وارد شدن ضربه به چشم می تواند باعث بروز خون ریزی در اتاقک جلویی چشم (anterior chamber) بین قرنیه و شبکیه چشم شود. به این خون ریزی داخل چشمی در درون اتاقک قدمی چشم در اصطلاح پزشکی هایفما گفته می شود. اتاقک قدامی چشم به طور طبیعی حاوی مایع شفافی با نام زلالیه (aqueous humor) می باشد. زلالیه چشم توسط سلول های مژگانی در اتاق خلفی چشم ترشح شده و از طریق مردمک چشم وارد اتاقک قدامی چشم می شود. هایفما به وارد شدن خون به داخل اتاقک قدامی (فضای بین قرنیه و شبکیه) گفته می شود. خون ممکن است قسمت های مختلف یا حتی تمام مردمک و شبکیه چشم را پوشانده و به طور کلی یا جزئی دید فرد را با مشکل مواجه کند.در صورتی که بیماری هایفما به موقع تشخیص داده نشده و تحت درمان قرار نگیرد، معمولاً دردناک می شود.
فرد مبتلا به هایفما ممکن است برای همیشه بینایی خود را از دست بدهد.
در اکثر موارد بروز هایفما به علت ضربه به چشم همراه با افزایش فشار داخلی چشمی است. با این حال در بعضی موارد بروز هایفما ممکن است نشانه ای از بروز بیماری های دیگری مثل کم خونی سلول داسی شکل یا هموفیلی باشد.
به خاطر داشته باشید که در صورت بروز هایفما فرد باید سریعاً تحت مراقبت و درمان قرار گیرد.
بهترین راه پیشگیری از بروز هایفما استفاده از محافظ های چشمی در حین انجام فعالیت یا ورزش های پر حادثه است. هیچ گاه نباید به سادگی از کنار آسیب چشمی عبور کرده و آن را نادیده بگیرید حتی در صورتی که شاهد بروز هیچ گونه خون ریزی چشمی هم نباشید بهتر است به چشم پزشک مراجعه کنید.
علت هایفما
علت اصلی بروز هایفما وارد شدن ضربه در نتیجه ورزش های سنگین، اتفاقات محل کار، خانه یا افتادن از ارتفاع است.
اما به طور کلی عارضه هایفما ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتد:
- عروق خونی غیر طبیعی بر روی سطح شبکیه (قسمت رنگی چشم)
- عفونت چشمی ایجاد شده در نتیجه ویروس هرپس
- مشکلات انعقاد خون مثل هموفیلی یا کم خونی سلول داسی شکل
- مشکلات ناشی از قرار دادن لنز در داخل چشم (ایمپلنت های مصنوعی چشمی)
- سرطان چشم
علائم هایفما
در صورت بروز هایفما علائم و نشانه ها ساده و قابل تشخیص خواهند بود.
این علائم شامل موارد زیر می شود:
- وجود خون در چشم ها
- حساسیت چشم نسبت به نور خورشید (فوتوبیا)
- درد شدید
- تاری دید یا از دست دادن بینایی
- سردرد
درد چشم، حساسیت نسبت به نور و سردرد معمولاً در زمانی اتفاق میفتد که فشار داخل چشمی (IOP) در نتیجه هایفما افزایش یافته باشد.
گاهی اوقات ممکن است در نتیجه هایفما خون ریزی قابل توجهی اتفاق نیفتاده و خون قابل رؤیت نباشد.
زمان مراجعه به پزشک در هایفما
هایفما یک بیماری اورژانسی بوده و بهتر است برای رفتن به دکتر فرصت را از دست نداد.
با چشم پزشک متخصص ملاقات کرده و در صورتی که امکان مراجعه به پزشک را ندارید بهتر است سریعاً به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.
- اگر دچار میکرو هایفما یا هایفمای لایه ای و جزئی شده اید بهتر است هر 5 روز با پزشک خود ملاقات داشته و بعد از گذشت یک ماه از درمان کامل باز هم جهت معاینه مجدد به پزشک مراجعه کنید.
- در طول معاینات چشم پزشک وضعیت بینایی، فشار داخل چشمی و اتاقک قدامی چشم را مورد بررسی قرار خواهد داد.
- مراقبت از کودکان و سالمندان مبتلا به هایفما کار دشواری بوده و به علت احتمال بروز عوارض جانبی بهتر است روند درمان در داخل بیمارستان صورت پذیرد.
