عدم تخمک گذاری

به آزاد شدن تخمک از تخمدان های یک زن در طول چرخه قاعدگی تخمک گذاری گفته می شود. عدم تخمک گذاری یکی از علل شایع ناباروری است. این وضعیت اغلب به دلیل عدم تعادل هورمونی رخ می دهد و علامت اصلی آن داشتن قاعدگی نامنظم است. عدم تخمک گذاری اغلب با تغییر شیوه زندگی و یا مصرف دارو درمان می شود.

عدم تخمک گذاری زمانی رخ می دهد که در طول چرخه قاعدگی هیچ تخمکی از تخمدان شما آزاد نشود. آزاد شدن یک تخمک برای بارداری لازم است. از آنجایی که چندین هورمون مختلف در تخمک گذاری دخیل هستند، دلایل زیادی برای عدم تخمک گذاری وجود دارد. عدم تخمک گذاری مزمن یکی از علل شایع ناباروری است. بررسی ها نشان می دهد که بیش از 40 درصد از زنان به دلیل عدم تخمک گذاری توانایی باروری خود را از دست داده اند.

عملکرد تخمک گذاری چگونه است؟

تخمک گذاری به آزاد شدن یک تخمک از تخمدان های یک زن گفته می شود. تخمک گذاری بخشی از چرخه قاعدگی زنان است. آزاد شدن تخمک به طور متوسط، در روز 14 سیکل قاعدگی 28 روزه رخ می دهد. هورمون های متعددی در تخمک گذاری نقش دارند.

فرآیند تخمک گذاری زمانی شروع می شود که بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را آزاد می کند. گنادوتروپین باعث می شود که غده هیپوفیز که در ساقه مغز قرار دارد، هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) را ترشح کند.

بین روزهای ششم و چهاردهم چرخه قاعدگی، FSH باعث می شود فولیکول های تخمدان به تدریج به بلوغ برسند. فولیکول ها به کیسه های کوچک مایع در تخمدان ها گفته می شود که هر یک حاوی یک تخمک در حال رشد هستند. در روزهای 10 تا 14 چرخه قاعدگی، تنها یکی از فولیکول‌های در حال رشد، تخمک کاملاً بالغ را تشکیل می‌دهد. در حدود روز چهاردهم چرخه قاعدگی، افزایش ناگهانی LH باعث می شود که تخمدان تخمک خود را آزاد کند. به این حالت تخمک گذاری می گویند.

پس از تخمک گذاری، تخمک سفر پنج روزه خود را از طریق لوله فالوپ به سمت رحم آغاز می کند. همانطور که تخمک از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می کند، سطح پروژسترون، در بدن افزایش می یابد. ترشح زیاد این هورمون به آماده سازی پوشش رحم برای بارداری کمک می کند.

آیا ممکن است بدون تخمک گذاری، پریود شوم؟

در دنیای پزشکی، قاعدگی زمانی رخ می دهد که تخمک آزاد شده از تخمدان ها، بارور نشود. عدم لقاح تخمک علت اصلی فروریختن دیواره رحم است. در نتیجه پوشش داخلی رحم که اندومتر نامیده می شود در طی چند روز با خونریزی قاعدگی فرو می ریزد. به همین دلیل، از نظر پزشکی نمی توانید بدون تخمک گذاری پریود شوید.

البته در برخی موارد نیز ممکن است بدون تخمک گذاری دچار پریود شوید. این وضعیت به عنوان خونریزی غیرطبیعی رحم (AUB) یا خونریزی بدون تخمک گذاری شناخته می شود. AUB یک خونریزی نامنظم رحمی است. تقریباً یک سوم زنانی که در سنین باروری هستند این وضعیت را تجربه می کنند.

