برای از بین بردن تومورهای مغزی استفاده می کند. جراح ممکن است سوراخ هایی به ابعاد کوچک در جمجمه ایجاد کند تا در طی این جراحی به قسمت هایی از مغز دسترسی پیدا کند.
تحریک عمیق مغز
تحریک عمیق مغز همانند نمونه برداری، شامل ایجاد یک سوراخ کوچک در جمجمه می شود، اما جراح به جای برداشتن یک تکه بافت، یک الکترود کوچک را به قسمت عمیق مغز وارد می کند. این الکترود مانند یک ضربان ساز قلب به یک باتری در قفسه سینه متصل خواهد شد و سیگنال های الکتریکی برای کمک به علائم اختلالات مختلف مانند بیماری پارکینسون منتقل می شوند.
جراحی مغز با چه عوارضی همراه است؟
تمام اقدامات جراحی خطراتی را به همراه دارد. این جراحی، یک رویداد مهم پزشکی است که با خطرات بیشتری همراه است. خطرات احتمالی مرتبط با این جراحی، عبارتند از:
- کما
- تشنج
- سکته
- تورم مغز
- یک لخته خون
- خونریزی در مغز
- مشکلات حافظه
- واکنش آلرژیک به بیهوشی
- عفونت در مغز یا در محل زخم
- اختلال در گفتار، بینایی، هماهنگی یا تعادل
چگونه برای جراحی مغز آماده شویم؟
پزشک دستورالعمل های کاملی در مورد نحوه آماده سازی برای این روش به شما می دهد. در مورد هر دارویی که مصرف می کنید از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل های غذایی به پزشک خود اطلاع دهید. به احتمال زیاد مجبورید مصرف این داروها را در روزهای قبل از عمل، قطع کنید. در مورد هرگونه جراحی قبلی یا آلرژی، یا اگر زیاد الکل مصرف کرده اید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است قبل از جراحی صابون ویژه ای برای شستن موهایتان به شما داده شود. هنگام اقامت در بیمارستان حتماً وسایل مورد نیاز خود را همراه داشته باشید.
بهبودی بعد از جراحی مغز چه مدت طول می کشد؟
بلافاصله پس از جراحی، شما تحت نظارت دقیق قرار خواهید گرفت تا پزشک مطمئن شود همه چیز به درستی کار می کند. بهبودی از این جراحی به نوع عمل انجام شده، بستگی دارد. اقامت معمول در بیمارستان برای این جراحی می تواند تا یک هفته یا بیشتر طول بکشد. طول مدت بستری شدن شما در بیمارستان به میزان پاسخ بدن به جراحی بستگی دارد. در این مدت از داروهای ضد درد استفاده خواهید کرد. قبل از ترک بیمارستان، پزشک مراحل بعدی روند را توضیح می دهد. این شامل نحوه مراقبت از زخم جراحی است.
سخن آخر
شرایطی که نیاز به این جراحی دارند شامل سرطان مغز، سکته مغزی و هیدروسفالی است. هر شرایطی که نیاز به جراحی مغز داشته باشد در صورت عدم درمان، می تواند باعث آسیب بیشتر به مغز شود.
کرانیوتومی عملی است که برای باز کردن جمجمه به منظور دسترسی به مغز برای ترمیم جراحی انجام می شود.