- ممکن است در بعضی از موارد برای جلوگیری از استفراغ برای بیمار قرض ضد حالت تهوع تجویز شود. این تجویز به منظور جلوگیری از افزایش فشار چشمی انجام می شود.
- در صورت افزایش فشار چشمی، داروهای به خصوصی مثل قطره های بتا بلاکر ممکن است تجویز شود.
- افزایش فشار چشم می تواند باعث انسداد مجاری چشمی توسط گلبول های قرمز خون شود. زمانی که مجاری بسته شود دیگر مایعات از داخل چشم خارج نشده و در نتیجه فشار چشمی افزایش خواهد یافت.
پیشگیری هایفما
همانطور که گفتیم علت اصلی بروز هایفما وارد شدن ضربه به چشم ها است. در نتیجه بهترین شیوه برای پیشگیری از این عارضه، جلوگیری از وارد شدن ضربه به چشم ها خواهد بود. بهتر است در حین انجام فعالیت های خطرناک و ورزش های تماسی، از عینک یا کلاه ایمنی استفاده کنید.
به عنوان مثال بهتر است هنگام انجام ورزش هایی مثل بیس بال، هاکی و بسکتبال که احتمال برخورد جسم خارجی با چشم ها زیاد است، از عینک های محافظتی استفاده کنید تا احتمال وارد شدن ضربه به حداقل ممکن برسد.
همچنین دقت داشته باشید که انجام ورزش هایی مثل بوکس احتمال بروز هایفما را افزایش خواهد داد.
تشخیص هایفما
پزشک در اولین قدم تاریخچه پزشکی و بیماری های فرد را مورد بررسی قرار داده و در مورد وارد شدن ضربه احتمالی یا ورود جسمی خارجی به داخل چشم سؤال خواهد پرسید. بعد از پرسیدن سؤالات و انجام معاینه کامل قسمت های مختلف چشم، پزشک از شیوه های زیر برای تشخیص دقیق هایفما استفاده خواهد نمود:
- معاینه کامل چشم و بررسی وضعیت بینایی فرد
- کنترل میزان فشار چشم
- بررسی قسمت های داخلی چشم با استفاده از میکروسکوپ به خصوصی که به آن slit lamp گفته می شود
- تجویز سی تی اسکن برای بررسی شکستگی حفره چشم در صورت وارد شدن ضربه چشمی
انواع هایفما
میزان وخامت و شدت عارضه هایفما معمولاً با توجه به میزان خونی که در داخل چشم ها انباشه شده، تشخیص داده می شود:
- درجه 0 (میکرو هایفما): هیچ گونه خونی در داخل چشم قابل مشاهده نیست اما می توان با استفاده از میکروسکوپ، سلول های خونی جمع شده در داخل اتاقک قدامی چشم را مشاهده کرد.
- درجه 1: میزان خون جمع شده در داخل اتاقک قدامی چشم، کمتر از یک سوم کل فضای موجود است.
- درجه 2: میزان خون جمع شده به یک سوم تا نصف رسیده و نیمی از اتاقک قدامی خونی شده است.
- درجه 3: خون بیشتر از نیمی از اتاقک قدامی چشم را پوشانده است.
- درجه 4: تمامی قسمت های اتاقک قدامی چشم از خون پوشیده شده است. در صورتی که خون به رنگ قرمز روشن باشد به آن هایفمای کامل گفته می شود. اما در صورتی که خون به رنگ قرمز تیره باشد به آن هایفما توپ8 نیز گفته می شود.
به طور کلی هر چقدر درجه هایفما بیشتر باشد، احتمال از دست دادن قدرت بینایی و بروز عوارض بینایی شدت خواهد گرفت. خطرناک ترین نوع هایفما، نوع درجه 4 و تیره رنگ بودن خون موجود در اتاقک قدامی چشم است. زیرا تیره بودن رنگ خون نشان دهنده کاهش جریان زلالیه و اکسیژن در اتاقک قدامی چشم است.
عوارض هایفما
یکی از عوارض جانبی بسیار جدی و خطرناک بروز هایفما، افزایش فشار چشمی است. در صورتی که هایفما باعث افزایش بیش از حد فشار چشمی شود، پزشک ممکن است مجبور شود تا خون اضافه را از داخل چشم بیمار خارج کند. همچنین در بعضی از بیماران مثل افراد مبتلا به کم خونی سلول خونی داسی شکل، آستانه تحمل فشار چشمی کمتر بوده و در نتیجه باید سریعاً اقدامات درمانی آغاز شود.
