نوار مغز

نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام (EEG) آزمایشی است که ناهنجاری های موجود در امواج مغزی یا فعالیت الکتریکی مغز را با استفاده از گیرنده های متصل به پوست سر شما تشخیص می دهد.  در طی نوار مغز، گیرنده های که از دیسک های فلزی کوچک با سیم های نازک تشکیل شده اند به پوست سر شما چسبانده می شود. گیرنده ها بارهای الکتریکی ناچیزی را که ناشی از فعالیت سلول های مغزی شما هستند، تشخیص می دهند.  امواج تقویت شده به عنوان نمودار روی نمایشگر رایانه یا به صورت چاپ شده روی کاغذ ظاهر می شوند. در حین نوار مغز، تکنیسین به طور معمول حدود 100 صفحه کاغذ یا نمایشگر رایانه را از فعالیت مغز شما تهیه می کند.

تکنیسین به شکل موج ها توجه ویژه ای می کند، و با ضربات مختصری از انرژی، مانند چراغ های چشمک زن، باعث می شود که اگر حتی اخنلال جزیی در نوار مغزی وجود داشته باشد آشکار کند.

انواع نوار مغز

EEG معمولی

ضبط معمول نوار مغز حدود 20 تا 40 دقیقه طول می کشد.

در طول تست از شما خواسته می شود بی سر و صدا استراحت کرده و هر از گاهی چشمان خود را باز یا بسته کنید. در بیشتر موارد، شما باید برای چند دقیقه عمیق نفس بکشید. در پایان EEG  احتمال دارد یک چراغ چشمک زن در نزدیکی قرار داده شود تا ببیند آیا این بر فعالیت مغز شما تأثیر می گذارد یا نمی گذارد.

EEG خواب یا نوار مغز محروم از خواب

نوار مغز خواب در حالی که شما خواب هستید انجام می شود.

اگر یک نوار مغز معمولی اطلاعات کافی را ارائه ندهد احتمال دارد پزشکتان نوار مغز خواب را توصیه کند.

در بعضی موارد، ممکن است از شما خواسته شود شب قبل از انجام نوار مغز خواب بیدار بمانید تا شما بتوانید در حین انجام نوار مغز بخوابید. به این نوار مغز، محروم از خواب هم گفته می شود.

EEG سرپایی

EEG سرپایی روشی است که فعالیت مغز در طول 24 ساعت شبانه روز، در طی یک دوره یا بیشتر از یک روز ثبت می شود. گیرنده ها به یک ضبط کننده قابل حمل EEG متصل می شوند که می تواند بر روی لباس شما قرار بگیرد.

می توانید بیشتر فعالیت های روزمره خود را هنگام ضبط انجام دهید و لازم نیست نگران خیس شدن تجهیزات باشید.

تله متری فیلم

تله متری ویدئویی هم نامیده می شود، نوع خاصی از نوار مغز است که در هنگام ضبط نوار مغز از آن فیلم برداری می شود و می تواند به ارائه اطلاعات بیشتر در مورد فعالیت مغز کمک کند. تله متری فیلم معمولاً طی چند روز و در حالی که در یک بیمارستانی بستری هستید، انجام می شود. سیگنال های نوار مغز به صورت بی سیم به رایانه منتقل می شوند. ویدیو همچنین توسط کامپیوتر ضبط شده و توسط پرسنل آموزش دیده تحت کنترل دائمی نگهداری می شود.

کاربرد EEG

نوار مغز برای ارزیابی چندین نوع از اختلالات مغزی استفاده می شود.

• نوار مغز همچنین ممکن است برای کنترل و نظارت بر جریان خون در مغز در طی اقدامات جراحی استفاده شود.
• EEG یکی از اصلی ترین آزمایشات تشخیصی صرع است. در صورت ابتلای شما به صرع، فعالیت تشنج به عنوان امواج سریع بر روی نوار مغز ظاهر می شود.
• EEGبرای تعیین فعالیت الکتریکی کلی مغز (به عنوان مثال، ارزیابی تروما، مسمومیت با مواد مخدر یا میزان آسیب مغزی در بیماران) مورد استفاده قرار گیرد.
• در مبتلایان به ضایعات مغزی که ممکن است ضایعه در اثر تومور یا سکته مغزی ایجاد شده باشد، بسته به اندازه و محل ضایعه، می تواند امواجنوار مغزخیلی کندی داشته باشند.
• EEG همچنین می تواند برای تشخیص سایر اختلالات تأثیرگذار بر فعالیت های مغزی از جمله بیماری آلزایمر، اختلالات روانپزشکی خاص و اختلال خواب به نام ناركولپسی انجام شود.

