بازگشت اسید به مری

بیماری بازگشت اسید معده به مری GERD هنگامی اتفاق می افتد که اسید معده به طور مکرر به داخل مری که دهان و معده را به هم متصل می کند باز گردد. این بازگشت اسید معده یا رفلاکس معده می تواند باعث تحریک پوشش مری فرد مبتلا به این بیماری شود. بسیاری از افراد هر از گاهی شاهد بروز بازگشت اسید به مری هستند. میزان شدت این عارضه متفاوت بوده و بازگشت اسید به مری خفیف  حداقل هر دو هفته یک بار و ریفلاکس اسید متوسط تا شدید که حداقل یک بار در هفته رخ می دهد.

اکثر افراد مبتلا به بیماری بازگشت اسید به مری سعی می کنند تا با تغییر در سبک زندگی و استفاده از داروهای بدون نیاز به نسخه این ناراحتی را مدیریت کنند. اما شدید بودن بازگشت اسید به مری در بعضی از افراد باعث می شود تا آن ها برای کاهش علائم نیاز به مصرف داروهای قوی تر یا حتی انجام عمل جراحی داشته باشند.

علت بازگشت اسید به مری

بیماری بازگشت اسید به مری در نتیجه رفلاکس مکرر معده اتفاق می افتد. زمانی که شما غذایی را می بلعید، یک رشته دایره ای از عضلات در اطراف مری (قسمت پایینی اسفنکتر) آزاد می شوند تا به غذا و مایعات اجازه دهند از این قسمت عبور کرده و وارد شکم شوند. البته بعد از عبور غذا و مایعات این اسفکتر مجدداً بسته خواهد شد. در صورتی که این اسفنکتر به طور غیر طبیعی شل یا تضعیف شود، اسید معده می تواند به داخل مری شما برگشته و در نتیجه باعث بروز این بیماری شود. این بازگشت مکرر اسید باعث تحریک پوشش مری و التهاب این قسمت از دستگاه گوارش فرد خواهد شد.

عوامل خطر بازگشت اسید به مری

عواملی که می تواند احتمال بازگشت اسید به مری (GERD) را در فرد افزایش دهد شامل موارد زیر می شود:

• چاقی
• بارداری
• تأخیر در خالی شدن معده
• فتق قسمت بالایی شکم (فتق هیاتال)
• اختلالات بافت همبند مانند اسکلرودرما

حال عواملی وجود دارد که می تواند شدت رفلاکس اسید در معده را افزایش دهد. این عوامل شامل موارد زیر می شود:

• سیگار کشیدن
• مصرف داروهای خاصی مثل آسپرین
• نوشیدن نوشیدنی های حاوی کافئین زیاد مثل قهوه
• خوردن غذاهای خاص (محرک) مثل غذاهای چرب و سرخ کردنی
• میل کردن وعده های غذایی سنگین در ساعات انتهایی شب و قبل از خواب

علائم بازگشت اسید به مری

علائم شایع بازگشت اسید به مری شامل موارد زیر می شود:

• اختلال در بلع
• درد قفسه سینه
• احساس وجود توده در گلو
• برگرداندن مواد غذایی یا مایع ترش
• احساس سوزش در سینه که به آن سوزش سر دل نیز گفته می شود. این احساس معمولاً بعد از خوردن غذا اتفاق افتاده و ممکن است شب ها شدت پیدا کند.

در صورتی که در ساعات انتهایی شب دچار رفلاکس اسید می شوید، ممکن است شاهد بروز علائم زیر باشید:

• لارنژیت
• سرفه مزمن
• اختلال خواب
• بروز حملات آسم یا شدت گرفتن آسم

زمان ضرورت مراجعه به پزشک

اگر دچار علائمی همچون درد در ناحیه قفسه سینه، تنگی نفس، درد فک یا بازو شدید بهتر است سریعاً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. زیرا این ها ممکن است علائم و نشانه های بروز حمله قلبی در شما باشد.

