آناتومی نای و بیماری های مربوط به آن

از بیماری های مربوط به نای می توان به خفگی، التهاب نای و فیستول تراکئوازوفاژیال اشاره کرد. اما ابتلا به برخی بیماری ها باعث عفونی یا ملتهب شدن نای می شود. سرطان نای یک نوع سرطان بسیار نادر است. در این سرطان نای بسیار باریک شده و تنفس به سختی انجام می شود. نای به همراه ریه ها، برونش ها، برونشیول ها و آلوئول ها بخشی از دستگاه تنفسی را تشکیل می دهد. نای لوله بزرگی است که هوا را از مجرای تنفسی فوقانی یعنی راه های بینی، گلو و حنجره به برونش ها می رساند. برونش ها که نایژه نیز نامیده می شوند بخشی از دستگاه تنفسی هستند. نایژه ها هوا را به ریه می رسانند. نایژه ها هوا را گرم و مرطوب می کنند و زباله ها و میکروب ها را قبل از ورود به ریه ها می گیرند.

ساختار و آناتومی نای

در یک فرد بزرگسال، نای تقریباً 12 سانتی متر طول و 2 سانتی متر قطر دارد. نای درست از زیر حنجره شروع می شود و از مرکز قفسه سینه و جلوی مری می گذرد. اما نای از طریق گروهی از غضروف ها که غضروف های کریکوئید نام دارند، به حنجره متصل می شود. نای در امتداد قفسه سینه، توسط 16 تا 22 غضروف U شکل احاطه شده است. این غضروف ها مانند یک داربست نای را به حالت ایستاده نگه می دارند و عبور جریان هوا را امکان پذیر می کنند.

دیواره خلفی نای غضروف ندارد و از بافت همبند و ماهیچه صاف تشکیل شده است. عضله در صورت نیاز خم و یا منبسط می شود تا قطر نای در صورت نیاز بتواند تغییر کند. نای در انتها به نایژه ها ختم می شود.

پوشش نای از سلول های اپیتلیال، سلول های ترشح کننده مخاط و برآمدگی های مو مانند به نام مژک تشکیل شده است. مژک ها ذرات خارجی را به سمت بالا و خارج از راه های هوایی حرکت می دهند.

درون غشای نای غدد مخاطی قرار دارند که با ترشح مولکول‌های آب و موسین مخاط ژل‌ مانندی را  بر روی پوشش نای ایجاد می کنند.

در داخل نای شبکه ای از رگ های خونی و رگ های لنفاوی عبور می کنند. رگ های خونی اکسیژن و مواد مغذی را به بافت ها می رسانند و وظیفه تنظیم و تبادل گرما در داخل نای  به عهده دارند. عروق لنفاوی به حذف میکروب های عفونی روی سطح دیواره نای کمک می کنند تا بدن بتواند این عوامل بیماری زا را  توسط سیستم ایمنی خنثی کند.

عملکرد و فیزیولوژی نای

نای مانند یک گذرگاه اصلی عمل می کند که هوا از طریق آن از دستگاه تنفسی فوقانی وارد ریه ها می شود. همانطور که هوا در حین استنشاق به داخل نای جریان می یابد، قبل از ورود به ریه ها گرم و مرطوب می شود.

بیشتر ذراتی که وارد راه هوایی می شوند در لایه نازک مخاطی روی دیواره های نای به دام میفتند. سپس توسط مژک ها به سمت بالا و دهان حرکت می کنند تا به وسیله سرفه از بدن خارج شوند.

بخش‌های U شکل غضروف که سطح داخلی نای را می‌پوشانند، انعطاف‌پذیر هستند و می‌توانند با انقباض و شل شدن عضله نای در پشت حلقه‌ها، کمی بسته و باز شوند. انقباضات ظریف نای به طور غیرارادی و به عنوان بخشی از تنفس طبیعی رخ می دهد.

اگر هر جسم خارجی، مایع یا محرک مثل دود وارد نای شود، ماهیچه‌ها به شدت منقبض می شوند و به کمک سرفه محرک خارجی را دفع می کنند.

