پالپکتومی دندان چیست؟

پالپکتومی دندان روشی است که برای برداشتن تمام پالپ دندان از تاج و ریشه دندان انجام می شود. پالپ ماده داخلی نرم است که شامل بافت همبند، رگهای خونی و اعصاب دندان را شامل می شود.

پوسیدگی دندان، ناشی از اسید تولید شده در دهان توسط باکتری ها، می تواند مینای دندان، عاج را تحت تأثیر قرار داده و به پالپ برسد. وقتی پالپ دندان اولیه یا شیری آلوده می شود، پالپکتومی بهترین گزینه درمانی برای نجات دندان است. در بزرگسالان، اگر پالپ آلوده باشد، دندان کشیده می شود یا عصب کشی برای نجات دندان انجام می شود. در پالپکتومی برای کاهش درد و جلوگیری از کشیدن دندان، کل پالپ از دندان اصلی آلوده خارج می شود. سپس کانال ریشه با یک ماده قابل جذب مناسب پر می شود. از آنجا که شبیه درمان ریشه است، به آن کانال ریشه کودک نیز گفته می شود.

پالپ دندان قسمت زنده دندان می باشد. این شامل انتهای عصب و رگ های خونی است که دندان شما را زنده یا حیاتی نگه می دارد. دندانهای شما با کمک پالپ دمای گرم و سرد را درک می کنند. همچنین خون غنی از مواد مغذی را به کل دندان می رساند. مهمترین عملکرد پالپ تولید بافت کلسیفیه شده (عاج) است که دندان را نگهداری و تقویت می کند.

قسمت های مختلف دندان

قبل از اینکه بفهمیم پالپکتومی چیست بهتر است اطلاعاتی در مورد خود دندان داشته باشیم. به طور کلی یک دندان از قسمت های مختلفی تشکیل شده، از جمله:

1. تاج. به بخشی از دندان که در داخل دهان قابل مشاهده است، تاج گفته می شود. شکل تاج بسته به عملکرد دندان متفاوت است. به عنوان مثال، دندان های قدامی برای برش به صورت اسکنه ای شکل هستند، در حالی که دندان های آسیاب برای خرد کردن غذا صاف دیده می شود.
2. ریشه. دو سوم دندانی که در استخوان فک جاسازی شده است، ریشه نامیده می شود. ریشه، دندان را در جای خود نگه می دارد.
3. گردن. به ناحیه ای که تاج و ریشه به هم می رسند گردن گفته می شود.

لایه های دندان عبارتند از:

1. مینا. خارجی ترین لایه دندان و سخت ترین بافت بدن است.
2. عاج. لایه میانی دندان است. عاج میلیون ها لوله کوچک دارد که انتهای عصب از لایه داخلی وجود دارد.
3. پالپ. مرکز و هسته نرم دندان است. پالپ جایی است که اعصاب و عروق خونی وجود دارد.
4. سمان. لایه سخت را پوشش می دهد و به طور کلی ریشه دندان نامیده می شود.

پالپکتومی با عصب کشی چه فرقی دارد؟

پالپکتومی، برداشتن کامل پالپ از تاج و ریشه است. سپس دندان با ماده ای قابل جذب توسط بدن پر می شود. معمولاً روی دندان های شیری صورت می گیرد. عصب کشی با ریشه درمانی شروع می شود، اما دندان یا تاج ممکن است به صورت دائمی پر شود. عصب کشی معمولاً روی دندانهای دائمی صورت می گیرد.

پالپکتومی را می توان در یک جلسه با استفاده از مراحل اساسی زیر انجام داد:

1.  برای یافتن علائم عفونت و بررسی شکل کانال های ریشه از دندان ها عکس برداری می شود.
2. از بی حسی موضعی برای بی حس كردن ناحیه استفاده خواهد شد.
3. در ادامه روزنه ای در دندان ایجاد می شود.
4. از ابزارهای کوچک دندانپزشکی برای از بین بردن تمام پالپ استفاده می شود.
5. دندان تمیز، ضد عفونی و آماده پر شدن خواهد شد.
6. دندان با مواد قابل جذب پر می شود.