عدم تخمک گذاری چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟

عدم تخمک گذاری می تواند تمام زنانی که تخمدان دارند و در سن باروری هستند، را تحت تاثیر قرار دهد. برای ابتلا به مشکل عدم تخمک گذاری نمی توان سن خاصی را در نظر گرفت. این وضعیت می تواند زنان را از سن 15 سالگی تا 51 سالگی که تقریبا شروع یائسگی است، تحت تاثیر قرار دهد. با این حال ابتلا به عدم تخمک گذاری در موارد زیر شایع تر است:

• زنانی که در دوران پیش از یائسگی قرار دارند.
• زنانی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) مبتلا هستند.
• دخترانی که به تازگی به سن بلوغ رسیده اند و به تازگی پریود شدن را تجربه می کنند.

زنانی که دارای شاخص توده بدنی (BMI) بسیار پایینی هستند. کمبود وزن بیش از حد در این زنان معمولاً ناشی از بی اشتهایی یا انجام ورزش های زیاد و طولانی است.

عدم تخمک گذاری یک بیماری شایع است. متاسفانه ابتلا به این وضعیت زنان بسیاری را درگیر می کند. تقریبا 25 درصد از  موارد ناباروری به دلیل عدم تخمک گذاری رخ می دهد.  تقریباً از هر 10 زن دارای تخمدان در سنین باروری 1 نفر در مقطعی از زندگی خود عدم تخمک گذاری را تجربه می کنند.

علائم و نشانه های عدم تخمک گذاری چیست؟

آگاهی از علائم کلی تخمک گذاری و پیگیری چرخه های قاعدگی می تواند در مورد علائم و نشانه های این اختلال به شما هشدار دهد. مهم است که به خاطر داشته باشید که پریود شدن لزوماً به معنای تخمک گذاری نیست. علائم و نشانه های این اختلال می تواند شامل موارد زیر باشد:

نامنظم بودن قاعدگی. اگر مدت زمان بین دو قاعدگی تغییر کند، دوره قاعدگی شما نامنظم در نظر گرفته می شود. متوسط چرخه قاعدگی 28 روز است، اما می تواند چند روز کوتاهتر یا طولانی تر از دوره قبل باشد.

قاعدگی های بسیار زیاد یا کم. پریود سنگین با از دست دادن بیش از 80 میلی لیتر خون در طول چرخه قاعدگی تعریف می شود. همچنین قاعدگی های سنگین در اغلب موارد بیش از هفت روز طول می کشند. از دست دادن خون کمتر 20 میلی لیتر در طول دوره به عنوان قاعدگی سبک در نظر گرفته می شود.

فقدان پریود (آمنوره). از دست دادن یک یا چند دوره قاعدگی بدون بارداری می تواند نشانه عدم تخمک گذاری باشد. به این وضعیت در اصطلاح پزشکی آمنوره گفته می شود.

کمبود مخاط دهانه رحم. درست قبل و در حین تخمک گذاری، بیشترین ترشحات واژن به نام مخاط دهانه رحم را مشاهده می کنید. این مخاط حالتی سفید و چسبناک دارد و شبیه سفیده تخم مرغ خام است. اگر این ترشحات را ندارید، ممکن است دچار عدم تخمک گذاری شده باشید.

نامنظم بودن دمای پایه بدن. دمای پایه بدن زمانی است که به طور کامل در حالت استراحت هستید. در طول تخمک گذاری معمولاً بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از انجام هر نوع حرکت یا فعالیت بدنی احساس گرما می کنید. تخمک گذاری می تواند باعث افزایش جزئی در دمای پایه بدن شما شود.

علت عدم تخمک گذاری چیست؟

به طور کلی، این اختلال به دلیل اختلال عملکرد یک یا چند هورمون خاص، به ویژه هورمون های زیر در بدن رخ می دهد:

• لوتئینه کننده (LH)
• هورمون محرک فولیکول (FSH)
• هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

با این حال، حتی هورمون‌هایی که مستقیماً در تخمک‌گذاری نقش ندارند، مانند تستوسترون و پرولاکتین، می‌توانند بر هورمون‌های مورد نیاز برای تخمک‌گذاری تأثیر بگذارند. به طور کلی عدم تعادل هورمونی و ابتلا به بیماری های زیر می تواند باعث این اختلال در زنان شود:

سطوح بالای آندروژن ها (هیپرآندروژنیسم)

آندروژن ها گروهی از هورمون ها هستند که به رشد و تولید مثل در مردان و زنان کمک می کنند. به طور معمول، آندروژن ها به عنوان هورمون های مردانه در نظر گرفته می شوند، اما بدن زنان نیز مقدار کمی هورمون آندروژن تولید می کند. تستوسترون، آندروسترون و آندروستندیون جزء مهمترین آندروژن ها هستند. غدد جنسی یعنی تخمدان ها در زنان و بیضه ها در مردان و همچنین غده فوق کلیوی آندروژن تولید می کنند. گاهی ممکن است هورمون های آندروژن در  بدن یک زن بیشتر از سطوح طبیعی باشد. به این وضعیت در اصطلاح پزشکی هیپرآندروژنیسم گفته می شود. فولیکول های تخمدان زنان حاوی تخمک هستند. سطوح بالای آندروژن باعث می شود که این فولیکول ها به جای بزرگ شدن و به بلوغ رسیدن مانند قبل از تخمک گذاری، کوچک بمانند. بیماری هایی که می توانند باعث ابتلا به هیپرآندروژنیسم شوند عبارتند از:

• چاقی بیش از حد
• مشکلات غده فوق کلیوی
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• مصرف برخی داروها مانند استروئیدهای آنابولیک
• اختلالات غده هیپوفیز، مانند سندرم کوشینگ یا آکرومگالی

اختلال عملکرد غده هیپوفیز (هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروف)

غده هیپوفیز در زنان هورمون لوتئینه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) را تولید می کند که برای تخمک گذاری مورد نیاز هستند. اگر غده هیپوفیز به اندازه کافی LH و FSH ترشح نکند باعث عدم تخمک گذاری می شود. بیماری هایی که باعث می شوند غده هیپوفیز شما LH و FSH کافی آزاد نکند عبارتند از:

• سندرم شیهان
• تومور غده هیپوفیز
• آسیب به غده هیپوفیز
• داشتن وزن یا شاخص توده بدنی (BMI) بسیار پایین
• انجام تمرینات ورزشی طولانی مدت یا بیش از حد شدید

سطوح بالای پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی)

پرولاکتین هورمونی است که توسط غده هیپوفیز شما ترشح می شود که عمدتاً برای تحریک تولید شیر مادر (شیردهی) شناخته می شود. پرولاکتین همچنین هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) را که برای تخمک گذاری لازم هستند سرکوب می کند. به همین دلیل، مقدار بالای پرولاکتین در خون شما می تواند باعث این اختلال شود. شرایط و موقعیت هایی که می توانند باعث هیپرپرولاکتینمی شوند عبارتند از:

• بیماری کلیه ها یا کبد
• آسیب به غده هیپوفیز
• اختلال عملکرد غده هیپوفیز
• شیر دادن طولانی مدت به نوزاد
• نوعی تومور غده هیپوفیز به نام پرولاکتینوما

مصرف برخی داروها، مانند داروهای روانگردان، مخدرها و داروهایی که زخم معده یا افزایش سطح اسید معده را درمان می کنند.

کم کاری تیروئید

غده تیروئید غده ای پروانه ای شکل است که درست در جلوی گردن قرار دارد. این غده  دو هورمون به نام های تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) تولید می کند که برای بسیاری از عملکردهای مهم بدن مورد نیاز هستند. سطح پایین تیروکسین خون باعث افزایش ترشح هورمون پرولاکتین توسط غده هیپوفیز می شود. پرولاکتین هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) که برای تخمک گذاری لازم هستند، را سرکوب می کند. بنابراین سطوح پایین تیروکسین می تواند باعث عدم تخمک گذاری در زنان شود. بیماری هایی که با کم کاری تیروئید در ارتباط هستند، عبارتند از:

• پرتو درمانی
• جراحی تیروئید
• مصرف برخی داروها مانند لیتیوم
• تیروئیدیت هاشیموتو، یک بیماری خود ایمنی