همچنین انقباضات نای می توانند اختیاری باشند. به عنوان مثال سرفه کنترل شده، که برای پاکسازی راه های هوایی در افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یا فیبروز کیستیک استفاده می شود.

بیماری های مرتبط با نای را بشناسید.

نای، مانند تمام قسمت های دیگر دستگاه تنفسی، در برابر محرک ها و مواد استنشاقی آسیب پذیر است. این مواد می توانند به بافت نای آسیب برسانند و باعث مختل شدن تنفس شوند. برخی عفونت ها و بیماری ها نیز می توانند سلامت نای را تحت تاثیر قرار دهند.

برخی از مهمترین این بیماری ها عبارتند از:

خفگی، از بیماری های مربوط به نای

سرفه یکی از راه های مهم بدن برای خارج کردن مواد خارجی از گلو، نای یا ریه است. اگر یک جسم خارجی وارد نای شود، ممکن است خفگی رخ دهد. خفگی شدید از ورود اکسیژن به ریه ها پیشگیری می کند. نرسیدن اکسیژن به ریه و بافت های بدن می تواند منجر به غش کردن، خفگی یا مرگ شود.

در اینگونه شرایط باید از مداخلات اورژانسی مانند تراکئوستومی برای پاکسازی نای از جسم خارجی استفاده کرد. انسدادهای دیگر نای که در آنها خطر مرگ وجود ندارد را می توان با برونکوسکوپی درمان کرد. در این روش یک اسکوپ انعطاف پذیر در گلو قرار داده می شود تا جسم خارجی را شناسایی و خارج کند.

تراکئیت، از بیماری های مربوط به نای

تراکئیت نوعی التهاب نای است. می توان گفت که این بیماری باکتریایی فقط در کودکان رخ می دهد. تراکئیت اغلب با یک عفونت باکتریایی که از دستگاه تنفسی فوقانی پخش می شود، رخ می دهد. باکتری استافیلوکوکوس اورئوس عامل ایجاد این بیماری است.

ابتلا به تراکئیت به ویژه در نوزادان و کودکان خردسال نگران کننده است. زیرا هرگونه التهاب نای تواند منجر به انسداد و در برخی موارد خفگی در کودکان شود.

استریدور نیز یکی از مشکلات شایع نای است. استریدور به صدای بلند خس خس سینه گفته می شود که ناشی از انسداد یا محدودیت راه هوایی فوقانی است.

تراکئیت باکتریایی معمولاً با مصرف منظم آنتی بیوتیک ها درمان می شود. در موارد شدید ممکن است به آنتی بیوتیک داخل وریدی و همچنین لوله گذاری و تهویه مکانیکی برای کمک به تنفس نیاز باشد.

فیستول تراکئوازوفاژیال، از بیماری های مربوط به نای

فیستول تراکئوازوفاژیال یک بیماری مادرزادی نادر است. در این بیماری بین نای و مری یک گذرگاه غیر طبیعی وجود دارد. غذای بلعیده شده از طریق این گذرگاه وارد نای شده و خود را به ریه ها می رساند. ابتلا به این بیماری می تواند منجر به خفگی، تنگی نفس، مشکل در تنفس و سیانوز (کبود شدن پوست به دلیل کمبود اکسیژن) شود. در برخی موارد پنومونی آسپیراسیون نیز مشاهده می شود.

این بیماری به دلیل تروما، سرطان یا نقایص مادرزادی رخ می دهد. نقایص مادرزادی باعث تشکیل ناقص مری می شود. این وضعیت در اصطلاح پزشکی آترزی مری نام دارد.

بررسی ها نشان می دهد که تقریباً از هر 4000 کودک 1 نفر با فیستول نای مری متولد می شود. این بیماری در بیشتر موارد با جراحی قابل درمان است.

تنگی، از بیماری های مربوط به نای

هر زمان که نای آسیب ببیند، جای زخم ایجاد می شود. اسکار یا جای زخم در اغلب موارد با تنگ شدن نای همراه است. تنگی نای می تواند باعث خس خس شدید سینه و تنگی نفس شود.