همچنین در صورت بروز علائم زیر بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

• تجربه بروز علائم شدید یا مکرر GERD
• به خاطر سوزش سر دل خود مجبور باشید هر دو هفته یک بار از داروهای بدون نیاز به نسخه استفاده کنید

عوارض بازگشت اسید به مری

با گذشت زمان، التهاب مزمن در مری فرد می تواند باعث بروز عوارض جانبی زیر شود:

• باریک شدن مری (تنگی مری). صدمه به قسمت انتهایی مری ممکن است باعث به وجود آمدن جای زخم در داخل بافت مری شود. بافت زخم مسیر عبور مواد غذایی را باریک تر کرده و منجر به بروز مشکلاتی در بلع خواهد شد.
• زخم باز در مری. اسید معده می تواند به بافت پوشاننده مری آسیب رسانده و باعث بروز زخم باز شود. زخم مری نیز ممکن است با علائمی مثل خونریزی همراه بوده و علاوه بر ایجاد درد، بلع را با مشکل مواجه کند.
• تغییرات پیش سرطانی در مری (مری بارت). آسیب های ناشی از بازگشت اسید می تواند باعث ایجاد تغییراتی در لایه پوشاننده بافت مری شده و این تغییرات به مرور زمان با خطر ابتلا به سرطان مری همراه خواهد بود.

تشخیص بازگشت اسید به مری

پزشک قادر خواهد بود تا با معاینه فیزیکی و بررسی علائم و نشانه های شما، بیماری بازگشت اسید به مری (GERD) را تشخیص دهد.

البته برای تشخیص دقیق تر و بررسی عوارض جانبی ناشی از این بیماری، پزشک ممکن است انجام موارد زیر را توصیه کند:

آندوسکوپی فوقانی

پزشک برای این کار لوله نازک و انعطاف پذیری مجهز به نور و دوربین (آندوسکوپ) را وارد گلو فرد می کند تا وضعیت داخل مری و معده به خوبی معاینه شود. نتایج این آزمایش با وجود رفلاکس ممکن است کاملاً عادی باشد اما آندوسکوپی می تواند التهاب مری یا عوارض دیگر را به خوبی تشخیص دهد. علاوه بر این از آندوسکوپی می تواند برای نمونه برداری از مری (بیوپسی) استفاده کرد تا وضعیت مری برای تشخیص عوارضی مانند مری بارت (Barrett’s esophagus) مورد آزمایش قرار گیرد.

آزمایش Ph مری به صورت سرپایی

برای انجام این آزمایش یک پروب کوچک از داخل سوراخ بینی وارد دستگاه گوارش فرد شده و در قسمت انتهایی مری قرار خواهد گرفت. سپس پروب وارد می شود، مانیتور به یک کامپیوتر کوچک در روی شانه یا کمربند فرد متصل می شود. مانیتور ممکن است یک لوله (سوند) نازک و انعطاف پذیری باشد که از طریق بینی وارد مری می شود تا وضعیت آن بررسی شود. علاوه بر این ممکن است در حین آندوسکوپی یک گیره وارد مری شده و بعد از دو روز از طریق مدفوع دفع شود.

مانومتری مری

در این آزمایش انقباضات عضلات ریتمیک در داخل مری فرد هنگام بلع اندازه گیری خواهد شد. مانومتری مری همچنین می تواند وضعیت هماهنگی و نیرویی را که توسط عضلات مری آزاد می شود را مورد بررسی و اندازه گیری قرار دهد.

اشعه ایکس دستگاه گوارش فوقانی

در این آزمایش بعد از نوشیدن مایع گچی که پوشش داخل دستگاه گوارش شما را کاملاً می پوشاند از بالاتنه شما تصویر اشعه ایکسی تهیه خواهد شد. این ماده پوشاننده به پزشک کمک می کند تا تصویر دقیق تری از وضعیت ملی، معده و روده فوقانی شما داشته باشد. همچنین ممکن است تا در حین انجام آزمایش از شما خواسته شود تا قرص باریم را ببلعید. این کار به تشخیص باریک شدن مری کمک خواهد کرد.