نوار مغز همچنین برای تشخیص یا درمان اختلالات زیر مفید می باشد:

• تومور مغزی
• فراموشی
• سکته مغزی
• اختلالات خواب
• التهاب مغز (آنسفالیت)
• آسیب مغزی از ضربه به سر
• اسکیزوفرنی کودکی (جنون جوانی)
• اختلال عملکرد مغز که می تواند علل مختلفی داشته باشد (انسفالوپاتی)

از EEG برای تأیید مرگ مغزی در فردی که در حالت اغما مداوم است استفاده می شود.

EEG مداوم برای کمک به پیدا کردن سطح مناسب بیهوشی برای کسی که در حالت اغما از نظر پزشکی قرار گرفته، کاربرد دارد.

عوارض نوار مغز

EEG سال هاست که مورد استفاده قرار می گیرد و روشی بی خطر محسوب می شود و باعث ناراحتی نمی شود. نوار مغز فعالیت گیرنده های را ضبط می کند و هیچ حسی ناخوشایندی را در بیمار بوجود نمی آورند. علاوه بر این ،در حین نوار مغز هیچ گونه خطر ابتلا به شوک الکتریکی وجود ندارد. در موارد نادر، EEG می تواند در فرد مبتلا به بیماری صرع، تشنج ایجاد کند. تشنج به دلیل چراغ چشمک زن یا تنفس عمیق و تند می باشد که ممکن است در طول آزمایش ایجاد شود. در صورت بروز تشنج، تکنیسین فورا آن را درمان می کند.

بسته به وضعیت پزشکی خاص شما، خطرات دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد. قبل از نوار مغزی حتما در مورد هرگونه نگرانی با پزشکتان مشورت کنید. ممکن است از شما خواسته شود که 1 تا 2 روز قبل از EEG داروهای تشنج یا ضد افسردگی خاصی مصرف نکنید که این می تواند شما را مستعد ابتلا به تشنج کند، یعنی دقیقاً همان چیزی است که پزشکتان می خواهد اندازه گیری کند. در طی EEG، پزشک احتمال دارد مواردی را که باعث تحریک تشنج می شود، مانند تنفس عمیق یا چراغ چشمک زن، اعمال کرده تا بررسی کند چه اتفاقی در مغز هنگام تشنج رخ می دهد.

برخی عوامل یا شرایط خاص ممکن است در خواندن آزمون EEG اختلال ایجاد کند. که عبارتند از:

• موهای روغنی یا وجود اسپری مو
• حرکت بدن یا چشم در طول آزمایشات
• برخی از داروهای خاص مانند آرام بخش
• چراغ ها، مخصوصاً نورهای روشن یا چشمک زن
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی) ناشی از ناشتا بودن
• نوشیدنی های حاوی کافئین، مانند قهوه، کولا و چای

آمادگی برای EEG

از تکنیسین خود بخواهید قبل از انجام EEG، دستورالعمل ها را به شما بگوید.

در زیر لیستی از مراحل مشترکی که احتمال دارد از شما خواسته شود انجام دهید، آورده شده است.

• بر اساس وضعیت پزشکی شما، پزشکتان می تواند سایر داروهای خاص را تجویز کند.
• 8 تا 12 ساعت قبل از آزمایش از مصرف هرگونه غذا یا نوشیدنی حاوی کافئین خودداری کنید.
• از گرسنگی و تشنگی شب قبل یا روز عمل خودداری کنید. احتمال دارد قند خون پایین بر نتایج تأثیر منفی بگذارد.
• نام تمام داروها و مکمل های گیاهی که مصرف می کنید، به تکنیسین خود بگویید. بدون مشورت با پزشکتان، مصرف داروها را متوقف نکنید.
• شما باید فرم رضایت نامه امضا کنید که به پزشکتان اجازه انجام مراحل را می دهد. فرم را با دقت بخوانید و اگر ابهامی وجود دارد سؤال کنید.
• موهای خود را با شامپو بشویید، اما شب قبل از آزمایش از نرم کننده استفاده نکنید. از استفاده محصولات مراقبت از مو مانند ژل خودداری کنید. محصولات مو می توانند چسبندگی هایی ایجاد کند که گیرنده ها را در خود نگه دارند و برای تهیه نوار مغزی ایجاد مشکل کند.
• از راهنمایی های تکنیسین در مورد کاهش خواب در شب قبل از انجام آزمایش، پیروی کنید. برخی از آزمایشات نوار مغز نیاز دارند که شما در طی این روش بخوابید. اگر نوار مغز در طول خواب انجام شود، ممکن است بزرگسالان مجاز به خوابیدن بیش از 4 یا 5 ساعت شب قبل از آزمایش نیستند.

در حین انجام EEG

EEG ممکن است به صورت سرپایی انجام شود. روش EEG بستگی به شرایط و عملکرد شما دارد.