این فشار چشمی به علت مسدود شدن کانال تخلیه چشمی توسط لخته های خون اتفاق افتاده و در صورت درمان نکردن به موقع ممکن است موجب بیماری هایی مثل گلوکوما و آسیب های دائمی چشم شود. در نتیجه پزشک ابتدا وضعیت کانال مخصوص تخلیه چشم را مورد بررسی قرار داده و سپس بهترین شیوه درمان را انتخاب خواهد نمود.
درمان هایفما
در صورتی که هایفما خفیف باشد، نیازی به درمان نبوده و عارضه خود به خود بهبود خواهد یافت. برای کاهش دردهای ناشی از هایفما نیز می توانید در طول دوره درمان از داروهای بدون نسخه که حاوی آسپرین نباشند استفاده کنید. دقت داشته باشید که باید در طول دوره درمان از مصرف آسپرین بپرهیزید. زیرا مصرف آسپرین باعث رقیق تر شدن خون و افزایش خون ریزی داخل چشم خواهد شد.
عوامل تاثیر گذار برای تعیین روند درمانی
پزشک با توجه به عوامل مختلفی بهترین شیوه درمانی را انتخاب خواهد کرد. این عوامل تأثیر گذار بر روی انتخاب شیوه درمانی، شامل موارد زیر می شود:
- سن و سال فرد مبتلا، وضعیت سلامتی و سابقه بیماری و پزشکی
- میزان و شدت آسیب
- میزان تحمل بیمار در برابر درمان و داروهای خاص
- نظر یا ترجیح شخصی پزشک
روش های درمانی هایفما
پس از جمع آوری اطلاعات لازم برای انتخاب شیوه درمانی، پزشک یکی از موارد زیر را برای درمان بیمار انتخاب خواهد کرد:
- قطره های چشمی (قطره های استروئیدی برای کاهش التهابات و یا قطره های اتساع شریانی برای کمک به کاهش درد)
- استفاده از چشم بند بر روی چشم آسیب دیده
- استراحت مطلق
- محدود کردن حرکات چشمی (مثلاً اینکه شخص در طول مدت درمان از مطالعه کردن بپرهیزد)
- در هنگام خواب باید سر حداقل 40 درجه بالاتر از تنه نگه داشته شود (کمک به جذب سریع تر خون در داخل بدن)
- اندازه گیری روزانه میزان فشار چشمی
سبک زندگی و درمان خانگی هایفما
پزشک در طول دوره درمان رعایت موارد زیر را توصیه خواهد نمود:
- در داخل تخت دراز کشیده و سرتان را تا حد امکان بالاتر نگه دارید.
- تا زمان بهبودی کامل از انجام فعالیت های شدید بپرهیزید.
- از مصرف قرص های حاوی آسپرین بپرهیزید زیرا باعث افزایش میزان خون ریزی خواهند شد.
- از مصرف دارو های ضدالتهاب غیر استروئیدی در طول دوره درمان بپرهیزید.
- برای کاهش درد می توانید از مسکن هایی مثل استامینوفن استفاده کرد، گاهی علت بروز درد چشمی به خاطر افزایش فشار چشمی می اشد.
- طبق دستور العمل پزشک از قطره ها استفاده کرده و روزی 3 تا 4 بارا ین کار را انجام دهید.
- از محافظ برای مراقبت از چشم در منزل یا بیرون از منزل استفاده کنید.
مراقبت های پس از درمان
بهتر است بیماران تا 2 هفته بعد از ضربه چشم خود را با چشم بند بپوشاند. همچنین بهتر است حداقل 2 تا 4 هفته بعد از بهبود چشم برای معاینات تکمیلی به چشم پزشک مراجعه کرده و انجام فعالیت های شدید و ورزشی را به 2 هفته بعد موکول کنید.
هر سال برای تشخیص و معاینه گلوکوما به پزشک مراجعه کنید. هر فرد پس از بروز آسیب چشمی ممکن است سیستم تخلیه مایعات چشم دچار اختلال شده و در نتیجه احتمال بروز گلوکوما تا حد قابل توجهی افزایش یابد.
سؤالاتی که بهتر است از پزشک بپرسید:
- اندازه هایفما به وجود آمده چقدر است؟
- آیا علامتی مبنی بر آسیب دائم چشمی وجود دارد؟
- چگونه می توان از تکرار مجدد و بروز آسیب در آینده جلوگیری کنم؟
- آیا باید مصرف داروهای رقیق کننده خون مثل آسپرین را کنار بگذارم؟
- چه زمانی می توانم فعالیت و ورزش خود را دوباره شروع کنم؟
آخرین دیدگاه‌ها