درمان بازگشت اسید به مری

پزشک احتمالاً در ابتدا برای کاهش علائم بازگشت اسید به مری توصیه خواهد کرد تا اصلاحاتی در شیوه زندگی خود داشته و داروهای بدون نسخه را امتحان کنید. در صورتی که بعد از گذشت چند هفته علائم شما کاهش نیافت، پزشک ممکن است داروهای تجویزی قوی یا انجام عمل جراحی را توصیه کند.

داروهای بدون نسخه 

گزینه های موجود درمانی شامل موارد زیر می شود:

آنتی اسیدها که اسید معده را خنثی می کند.

آنتی اسید ها می توانند به سرعت علائم این عارضه را تسکین دهند. اما آنتی اسیدها قدرت این را ندارند تا به تنهایی مری التهابی آسیب دیده در اثر اسید معده را بهبود ببخشند. همچنین استفاده بیش از حد از آنتی اسیدها می تواند عوارض جانبی مانند اسهال یا مشکلات کلیوی را به دنبال داشته باشد.

داروهایی برای کاهش تولید اسید معده

این داروها که به عنوان مهار کننده های گیرنده H-2 شناخته می شوند شامل داروهایی مثل سایمتیدین، فاموتیدین، هیزاتیدین و رانیتیدین می شوند. مسدود کننده های گیرنده H-2 ممکن است به اندازه آنتی اسیدها سریع عمل نکنند اما تسکین بیشتری داشته و می توانند تا 12 ساعت میزان تولید اسید معده را کاهش دهند. نسخه های قوی تر این داروها را می توانید با تجویز پزشک تهیه کنید.

داروهایی که تولید اسید را مسدود کرده و وضعیت مری را بهبود می بخشد.

این داروها که به عنوان مهار کننده های پمپ پروتون نیز شناخته می شوند، نسبت به مسدود کننده های گیرنده H-2 قوی تر بوده و به بهبود بافت آسیب دیده مری نیز کمک خواهند کرد. مهار کننده های پمپ پروتون بدون نیاز به نسخه شامل امپرازول و لانسوپرازول می شود.

داروهای تجویزی برای درمان بازگشت اسید به مری

داروهای قوی تر تجویزی برای بیماری GERD شامل موارد زیر می شود:

• مسدود کننده های گیرنده H-2 تجویزی- قوی تر. این داروها شامل فاموتیدین، هیراتیدین و رانیتیدن می شود. این داروها به کلی عوارض کمی به دنبال خواهد داشت اما مصرف طولانی مدت آن ممکن است با افزایش خطر کمبود ویتامین B-12 و شکستگی استخوان همراه باشد.
• مهار کننده های پمپ پروتون تجویزی- قوی تر. این داروها عبارتند از اسوموپرازول، لانسوپرازول، امپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول و دکسلانسوپرازول. این داروها نیز عوارض جانبی کمی دارند با این حال ممکن است باعث بروز عوارض جانبی مثل اسهال، سردرد، حالت تهوع و کمبود ویتامین b-12 در فرد مصرف کننده شوند. همچنین استفاده طولانی مدت از این داروها ممکن است خطر شکستگی لگن را افزایش دهد.
• دارو برای تقویت اسفنکتر مری. باکلفون می تواند با کاهش آزاد سازی عضله اسفنکتر مری علائم ناشی از بازگشت اسید به مری را تا حدی کاهش دهد. اما عوارض جانبی استفاده از این داروها شامل بدن درد یا حالت تهوع می شود.

