تشنج بزرگ یا گراند مال

تشنج بزرگ یا گراند مال که به عنوان یک تشنج کلی تونیک – کلونیک نیز شناخته می شود باعث از بین رفتن هوشیاری و انقباضات شدید عضلات می گردد. یک تشنج بزرگ یا گراند مال، ناشی از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز است. معمولاً، یک تشنج بزرگ در اثر صرع ایجاد می شود. اما گاهی اوقات، این نوع تشنج ناشی از سایر بیماری ها، مانند افت قند خون، تب بالا یا سکته مغزی رخ می دهد. بسیاری از افرادی که دچار تشنج بزرگ یا گراند مال می شوند بیشتر از یکبار آن را تجربه نمی کنند و به درمان نیاز ندارند. اما افرادی که تشنج های مکرر را تجربه می کنند ممکن است برای کنترل و جلوگیری از بروز تشنج های بعدی به داروهای ضد تشنج روزانه نیاز داشته باشند.

علت تشنج بزرگ یا گراند مال

تشنج بزرگ یا گراند مال هنگامی اتفاق میفتد که فعالیت الکتریکی بر روی کل سطح مغز به طور غیرطبیعی مختل شود. سلول های عصبی مغز به طور معمول با ارسال سیگنال های الکتریکی و شیمیایی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. در مبتلایان به تشنج، فعالیت الکتریکی مغز تغییر می کند و بسیاری از سلول های عصبی به طور همزمان تحریک می شوند. علت اصلی این تغییرات هنوز مشخص نیست .با این وجود، بعضی اوقات تشنج بزرگ یا گراند مال ناشی از شرایط و بیماری های مختلفی است، از جمله:

آسیب یا عفونت

• سکته مغزی
• آسیب به مغز
• عفونت ها مانند آنسفالیت یا مننژیت
• سابقه جراحات ناشی از کمبود اکسیژن

ناهنجاری های مادرزادی یا تکاملی

• تومورهای مغزی
• سندرم های ژنتیکی
• ناهنجاری های رگ های خونی در مغز

اختلالات متابولیکی

• عوارض برخی داروها و الکل
• کمبود گلوکز، سدیم، کلسیم یا منیزیم خون

عوامل خطر تشنج بزرگ یا گراند مال

عوامل خطر ابتلا به تشنج بزرگ یا گراند مال شامل موارد زیر است:

• کمبود خواب
• مصرف مواد مخدر و الکل
• سابقه خانوادگی اختلالات تشنج
• بیماری های مختل کننده تعادل الکترولیت
• هرگونه آسیب به مغز در اثر ضربه، سکته مغزی، عفونت مغزی

علائم تشنج بزرگ یا گراند مال

تشنج گراندمال یا بزرگ دو مرحله دارد:

فاز تونیک

در این مرحله از دست دادن هوشیاری رخ می دهد و ماهیچه ها به طور ناگهانی منقبض شده و باعث می شوند فرد بیفتد. این مرحله حدود 10 تا 20 ثانیه طول می کشد.

مرحله کلونیک

ماهیچه ها به سمت انقباضات ریتمیک می روند و به طور متناوب خمیده و آرام می شوند. تورم معمولاً یک یا دو دقیقه یا کمتر طول می کشد.

علائم و نشانه های زیر در برخی از افراد مبتلا به تشنج ممکن است به ندرت مشاهده شوند:

• سردرد شدید
• خستگی و خواب آلودگی
• گیجی و یا سردرگمی
• عدم پاسخگویی و هوشیاری برای چند دقیقه
• جیغ کشیدن یا گریه کردن در ابتدای تشنج
• از دست دادن کنترل مدفوع و ادرار در حین یا به دنبال تشنج

مراجعه به پزشک در صرع گراندمال

 در صورت بروز هر یک از موارد زیر، فوراً بیمار باید به پزشک مراجعه کند:

• تب شدید
• گرمازدگی
• تشنج در زنان باردار
• تشنج در مبتلایان به دیابت
• تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد. یا صرع استاتوس
• تشنج دیگری بلافاصله بعد از تشنج اول
• افزایش تعداد تشنج بدون هیچ علت خاص
• ظاهر شدن علائم جدید در هنگام تشنج
• فرد حین تشنج به خود آسیب رسانده باشد.
• تنفس یا هوشیاری فرد پس از متوقف شدن تشنج برنگردد.