کانال ریشه یا عصب کشی معمولاً به بیش از یکبار مراجعه به مطب دندانپزشکی نیاز دارد. پس از برداشتن پالپ، مانند عمل پالپکتومی، کل سیستم کانال ریشه تمیز، شکل داده و پر و پانسمان می شود. به احتمال زیاد با یک تاج موقت به خانه  می رود. بیمار باید برای پر کردن دائم و تاج دائمی به جلسه دیگر به دندانپزشک خود مراجعه کند.

چه زمانی پالپکتومی لازم است؟

پالپکتومی برای نجات دندان شیری استفاده می شود که در اثر پوسیدگی یا ضربه به شدت آسیب دیده است. دندان شیری در حال رزرو مکان و موقعیتی برای دندان دائمی است. از دست دادن زودرس دندان شیری می تواند منجر به بروز مشکلات زیادی شود از جمله:

• مشکل جویدن
• مسائل مربوط به گفتار
• کج شدن دندان های که تمیز کردن آنها دشوار است.

اما موادی که بعد از پالپکتومی برای پر کردن دندان از آنها استفاده می شود می توانند این فضا را نگه داشته و از بروز عوارض جانبی دندان های شیری پیشگیری کنند.

پالپکتومی جزئی چیست؟

پالپکتومی، برداشتن تمام پالپ از محفظه فوقانی دندان و ریشه است. پالپکتومی جزئی هنگامی است که دندانپزشک بدون دست زدن به ریشه ها، فقط قسمت آسیب دیده پالپ یا تمام پالپ در محفظه فوقانی دندان را برمی دارد. پس از برداشتن پالپ آسیب دیده، دندان تمیز، ضد عفونی و پر می شود.

پالپکتومی جزئی را پالپوتومی یا پالپ درمانی نیز می نامند. هنگامی که آسیب به دندان کمتر شود، این روش ممکن است یک گزینه مناسب تری باشد.

آیا می توان از پالپکتومی پیشگیری کرد؟

عمل پالپکتومی هنگامی انجام می شود که مینای دندان در اثر پوسیدگی آسیب دیده باشد. با انجام مراقبت های خوب دهان و دندان می توانید از پوسیدگی دندان و احتمال نیاز به پالپکتومی جلوگیری کنید:

• مصرف نوشیدنی های شیرین را با آب یا شیر جایگزین کنید.
• در وعده های غذایی از میان وعده های مکرر خودداری کنید.
• مطمن شوید که آنها برای جلوگیری از خشکی دهان، آب کافی بنوشند.
• با پوشیدن محافظ دهان هنگام ورزش می توان آسیب دندان را کاهش داد.
• دندان های خود یا دندان های کودک خود را حداقل دو بار در روز مسواک بزنید.
• از کودک خود بخواهید بعد از هر وعده غذایی دهان خود را با آب گرم بشویند.
• همراه با وعده های غذایی آب بنوشید تا قند و اسیدها از سطح دندان ها پاک شوند.
• جلسات درمانی منظمی داشته باشید. تشخیص زودهنگام هر گونه پوسیدگی دندان می تواند از لزوم انجام پالپکتومی جلوگیری کند.

آسیب و یا ضربه به دندان همچنین می تواند منجر به پوسیدگی شود. با استفاده از محافظ دهان می توانید به کاهش خطر آسیب در طی فعالیت های ورزشی کمک کنید. به دنبال آسیب دیدگی دهان حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.

چرا پالپکتومی بهتر از کشیدن دندان است؟

اگر دندان یا ریشه های آن زیاد آسیب دیده باشد ممکن است به عمل پالپکتومی نیاز داشته باشید اگر دندان کودک از قبل شل شده باشد، کشیدن آن احتمالا انتخاب بهتری نسبت به پالپکتومی است. اما از دست دادن زودهنگام دندان های شیری می تواند بر گفتار کودک و توانایی او در جویدن غذا تأثیر بگذارد. بر همین اساس در پالپکتومی کودکی می تواند جایگزین بهتری برای کشیدن دندان باشد.