سطوح پایین هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

هیپوتالاموس غده مهمی در مغز است که هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را تولید می کند. گنادوتروپین باعث ترشح هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) می شود که برای تخمک گذاری لازم هستند. به همین دلیل، داشتن سطوح پایین گنادوتروپین جفتی در خون می تواند باعث این اختلال شود. آسیب به هیپوتالاموس می تواند باعث ترشح سطوح پایین گنادوتروپین شود. این هورمون ها در عملکرد جنسی زنان نقش بسیار مهمی دارند. بنابراین کاهش شدید این هورمون در خون باعث این اختلال و در نهایت ابتلا زنان به ناباروری می شود.

تشخیص

روش های مختلفی برای تشخیص این اختلال وجود دارد. به طور کلی مهمترین مشخصه این اختلال داشتن دوره های نامنظم قاعدگی است. با این حال، اگر قصد باردار شدن دارید، پزشک باید پیش از هر چیز علت عدم تخمک‌گذاری را بررسی کند. عدم تخمک گذاری در اغلب موارد با ابتلا به بیماری های زمینه ای مختلف در ارتباط است. چنانچه هنوز در سنین باروری قرار دارید، تشخیص و درمان به موقع باعث تخمک گذاری و قاعدگی های منظم در شما خواهد شد.

آزمایشات لازم برای تشخیص این اختلال بستگی به نظر پزشک شما دارد. آزمایش هایی که می توانند به تشخیص این اختلال کمک کنند، عبارتند از:

• بررسی سطح تیروئید
• بررسی سطح پرولاکتین
• اندازه گیری پروژسترون خون
• معاینه سونوگرافی از اندام های لگن

بسیاری از مشکلات مرتبط با عدم تعادل‌ هورمونی که باعث این اختلال می‌شوند، علائم دیگری نیز دارند. بنابراین ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق تر آزمایشات تکمیلی دیگری را نیز برای شما تجویز کند.

عدم تخمک گذاری چگونه درمان می شود؟

درمان این اختلال در صورت امکان به اصلاح عدم تعادل هورمونی ایجاد کننده آن بستگی دارد. به طور کلی، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می تواند تا حد زیادی مشکل این اختلال در زنان را درمان کند. برخی از مهمترین روش ها عبارتند از:

مدیریت استرس

یکی از مهمترین علل ابتلا به بیماری های مختلف قرار گرفتن در معرض استرس شدید و مزمن است. اگر پزشک تشخیص دهد که استرس باعث عدم این اختلال در شما شده است، احتمالاً توصیه می‌کند که استرس خود را کاهش دهید. استفاده از تکنیک‌های آرامش مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق می تواند تا حد زیادی در مقابله با استرس به شما کمک کند.

مدیریت وزن

اگر اضافه وزن دارید، احتمالا پزشک تلاش برای کاهش وزن را به شما توصیه می کند. رسیدن به محدوده وزن ایده آل در اغلب موارد باعث تخمک گذاری منظم می شود. اگر شاخص توده بدنی (BMI) پایینی دارید، ممکن است پزشک افزایش وزن را برای درمان عدم تخمک گذاری توصیه کند. بنابراین اگر به کاهش یا افزایش وزن شدید مبتلا هستید باید حتما با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. استفاده از رژیم های درمانی تحت نظر متخصص باعث می شود تا بتوانید وزن خود را به درستی مدیریت کنید.

کاهش دفعات و شدت ورزش

حتی در انجام تمرینات ورزشی نیز همیشه تعادل را رعایت کنید. تمرینات ورزشی شدید نه تنها فایده ای به بدن شما نمی رسانند، بلکه با مضرات زیادی برای سلامت بدن همراه هستند. اگر تمرینات شدید ورزشی باعث این اختلال شما شده است، پزشک به شما توصیه می کند که زمان و شدت تمرینات خود را کاهش دهید.