مهمترین علل تنگی نای عبارتند از:

• گواتر
• آمیلوئیدوز
• سارکوئیدوز
• سرطان ریه
• سرطان تیروئید
• لنفوم قفسه سینه
• گرانولوماتوز وگنر
• دیفتری و سایر عفونت های شدید تنفسی

بین 1 تا 2 درصد افرادی که تحت درمان با تهویه مکانیکی قرار می گیرند، دچار تنگی نای می شوند. افرادی که نیاز به تهویه طولانی مدت دارند، در معرض خطر بیشتری هستند. تنگی معمولا با اتساع نای درمان می شود. در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی باشد.

تراکئومالاسی

تراکئومالاسی یک بیماری نادر است که در آن نای در هنگام تنفس و سرفه فرو می ریزد. این بیماری اغلب در نتیجه لوله گذاری طولانی مدت است. همچنین می تواند یکی از عوارض COPD باشد که به دلیل زوال تدریجی غضروف نای، ناشی از التهاب مزمن و سرفه رخ می دهد.

تراکئومالاسی همچنین می تواند نوزادان را تحت تاثیر قرار دهد. استریدور، صداهای کوبنده نفس و سیانوز از مهمترین علائم این بیماری هستند.

• تراکئومالاسی اکتسابی معمولا برای تقویت راه هوایی نیاز به عمل جراحی دارد.
• تراکئومالاسی مادرزادی به ندرت نیاز به جراحی پیدا می کند و معمولاً تا رسیدن کودک به سن 2 سالگی خود به خود برطرف می شود.

سرطان نای

سرطان نای یک بیماری بسیار نادر است و تقریباً در هر 500000 نفر 1 نفر را مبتلا می کند. اغلب سرطان‌های سلول سنگفرشی نای ناشی از سیگار کشیدن هستند. سرطان‌هایی که از ساختارهای مجاور مانند ریه‌ها، مری یا غده تیروئید منشا می‌گیرند، گاهی اوقات می‌توانند گسترش پیدا کرده و به نای متاستاز بدهند.

تومورهای خوش خیم نیز می توانند در نای ایجاد شوند. این تومورها اگرچه خوش‌خیم هستند، اما می‌توانند راه‌های هوایی را مسدود کنند، بر تنفس تأثیر بگذارند و تنگی نفس را تحریک کنند.

برداشتن تومور نای با جراحی بهترین روش درمان است. پرتو درمانی در برخی بیماران به راحتی پاسخ می دهد. شیمی درمانی با پرتودرمانی اغلب در مواردی استفاده می شود که تومور قابل خارج شدن از بدن نباشد.

درمان و توانبخشی بیماری های مربوط به نای

صدمات، عفونت‌ها و بیماری‌های نای  باعث آسیب به مجرای تنفسی می شوند که در اغلب موارد جبران پذیر نیست. تنگی نای یکی از مواردی است که در آن فیبروز یا اسکار به صورت دائم باقی می ماند. هنگامی که علت اصلی آسیب نای درمان شد، جراحی های مختلفی برای ترمیم نای یا پشتیبانی از عملکرد آن انجام می شود.

فیزیوتراپی قفسه سینه

فیزیوتراپی قفسه سینه (CPT) به پاکسازی راه های هوایی کمک می کند. این تکنیک های فیزیوتراپی شامل ضربه به قفسه سینه، لرزش، تنفس عمیق و سرفه کنترل شده است. همچنین گاهی استفاده از یک دستگاه مرطوب کننده و فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) توصیه می شود. CPT برای بزرگسالان مبتلا به تراکئومالاسی یا سایر بیماران مبتلا به انسداد یا محدودیت مزمن راه هوایی توصیه می شود. ورزش منظم، 20 تا 30 دقیقه به مدت پنج بار در هفته نیز می تواند کمک کننده باشد.

اتساع نای و استنت گذاری

در موارد خاصی از تنگی نای، ابزاری انعطاف پذیر و لوله مانند به نام بوژیناژ با استفاده از برونکوسکوپی وارد نای می شود. سپس پزشک این دستگاه را منبسط می کند تا راه هوایی گشاد شود. سپس یک غلاف سیلیکونی یا فلزی سفت و سخت، به نام استنت، برای باز نگه داشتن نای در داخل راه هوایی جایگذاری می شود.