معمولا نحوه تهیه نوار مغز از یک روند پیروی می کند:

• از شما خواسته می شود چشمان خود را ببندید، استراحت کنید و ساکت باشید.
• از شما خواسته می شود که در یک صندلی استراحت کنید یا روی تخت دراز بکشید.
• بین 16 تا 25 گیرنده با خمیر مخصوص به پوست سر شما وصل می شود، یا از درپوش حاوی گیرنده استفاده می گردد.
• یک تکنسین سر شما را اندازه گیری کرده و پوست سر را با یک مداد مخصوص علامت گذاری می کند تا محل اتصال گیرنده ها را مشخص شود. ممکن است آن نقاطی که روی پوست سر شما قرار دارد با یک کرم رنده شده نرم شود تا کیفیت ضبط بهبود یابد.

پس از شروع ضبط، باید در طول آزمایش همچنان بدون حرکت باقی بمانید. تکنیسین شما را از طریق یک پنجره در یک اتاق مجاور کنترل می کند. ضبط می تواند به صورت دوره ای متوقف شود تا به شما امکان استراحت یا تغییر مکان داده شود. بعد از اینکه تکنیسین شما هنگام استراحت، ضبط اولیه را انجام می دهد، او ممکن است شما را با محرک های مختلف آزمایش کند تا فعالیت موج مغزی را که هنگام استراحت نشان نمی دهد را بررسی کند. در زمان های مختلف، تکنسین از شما می خواهد چشم هایتان را باز کرده و ببندید، چند محاسبه ساده انجام دهید، یک پاراگراف بخوانید، به یک تصویر نگاه کنید، به مدت 3 دقیقه عمیق و سریع نفس بکشید، یا حتی در معرض یک چراغ چشمک زن قرار بگیرید.

این مطالعه به طور کلی توسط یک تکنسین نوار مغز انجام می شود و تقریباً 45 دقیقه تا 2 ساعت طول می کشد.

اگر شما به دلیل اختلال خواب نوار مغز را تهیه می کنید، نوار مغز احتمال دارد در هنگام خواب انجام شود.

بعد از انجام نوار مغز

پس از اتمام آزمایش، گیرنده ها برداشته می شوند و خمیر با آب گرم یا استون شسته می شود. در بعضی موارد، ممکن است لازم باشد موهای خود را دوباره در خانه بشویید. اگر برای تست از هرگونه آرام بخش استفاده کردید، بهتر است که تا زمانی که تاثیر آرام بخش ها از بین نرفته باشند، استراحت کنید. شاید تحریک پوست یا قرمزی در مکان هایی که گیرنده ها قرار داده شده اند وجود داشته باشد، اما این ضایعات طی چند ساعت از بین می رود. بسته به وضعیت خاص شما، تکنیسین ممکن است دستورالعمل های جانبی یا متناوب را بعد از نوار مغزی به شما ارائه دهد.

نتایج نوار مغز

یک متخصص مغز و اعصاب نتایج نوار مغز را تفسیر می کند و سپس نتایج را به پزشکتان ارسال می کند.

نوار مغز، امواج مغزی را از مکان های مختلف مغز ثبت می کند. هر منطقه نوار، موج مغزی متفاوتی را برای تفسیر متخصص مغز و اعصاب ایجاد می کند. متخصص مغز و اعصاب هنگام بررسی ضبط ها، به دنبال الگوهای خاصی می باشد که بیانگر مشکلاتی در ناحیه خاصی از مغز است.  به عنوان مثال، برخی از انواع تشنج ها، الگوهای خاص موج مغزی دارند.

نتایج عادی نوار مغز

فعالیت الکتریکی مغز در نوار مغز به عنوان الگویی از امواج ظاهر می شود.

سطوح مختلف هوشیاری، دامنه مشخصی از فرکانس امواج در ثانیه دارند که طبیعی تلقی می شوند.

به عنوان مثال، الگوهای موج وقتی بیدار می شوید از زمانی که خواب هستید، سریع تر خواهند بود.

EEG نشان می دهد که آیا فرکانس امواج یا الگوهای طبیعی یا غیرطبیعی هستند.

فعالیت عادی به طور معمول بدان معنی است که شما اختلال مغزی ندارید.

نتایج غیر طبیعی

نتایج EEG غیر طبیعی نوار مغز ممکن است به دلیل برخی اختلالات یا بیماری ها زیر باشد:

• تومور
• میگرن
• آسیب سر
• اختلال خواب
• آنسفالیت (تورم مغز)
• مصرف الکل یا مواد مخدر
• صرع یا اختلال تشنج دیگر
• خون ریزی غیر طبیعی در مغز
• بافت مرده به دلیل انسداد جریان خون

مشورت در مورد نتایج آزمایش با پزشک بسیار مهم است. قبل از بررسی نتایج، ممکن است یادداشت کردن هر سؤالی که می خواهید بپرسید مفید باشد.

سؤالاتی را برای پرسیدن از پزشکتان بنویسید، مانند:

• آیا نیاز به تکرار آزمون دارم؟
• براساس نتایج، مراحل بعدی من چیست؟
• آیا عواملی وجود دارد که ممکن است به نوعی در نتایج این آزمون تأثیر بگذارد؟