جراحی و سایر درمان ها

معمولاً می توان بازگشت اسید به مری و علائم آن را با داروها تحت کنترل گرفت اما در صورتی که داروها مؤثر نبوده یا بخواهید برای طولانی مدت از آن ها استفاده کنید، پزشک ممکن است درمان های زیر را توصیه کند:

• فوندوپلیکاسیون (Fundoplication). در این شیوه جراح لایه بالایی معده در اطراف اسفنکتر پایینی معده را تا خواهد زد تا سفت شدن عضلات این قسمت از بازگشت اسید به مری جلوگیری کند. فوندوپلیکاسیون معمولاً به صورت نیمه تهاجمی و از طریق لاپروسکوپی انجام می شود. این تا زدن بخش بالایی معده می تواند به صورت جزئی یا کامل صورت بگیرد.
• دستگاه LINX. در این شیوه حلقه ای از مهره های مغناطیسی ریز به دور اطراف محل اتصال معده به مری پیچیده خواهد شد. نیروی جاذبه بین این مهره های مغناطیسی به قدری قوی خواهد بود که محل اتصال مری به اسید معده را بسته نگه داشته و از طرف دیگر به قدری ضعیف خواهد بود که غذا از داخل آن بتواند عبور کند. دستگاه Linx با جراحی نیمه تهاجمی در داخل دستگاه گوارش قرار خواهد گرفت.

سبک زندگی و درمان های خانگی بازگشت اسید به مری

تغییرات سبک زندگی ممکن است به کاهش تعداد ریفلاکس اسید کمک کند.

بهتر است سعی کنید موارد زیر را رعایت کنید:

• وزن سالم داشته باشید. کیلوگرم های اضافه وزن به شکم شما فشار آورده و باعث می شود تا رفلاکس بیشتری وارد مری شما شود.
• کنار گذاشتن سیگار. استعمال سیگار عملکرد اسفنکتر پایینی مری را با مشکل مواجه کرده و می تواند باعث بروز بازگشت اسید به مری شود.
• بالا آوردن تخت. اگر مربتاً در هنگام خواب شاهد بروز علائمی مثل سوزش سر دل هستید، بهتر است قسمت انتهایی سر تخت را حدود چند سانتی بالا بیاورید تا علائم شما کمتر شود. برای این کار کافی است چند جعبه یا تخته در زیر قسمت بالایی تخت قرار دهید تا از ناحیه کمر به بالا کمی ارتفاع پیدا کند. دقت داشته باشید که بالا آوردن بالشت زیر سر چنین تأثیری نخواهد داشت.
• بعد از میل کردن غذا دراز نکشید. بعد از خوردن غذا به مدت حداقل 3 ساعت دراز نکشید.
• به آرامی غذا خورده و غذاها را با دقت بجویید. بعد از هر چند لقمه قاشق یا چنگال خود را کنار گذاشته و بعد از جویدن و قورت دادن کامل غذا مجدداً قاشق و چنگال خود را برداشته و به غذا خوردن ادامه دهید.
• از خوردن غذا یا نوشیدنی هایی که محرک رفلاکس هستند بپرهیزید. دقت داشته باشید که مصرف غذاهای پر چرب یا سرخ شده، سس گوجه، شکلات، نعناع، سیر، پیاز و کافئین محرک اسید معده بوده و بهتر است مصرف آن ها را کاهش داده یا به کلی کنار بگذارید.
• لباس های تنگ نپوشید. لباسهایی که قسمت کمر آن ها تنگ است می تواند فشار بیشتری به شکم و اسفنکتر پایینی معده وارد کرده و در نتیجه باعث بروز علائم بازگشت اسید به مری شود.

درمان های جایگزین بازگشت اسید به مری

هیچ داروی جایگزین تأیید شده ای برای درمان علائم بازگشت اسید به مری و برطرف کردن آسیب دیدگی مری وجود ندارد. البته بعضی از درمان های مکمل وجود دارد که می تواند تا حدی به کاهش علائم بازگشت اسید به مری کمک کند. بهتر است قبل از استفاده از داروهای مکمل با پزشک خود در مورد این موارد درمانی صحبت کنید.