موارد منع پالپکتومی چیست؟

عمل پالپکتومی در موارد زیر توصیه نمی شود:

• آسیب دیدگی بیش از حد دندان ها
• بیش از 2/3 ریشه برداشته می شود.
• دندان به شدت متحرک است.

پالپکتومی نیز برای موارد زیر منع مصرف دارد:

• غیرقابل کنترل بودن بیمار
• کودکان با سابقه مشکلات قلبی
• کودکان دارای نقص سیستم ایمنی بدن

مراحلی که در پالپکتومی انجام می شود چیست؟

 مراحل پالپکتومی که به یک جلسه ویزیت نیاز دارد، عبارتند از:

• یک عامل بی حسی موضعی برای بی حس شدن دندان تزریق می شود.
• سپس دندانپزشک با سوراخ کردن مینای دندان و عاج به کانال ریشه دسترسی پیدا می کند.
• سپس پالپ دندان آلوده یا کل آن برداشته می شود.
• از وسایل دندانپزشکی برای شکل دهی و تمیز کردن کانال ریشه استفاده می شود.
• از هیپوکلریت سدیم برای تمیز کردن کانال استفاده می شود تا همه بقایا باقی مانده از بین برود.
• سپس کانال خشک شده و با ماده قابل جذب قابل جذب، مانند اکسید روی، اوژنول یا یدوفورم پر می شود.

 پالپکتومی که به یک جلسه ویزیت نیاز دارد، عبارتند از:

در این روش، به جای پر کردن کانال با مواد مبهم در جلسه اول، دندانپزشک ریشه را با هیدروکسید کلسیم پر می کند و پس از تمیز کردن، شکل دادن و تمیز کردن کانال، یک مواد پر کردنی موقت را قرار می دهد.

بعد از یک هفته، دندانپزشک وضعیت دندان و احتمال عفونی شدن آن را بررسی کند. اگر دندان بدون علامت باشد، پر کردن موقت برداشته و کلسیم هیدروکسید شسته می شود. کانال با ماده جذب کننده قابل جذب پر شده است.

بهبودی پالپکتومی چه مدت طول می کشد؟

شما یا فرزندتان بعد از پالپکتومی سریعا باید بتوانید به فعالیت های عادی خود برگردید. تا زمانی که اثرات بی حسی از بین برود، از خوردن غذاهای جامد خودداری کنید.

اگر دندان به شدت آلوده و یا عفونی شده باشد، دندانپزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند. حتماً دوره درمانی خود را تا آخر تکمیل کنید. اطراف دندان ممکن است برای چند روز کمی متورم و حساس شود، بنابراین می توانید مسکن های بدون نسخه را مصرف کنید. در صورت مشاهده هر یک از این علائم با دندانپزشک تماس بگیرید:

• افزایش درد
• ناتوانی در جویدن
• افزایش حساسیت به گرما و سرما
• درد بیش از چند روز طول می کشد.
• التهاب جدید یا علائم عفونت در اطراف دندان

عمل جراحی پالپکتومی در دندان شیری باید برای نگه داشتن آن تا زمان رویش دندان دائمی کافی باشد. در یک دندان دائمی، معاینات منظم دندانپزشکی می تواند هرگونه مشکلی را در اوایل بیماری تشخیص دهد.

هزینه پالپکتومی چقدر است؟

پالپکتومی می تواند از 80 تا 300 دلار یا بیشتر هزینه داشته باشد. هزینه این روش درمانی به عوامل زیر بستگی دارد:

• نوع دندان آسیب دیده
• نوع بیمه دندانپزشکی که بیمار تحت پوشش آن قرار دارد.

اگر از یک کانال ریشه با تاج دائمی استفاده می کنید، هزینه آن به مراتب بیشتر خواهد شد.

حرف آخر

پالپکتومی روشی برای نجات دندان آسیب دیده و معمولاً دندان شیری است. نجات دندان شیری همیشه ضروری و ممکن نیست. اما در برخی شرایط پالپکتومی می تواند از مشکلات جویدن، گفتار و نامرتب شدن دندان ها در اثر افتادن دندان های شیری جلوگیری کند.