عوارض تشنج بزرگ یا گراند مال

بروز تشنج می تواند به شرایطی منجر شود که برای بیمار و حتی اطرافیان آن خطرناک باشد. برخی از عوارض ناشی از تشنج بزرگ یا گراند مال، عبارتند از:

• خطر سقوط و افتادن فرد
• احتمال غرق شدن در صورت بروز تشنج هنگام شنا یا حمام کردن
• حوادث رانندگی در صورت بروز تشنج همراه با از دست دادن هوشیاری یا کنترل
• عوارض بارداری. تشنج در دوران بارداری برای مادر و کودک می تواند خطرناک باشد و برخی داروهای ضد صرع خطر نقص هنگام تولد را افزایش می دهد.
• مسائل بهداشتی عاطفی. افراد مبتلا به تشنج به احتمال زیاد دچار مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب هستندکه ممکن است این مشکلات ناشی از خود بیماری و یا عوارض جانبی دارو های صرع باشد.

تشخیص تشنج بزرگ یا گراند مال

بعد از تشنج، پزشک علائم و تاریخچه پزشکی بیمار را به طور کامل بررسی می کند و احتمال دارد چندین آزمایش را برای تعیین علت تشنج پیشنهاد دهد.

آزمایشات برای تشخیص تشنج بزرگ یا گراند مال ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• امتحان عصب شناسی، ارزیابی رفتار، توانایی های حرکتی و عملکرد ذهنی بیمار برای تایید و یا تشخیص اختلال و یا آسیب  مغز و سیستم عصبی
• آزمایش خون برای بررسی علائم عفونت، شرایط ژنتیکی، قند خون یا عدم تعادل الکترولیت از یک نمونه خون
• نمونه گیری از مایع مغزی نخاعی برای تایید و یا رد کردن عفونت به عنوان علت اصلی تشنج
• الکتروانسفالوگرام EEG، برای تایید و یا تشخیص بیماری و شرایط دیگری که علائمی شبیه به تشنج دارند، همچنین در تشخیص احتمالی دارد دوباره تشنج موثر است.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری(CT)، برای به دست آوردن تصاویر مقطعی از مغز به منظور تشخیص ناهنجاری هایی مغز مانند تومورها، خونریزی و کیست
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تشخیص ضایعات یا ناهنجاری هایی را در مغز
• توموگرافی انتشار پوزیترون(PET)، برای تهیه تصاویر از مناطق فعال مغز و تشخیص ناهنجاری ها
• انتشار توموگرافی کامپیوتری انتشار یک فوتون (SPECT)، برای تهیه تصاویر سه بعدی از فعالیت جریان خون در مغز درمان تشنج بزرگ یا گراند مال

درمان تشنج بزرگ یا گراند مال

بسیاری از افراد ممکن است بیش از یک بار تشنج را تجربه نکنند. به همین علت پزشک تا زمانی که بیمار به تشنج های مکرر مبتلا نباشد درمان را شروع نمی کند. درمان معمولاً شامل استفاده از داروهای ضد تشنج است.

یافتن دارو و دوز مناسب آن برای درمان می تواند چالش برانگیز باشد. پزشک احتمالاً ابتدا یک داروی را با دوز نسبتاً کم تجویز می کند و سپس دوز را به تدریج افزایش می دهد. برای بسیاری از افراد مبتلا به تشنج بزرگ یا گراند مال فقط مصرف یک دارو می تواند  از بروز تشنج های بعدی جلوگیری کند، اما سایر افراد به بیش از یک دارو نیاز دارند. اگر بیماری با یک یا چند  دارو به تنهایی درمان نشود پزشک  ترکیبی از دو دارو را تجویز می کند.