اتساع نای و قرار دادن استنت معمولاً زمانی استفاده می شود که جراحی امکان پذیر نباشد. اکثر روش ها را می توان به صورت سرپایی انجام داد. این عمل جراحی فقط به یک بیهوشی کوتاه مدت نیاز دارد.

درمان فرسایشی

تنگی نای اغلب با از بین بردن بافت اسکار جمع شده که راه هوایی را باریک می کند، به سادگی درمان می شود. این روش بافت جمع شده را آزاد می کند و از این طریق تنفس را بهبود می بخشد.

تکنیک‌های دیگر مانند لیزر درمانی، سرما درمانی نیز برای درمان این مشکل موثر هستند. این درمان ها معمولاً به صورت سرپایی با تزریق یک آرام‌بخش خفیف و کوتاه‌اثر انجام می شوند و معمولاً موفقیت‌آمیز هستند.

ترمیم فیستول

فیستول های نای مری تقریباً همیشه نیاز به ترمیم جراحی دارند تا سوراخ بین نای و مری بسته شود. اگرچه گاهی اوقات پزشک از استنت نای برای بستن شکاف استفاده می کند. در برخی موارد استنت ممکن است بلغزد و نیاز به جابجایی یا جایگزینی داشته باشد. بنابراین جراحی راه حل دائمی تری است.

هنگامی که سوراخ با بخیه ترمیم شد، از پیوند پوستی با ضخامت کامل یا پیوند عضلانی برای پیشگیری از باز شدن مجدد فیستول استفاده می شود.

میزان عوارض پس از جراحی ترمیم فیستول بالا و بین 32 تا 56 درصد است. پنومونی، انسداد راه هوایی، عفونت زخم و باز شدن مجدد فیستول شایع ترین عوارض این عمل جراحی هستند.

برداشتن نای

برداشتن و بازسازی نای (TRR) یک روش جراحی باز است که معمولاً برای برداشتن تومورهای نای و درمان تنگی یا فیستول شدید پس از لوله گذاری استفاده می شود.

این روش شامل برداشتن قسمتی از راه هوایی است که انتهای آن با بخیه به هم دوخته می شود. بازسازی شامل قرار دادن یک قطعه کوچک غضروف برای بازسازی نای و نگه داشتن آن است.  این غضروف از قسمت های دیگر بدن گرفته می شود.

جراحی برداشتن نای عمل بسیار سخت و بزرگی است و معمولاً به دو تا سه هفته استراحت برای بهبودی نیاز دارد. عوارض این عمل شامل تنگی یا فیستول بعد از عمل و همچنین اختلال عملکرد تارهای صوتی است.

بازسازی نای

در بازسازی نای از روش های مختلفی استفاده می شود. این روش ها شامل برداشتن آسیب دیده بافت نای همراه با پیوند پوست از ران است. هر جراحی از روش منحصر به فرد خود برای بازسازی نای استفاده می کند. این عمل های جراحی را معمولا پزشکان متخصص گوش و حلق و بینی انجام می دهند.

تراکئوستومی

به طور کلی تراکئوستومی و تراکئوتومی روش های جراحی جدیدی هستند که در آن یک لوله تنفسی از طریق یک برش در گلو وارد نای می شود.

تراکئوستومی.  ایجاد یک سوراخ دائمی در نای است. این روش اغلب برای بیماران لارنژکتومی، تنگی حنجره و آسیب های شدید حنجره استفاده می شود. همچنین این روش درمان در افرادی که دچار آسیب نخاعی عمده هستند و نمی توانند به راحتی نفس بکشند یا کسانی که در مرحله نهایی سرطان ریه هستند، استفاده می شود.

تراکئوتومی. ایجاد یک سوراخ موقت در داخل نای است. آسیب دیواره قفسه سینه یا اپی گلوتیت نیاز به تراکئوتومی اورژانسی دارد. همچنین این روش درمان برای بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن نیز به کار می رود.

این عمل های جراحی معمولا زمانی استفاده می شوند که لوله‌گذاری از طریق بینی یا دهان امکان‌پذیر نباشد.