این گزینه های درمانی جایگزین شامل موارد زیر می شود:

• داروهای گیاهی. شیرین بیان و بابونه گاهی اوقات برای کاهش علائم رفلاکس استفاده می شود. البته مصرف داروهای گیاهی ممکن است عوارض جانبی جدی داشته و با داروهای مصرف تداخل داشته باشد. به همین خاطر بهتر است قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی با پزشک خود مشورت کرده و از میزان مناسب مصرفی برای خود اطمینان حاصل کنید.
• روش های آرام سازی. تکنیک هایی که برای کاهش استرس و اضطراب انجام می شود نیز از جمله شیوه های درمانی است که برای کاهش علائم این بیماری مورد استفاده قرار می گیرد. بهتر است از پزشک در مورد تکنیک های آرامبخش سؤال کرده یا با او در این مورد مشورت کنید.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

بعد از تشخیص علائم این عارضه ممکن است پزشک شما را به متخصص دستگاه گوارش ارجاع دهد. از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.

بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:

• لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
• اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
• لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
• دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
• سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.

سوالات بیمار از پزشک

بهتر است در مورد بیماری بازگشت اسید به مری سؤالات زیر را در حین معاینه از پزشک خود بپرسید:

• این بیماری دائمی است یا موقتی؟
• احتمال اصلی بروز علائم این بیماری چیست؟
• چه شیوه های درمانی برای بهبود آن وجود دارد؟
• آیا محدودیت هایی برای این بیماری وجود دارد که باید از آن ها تبعیت کنم؟
• مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه این بیماری ها را در کنار یکدیگر مدیریت کنم؟
• برای تشخیص این عارضه نیاز به انجام چه آزمایشاتی خواهم داشت؟ آیا این آزمایش ها نیاز به آمادگی خاصی خواهد داشت؟

سوالات پزشک از بیمار

پزشک در حین معاینه ممکن است برای تشخیص دقیق تر سؤالات زیرا مطرح کند.

در نتیجه بهتر است آمادگی پاسخ دادن به سؤالات زیر را داشته باشید:

• آیا در بلع غذا با مشکل مواجه هستید؟
• آیا غذا یا مواد ترش به داخل گلوی شما باز می گردد؟
• آیا علائم بعد از خوردن غذا یا دراز کشیدن بدتر می شود؟
• آیا در این مدت وزن اضافه کرده اید یا کاهش وزن داشته اید؟
• آیا عاملی باعث بهبود یا شدت گرفتن علائم شما می شود؟
• آیا علائم تا حدی است که شب ها شما را از خواب بیدار کند؟
• آیا علائم شما موقتی بوده یا به صورت دائمی بروز پیدا می کند؟
• از چه زمانی شاهد بروز علائم بودید؟ علائم این بیماری تا چه میزان شدید بود؟

خلاصه 

زمانی که غذایی را می بلعید، یک رشته دایره ای از عضلات در اطراف مری (قسمت پایینی اسفنکتر) آزاد می شوند تا به غذا و مایعات اجازه دهند از این قسمت عبور کرده و وارد شکم شوند. البته بعد از عبور غذا و مایعات این اسفکتر مجدداً بسته خواهد شد. اگر این اسفنکتر به طور غیر طبیعی شل یا تضعیف شود، اسید معده می تواند به داخل مری شما برگشته و در نتیجه باعث بروز این بیماری شود. این بازگشت مکرر اسید باعث تحریک پوشش مری و التهاب این قسمت از دستگاه گوارش فرد خواهد شد.

پزشک احتمالاً در ابتدا برای کاهش علائم بازگشت اسید به مری توصیه خواهد کرد تا اصلاحاتی در شیوه زندگی خود داشته و داروهای بدون نسخه را امتحان کنید. در صورتی که بعد از گذشت چند هفته علائم شما کاهش نیافت، پزشک ممکن است داروهای تجویزی قوی یا انجام عمل جراحی را توصیه کند.