درمان های دیگر برای درمان این اختلال عبارتند از:

مصرف داروها. اگر به بیماری زمینه ای خاصی مبتلا هستید که باعث این اختلال در شما شده است، باید این بیماری را درمان کنید.  درمان کامل بیماری زمینه ای باعث رفع کامل مشکل شما خواهد شد. پزشک احتمالاً دارویی برای شما تجویز می کند که می تواند عدم تخمک گذاری شما را نیز درمان کند. به عنوان مثال، گاهی کم کاری تیروئید باعث عدم تخمک گذاری در زنان می شود. در اینگونه موارد مصرف دارو برای درمان کم کاری تیروئید می تواند عدم تخمک گذاری را نیز درمان کند.

تنظیم دوز داروهای فعلی. مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد صرع و داروهای ضد روان پریشی می تواند باعث عدم تخمک گذاری در زنان شوند. اگر قصد باردار شدن دارید، پزشک احتمالا دوز داروهای فعلی‌تان را برای درمان عدم تخمک‌گذاری تنظیم می کند. هرگز بدون نظر و تایید پزشک دوز مصرفی داروهای خود را تغییر ندهید.  همیشه دستورالعمل های موجود در داروهای تجویز شده را دنبال کنید.

دارو درمانی برای عدم تخمک گذاری

همچنین تجویز برخی از داروها نیز می تواند باعث تحریک تخمک گذاری در زنان شود، از جمله:

کلومیفن سیترات (CC). مصرف این دارو به اصلاح بی نظمی های تخمک گذاری کمک می کند.

تزریق گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG). این هورمون باعث می شود تخمدان شما در طول چرخه قاعدگی یک تخمک آزاد کند. یک شکل مصنوعی این هورمون برای کمک به درمان عدم تخمک گذاری تزریق می شود. پزشک این دارو را اغلب همراه با کلومیفن سیترات تجویز می کند.

تزریق هورمون محرک فولیکول (FSH). گاهی بدن شما به اندازه کافی FSH تولید نمی کند و سایر روش های درمانی برای عدم تخمک گذاری نیز موثر واقع نمی شوند. در اینگونه موارد، پزشک از تزریق FSH مصنوعی برای کمک به به آزادسازی تخمک استفاده می کند.

تزریق آگونیست ها و آنتاگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین. تزریق آگونیست ها و آنتاگونیست های گنادوتروپین به کنترل سطح هورمون لوتئینیزه کننده (LH) کمک می کند. هورمون لوتئینیزه کننده برای تخمک گذاری در زنان لازم است.

اگر هدف اصلی شما باردار شدن است و تغییرات سبک زندگی و مصرف داروها به درمان عدم تخمک گذاری شما کمکی نکرده است، می توانید راههای دیگر را امتحان کنید. در صورت عدم تخمک گذاری باز هم می توان با روش های مختلف باردار شد. بنابراین نگران نباشید. از پزشک خود بخواهید که در مورد لقاح خارج رحمی (IVF) یا لقاح داخل رحمی (IUI) راهنمایی های لازم را به شما ارائه کند.

عوامل خطر برای عدم تخمک گذاری چیست؟

عوامل خطر برای عدم تخمک گذاری معمولا شامل موارد زیر است:

ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک. این بیماری به اختصار PCOSS نامیده می شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری شایع است که باعث 70 درصد موارد عدم تخمک گذاری می شود. در زنان مبتلا به PCOS بدن مقدار زیادی هورمون آندروژن تولید می کند. افزایش سطح این هورمون در خون باعث می شود که فولیکول های تخمدان کوچک باقی بمانند و به بلوغ لازم برای تخمک گذاری نرسند.

چاقی.  ابتلا به اضافه وزن شدید باعث می شود بدن شما آندروژن های زیادی تولید کند. افزایش سطح آندروژن ها در خون بر توانایی تخمدان ها برای تولید فولیکول های بالغ تأثیر منفی می گذارد.

لاغری شدید. شاخص توده بدنی بسیار پایین (BMI) یکی از عوامل مهم عدم تخمک گذاری در زنان است.