بیماران برای دستیابی به بهترین روند درمانی تشنج باید داروهای خود را دقیقا طبق تجویز پزشک مصرف کنند. قبل از استفاده سایر داروها همراه با داروهای صرع حتما با پزشک مشورت شود و هرگز بدون مشورت با پزشک به طور خودسرانه مصرف دارو ترک نگردد.

عوارض خفیف داروهای ضد تشنج می تواند شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• سرگیجه
• افزایش وزن

عوارض جانبی نگران کننده تری که باید فوراً مورد درمان قرار بگیرند، عبارتند از:

• بثورات پوستی
• خستگی شدید
• مشکلات گفتاری
• اختلال در خلق و خو
• از دست دادن هماهنگی

علاوه بر این، داروی Lamictal با افزایش خطر مننژیت آسپتیک، التهاب غشاهای محافظتی که مغز و نخاع را پوشانده و مشابه مننژیت باکتریایی است، مرتبط است.

جراحی و سایر روش های درمانی

هنگامی که داروهای ضد تشنج مؤثر نباشند، سایر روش های درمانی ممکن است گزینه درمانی تشنج بزرگ یا گراند مال باشند:

عمل جراحی

• هدف از عمل جراحی جلوگیری از بروز تشنج است. جراحان منطقه مغز که در آن قسمت تشنج شروع می شود را پیدا کرده و آن را از بین می برند. جراحی برای افرادی که مکان تشنج در مغز آنها یک جای مشخص و معینی است، بهتر عمل می کند.

تحریک عصب واگوس

• در این روش دستگاهی زیر پوست سینه بیمار کاشته می شود که عصب واگ را در گردن او تحریک می کند. دستگاه سیگنال هایی به مغز ارسال می کند که باعث تشنج می شود. با تحریک عصب واگ، ممکن است بیمار هنوز نیاز به مصرف دارو داشته باشد، اما دوز دارو کاهش می یابد.

تحریک عصب پاسخگو

• در حین عصب دهی پاسخگو، دستگاهی در سطح مغز یا بافت مغز کاشته می شود که می تواند فعالیت تشنج را تشخیص و آن را متوقف کند.

تحریک عمیق مغز

• در این روش پزشکان گیرنده های را در مناطق معینی از مغز بیمار قرار می دهند تا فعالیت غیر طبیعی مغز را تنظیم می کند.

رژیم درمانی

• پیروی از رژیم غذایی پر چربی و کم کربوهیدرات ها، معروف به رژیم کتوژنیک، می تواند کنترل تشنج را بهبود ببخشد.

بارداری و تشنج

زنان با سابقه تشنج، معمولاً قادر به بارداری سالم هستند. اما نقایص هنگام تولد مربوط به برخی از داروهای خاص ضد صرع ممکن است گاهی رخ دهد. به طور خاص، اسید والپروئیک با نقایص شناختی و نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا همراه است. آکادمی مغز و اعصاب آمریکایی توصیه می کند که خانم ها به دلیل خطرات برای کودک از مصرف اسید والپروئیک در دوران بارداری خودداری کنند. پرهیز از اسید والپروئیک در سه ماهه اول بارداری، در صورت امکان، بسیار مهم است. به دلیل خطر نقص هنگام تولد و  اینکه بارداری می تواند سطح داروها را تغییر دهد، برنامه ریزی پیش از بارداری برای خانم هایی که سابقه تشنج داشته اند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در بعضی موارد، پزشک می تواند دوز داروی تشنج را قبل یا در دوران حاملگی تغییر دهد اما تغییر داروها به ندرت صورت می گیرد. همچنین برخی از داروهای ضد تشنج می توانند تأثیر داروهای ضد بارداری خوراکی را تغییر دهند و برخی از داروهای ضد بارداری خوراکی می توانند سرعت جذب داروهای تشنجی را تسریع کنند.

سبک زندگی و داروهای خانگی تشنج بزرگ یا گراند مال

برخی راهکار به منظور کنترل تشنج بزرگ یا گراند مال، عبارتند از:

• استفاده از دستبند هشدار پزشکی
• مصرف دارو طبق تجویز و دستورالعمل پزشک
• خواب کافی، کمبود خواب می تواند باعث تشنج شود. بیمار باید هر شب استراحت کافی داشته باشد.

امنیت شخصی

معمولاً تشنج بزرگ یا گراند مال منجر به صدمات جدی نمی شود، اما تشنج های مکرر احتمال آسیب دیدگی فرد وجود دارد. در صورتی که مبتلا به تشنج بزرگ یا گراند مال هستید برای جلوگیری از آسیب دیدگی در هنگام تشنج سعی کنید هرگز به تنهایی شنا نکنید و نزذیک آب نباشید. در حین فعالیت هایی مانند دوچرخه سواری یا تمرینات ورزشی کلاه ایمنی بپوشید.

کمک های اولیه در تشنج

برای کمک به فرد مبتلا به تشنج بزرگ یا گراند مال در هنگام تشنج:

• با دقت شخص را به یک طرف بچرخانید.
• چیزی نرم را زیر سر بیمار قرار دهید.
• لباس بیمار را به خصوص در قسمت گردن شل کنید.
• عینک بیمار را بردارید.
• از قرار دادن انگشتان یا اشیاء دیگر در دهان شخص خودداری کنید.
• سعی نکنید تشنج بیمار را مهار کنید.
• تا زمان رسیدن پرسنل پزشکی در کنار بیمار باشید.

 در محل کار، با سرپرست خود ملاقات کرده و در مورد اختلال تشنج و نحوه تأثیر آن صحبت کنید تا در صورت بروز تشنج در محل کار آنها بدانند که چه کمکی می توانند به شما کنند.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

تشنج نیاز به درمان فوری پزشکی دارد و همیشه زمان لازم برای آماده شدن به منظور مراجعه به پزشک وجود ندارد.

اما حین مراجعه به پزشک برای آمادگی بیشتر، بهتر است:

• جزییات مربوط به تشنج از جمله زمان، مکان، علائمی را که تجربه کرده اید و مدت زمان ماندگاری علائم را یادداشت کنید.
• لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی و دوزهای مورد استفاده را تهیه کنید.
• از یکی از اعضای خانواده بخواهید که همراه شما بیاید، شاید شما تمام اتفاقات حین تشنج را به خاطر نیاورید و یک ناظر بهتر بتواند علائم شما را توصیف کند.

 برای یک تشنج بزرگ در مورد مال، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:

• آیا من صرع دارم؟
• آیا نیاز به محدود کردن فعالیت ها دارم؟
• آیا ممکن است تشنج بیشتری را تجربه کنم؟
• آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
• آیا گزینه دیگری برای رویکرد اصلی که پیشنهاد می کنید وجود دارد؟
• به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟آیا این آزمایشات به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
• چه درمانی وجود دارد و کدام یک را توصیه می کنید؟ عوارض جانبی درمان چیست؟

احتمالاً پزشک از شما سؤالاتی از قبیل:

• شما یا فرزندتان چه دارویی را مصرف کرده اید؟
• آیا می توانید یک تشنج معمولی را توصیف کنید؟
• چه زمانی شما یا فرزندتان شروع به تجربه علائم کردید؟
• چند بار تشنج رخ می دهد؟آن ها چقدر دوام می آورند؟
• آیا متوجه محرک های تشنج مانند کمبود خواب یا بیماری شده اید؟
• آیا همه تشنج ها شبیه به هم بوده اند، یا علائم آنها با هم فرق داشته است؟

منبع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/grand-mal-seizure/symptoms-causes/syc-20363458

[advisers limit=3 skill=”25″]