انجام ورزش شدید و طولانی. شرکت در تمرینات بدنی شدید می‌تواند بر غده هیپوفیز تأثیر بگذارد. در نتیجه غده هیپوفیز نمی تواند به اندازه کافی هورمون جسم زرد را تولید کند. جسم زرد یا هورمون محرک فولیکول برای تخمک گذاری منظم مورد نیاز است.

استرس بیش از حد. تجربه استرس بیش از حد می تواند باعث عدم تعادل در هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)، هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) شود. ابتلا به این اختلالات هورمونی در مجموع با مشکل عدم تخمک گذاری در ارتباط است.

شروع تازه پریود یا رسیدن به آخرین قاعدگی. رسیدن به سن بلوغ و شروع قاعدگی و همچنین نزدیک شدن به سن یائسگی جزء مهمترین دوره های انتقالی در زنان هستند. هر دو وضعیت باعث عدم تعادل در هورمون های بدن و در نتیجه عدم تخمک گذاری می شوند.

پیش آگهی عدم تخمک گذاری چیست؟

پیش آگهی برای عدم تخمک گذاری بستگی به علت عدم تخمک گذاری شما دارد. در بیشتر موارد، عدم تخمک گذاری را می توان با تغییرات سبک زندگی، مصرف داروهای باروری یا درمان بیماری های زمینه ای به طور کامل برطرف کرد. اگر در دوران قبل از یائسگی به سر می برید، درمان عدم تخمک گذاری بسیار دشوار یا حتی غیر ممکن است.

سوالات متداول

آیا می توانم با این اختلال باردار شوم؟ تغییرات سبک زندگی و یا مصرف داروها اغلب می توانند عدم تخمک گذاری را درمان کنند. بنابراین شما فرصتی برای باردار شدن خواهید داشت. با این حال، بسیاری از عوامل دیگر در لقاح و بارداری موفق دخیل هستند. اگر برای عدم تخمک گذاری تحت درمان قرار گرفته اید و هنوز موفق به بارداری نشده اید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک ممکن است برای بارداری استفاده از روش هایی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا لقاح داخل رحمی (IUI) را به شما توصیه کند.

درمان عدم تخمک گذاری چقدر طول می کشد؟ بسته به علت، عدم تخمک گذاری می تواند موقت یا مزمن باشد. مصرف داروها و یا تغییرات شیوه زندگی اغلب می‌توانند عدم تخمک‌گذاری را درمان کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟ اگر دوره های نامنظم، سنگین یا بیش از حد دردناکی دارید، حتماً برای درمان به پزشک خود مراجعه کنید. ابتلا به این وضعیت در اغلب موارد می تواند باعث اختلال در امور روزمره شود. اگر با وجود تلاش منظم موفق به بارداری نمی شوید، با پزشک خود تماس بگیرید. زیرا این وضعیت می تواند نشان دهنده عدم تخمک گذاری در شما باشد.

اگر برای عدم تخمک گذاری تحت درمان قرار گرفته اید و هنوز مشکلی در بارداری دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.

چه سوالاتی باید از پزشکم بپرسم؟

اگر به مشکل عدم تخمک گذاری مبتلا هستید، بهتر است برای راهنمایی بیشتر سؤالات زیر را از پزشک خود بپرسید:

• آیا هنوز هم می توانم باردار شوم؟
• درمان عدم تخمک گذاری چقدر زمان می برد؟
• چه چیزی باعث عدم تخمک گذاری من شده است؟
• برای عدم تخمک گذاری چه داروهایی را می توانم مصرف کنم؟
• برای درمان عدم تخمک گذاری چه نوع تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنم؟

به طور کلی تجربه عدم تخمک گذاری در حین تلاش برای باردار شدن می تواند ناخوشایند و ناراحت کننده باشد. اما خوشبختانه بسیاری از علل عدم تخمک گذاری قابل درمان هستند. اگر علائم و نشانه های عدم تخمک گذاری را در خود مشاهده می کنید، حتما با پزشک تماس بگیرید. پزشک به شما کمک می کند تا علت عدم تخمک گذاری خود را بفهمید و درمان های لازم را دنبال کنید.