پیوند قلب

پیوند قلب، عملی است که در آن قلب بیمار مبتلا به نارسایی قلبی که با دارو و جراحی درمان نشده، با قلب یک اهدا کننده سالم جایگزین می شود. در حالی که پیوند قلب یک عمل بزرگی است اما با مراقبت و پیگیری های منظم بعد از آن، احتمال زنده ماندن بیمار را افزایش می دهد. عمل جراحی پیوند قلب، یک روش قلب باز است که چندین ساعت طول می کشد. در صورتی که بیمار سابقه جراحی های قبلی دیگری داشته باشد، جراحی پیچیده تر خواهد شد و مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید.

پیوند قلب بیشتر برای درمان نارسایی قلبی انجام می شود. نارسایی قلبی در مرحله پایانی، نوعی بیماری است که در آن عضله قلب در تلاش برای پمپاژ خون در بدن به شدت شکست می خورد. این بدان معناست که سایر درمان ها دیگر تاثیری در روند بهبودی بیمار ندارند. نارسایی قلبی مرحله نهایی نارسایی قلبی است.

علل اصلی نارسایی قلبی در بزرگسالان عبارت است از:

• بیماری عروق کرونر
• بیماری دریچه قلب
• نقص مادرزادی قلب
• سابقه نارسایی پیوند قلب
• ضعف عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
• ریتم های غیر طبیعی خطرناک قلب (آریتمی بطنی)

در كودكان، نارسایی قلبی بیشتر در اثر نقص مادرزادی قلب یا كاردیومیوپاتی ایجاد می شود. پیوند بقیه اعضاء می تواند همزمان با پیوند قلب (پیوند چندگانگی) در افرادی که شرایط خاصی دارند، انجام گیرد.

موارد منع پیوند قلب

پیوند قلب برای همه بیماران مناسب نیست و برخی از بیماران با داشتن شرایط زیر ممکن است کاندید خوبی برای پیوند قلب نباشند:

• کهولت سن
• عفونت شدید
• شرایط پزشکی مانند بیماری جدی کلیه، کبد، ریه و یا سرطان
• شرایط سبک زندگی ناسالم مانند نوشیدن الکل یا سیگار کشیدن

دستگاه های کمکی بطنی (VAD)

دستگاه کمک بطنی (VAD)، یک گزینه مناسب برای مبتلایان به نارسایی قلبی است که کاندید مناسبی برای پیوند قلب نیستند. همچنین از VAD ها معمولاً به عنوان درمان موقت برای افرادی که در لیست انتظار برای پیوند قلب هستند استفاده می شود. دستگاه کمکی بطنی یک پمپ مکانیکی است که در قفسه سینه بیمار کاشته می شود و به پمپ کردن خون از حفره های تحتانی قلب (بطن ها) به بقیه قسمت های بدن کمک می کند. در صورتی که VAD موثر نباشد، پزشكان از قلب مصنوعی به عنوان یك روش جایگزین كوتاه مدت استفاده می کنند.

عوارض پیوند قلب

علاوه بر خطرات جراحی قلب باز، از جمله خونریزی، عفونت و لخته شدن خون، عوارض احتمالی پیوند قلب شامل موارد زیر است:

رد پیوند

یکی از مهمترین خطرات بعد از پیوند قلب این است که سیستم ایمنی بدن بیمار، قلب اهدایی را به عنوان یک ماده خارجی شناسایی و به آن حمله کند و باعث رد قلب پیوندی شود. برای همین بیمارانی که تحت جراحی های پیوند قرار می گیرند باید برای جلوگیری از رد آن به طور مادام العمر داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن مصرف کنند. علاوه بر آن، بیماران باید معاینات پزشکی خود را به طور منظم پیگیری کنند. رد پیوند قلب اغلب بدون بروز هیچ علائمی اتفاق میفتد. برای تشخیص رد و یا عدم رد پیوند بیمار باید در سال اول پس از پیوند، بیوپسی مکرر قلب انجام دهد اما اغلب پس از گذشت یک سال بیمار به بیوپسی نیاز نخواهد داشت. در طی بیوپسی، یک لوله از راه رگ در گردن یا کشاله ران وارد قلب بیمار شده و از بافت قلب نمونه برداری می شود.

اختلال در شریان های قلبی

پس از پیوند قلب، ممکن است که دیواره شریان های قلب بیمار ضخیم و سفت شده و منجر به اختلال در شریان ها قلبی شود. این اختلال می تواند گردش خون را مختل و باعث حمله قلبی، نارسایی قلبی، ورم مفاصل قلب یا ایست ناگهانی قلبی شود.

عوارض جانبی دارو

داروهای سرکوب کننده های سیستم ایمنی بدن که بیماران بعد از پیوند باید به صورت مادام العمر عمر آن ها را مصرف کنند، می تواند باعث آسیب جدی به کلیه و سایر اندام های بدن شود. این دارو ها همچنین می تواند خطر ابتلا به سرطان پوست و لب و لنفوم غیر هوچکین و عفونت را افزایش دهند. بسیاری از بیمارانی که تحت پیوند قلب قرار می گیرند ممکن است در سال های اول بعد از پیوند به علت عفونت های مکرر در بیمارستان بستری شوند.

چگونگی انجام پیوند قلب

اغلب آماده سازی برای پیوند قلب هفته ها یا ماه ها قبل از جراحی پیوند، آغاز می شود. احتمالا اولین قدم برای انجام پیوند، این است که بیمار برای ارزیابی به یک مرکز پیوند قلب ارجاع داده می شود. البته بیمار می تواند خودش هم به تنهایی به مرکز پیوند مراجعه کند.

هنگام ارزیابی مرکز پیوند قلب، بیمار باید:

• بیمه درمانی خود را بررسی کند تا ببیند مرکز پیوند مورد نظر، تحت پوشش بیمه ای قرار دارد یا ندارد.
• تعداد پیوندهای قلبی را که مرکز در سال انجام داده و میزان موفقیت پیوند ها را در نظر بگیرد.

بعد بررسی شرایط بیمار توسط تیم پیوند و تایید برای انجام پیوند قلب، بیمار در لیست انتظار قرار می گیرد. انتظار برای پیوند قلب می تواند طولانی باشد زیرا تعداد گیرندگان قلب نسبت به دهندگان آن خیلی بیشتر است. پیدا کردن یک اهدا کننده به گروه خونی و وضعیت بیمار بستگی دارد.

تا مدت زمانی که بیمار در لیست انتظار قرار دارد، تیم پزشکی وضعیت قلب و سایر شرایط بیمار را تحت کنترل قرار می دهد. بیمار باید تا زمان پیوند با رعایت رژیم غذایی مناسب و فعالیت مناسب از خودش مراقبت کند. در برخی از بیماران ممکن است پزشکان تا فرا رسیدن زمان پیوند، استفاده از دستگاه های کمک بطنی (VAD) را توصیه کنند. دستگاه های کمک بطنی به پل هایی برای پیوند معروف هستند که به طور موقت وضعیت سلامتی بیمار را تا زمان موعد پیوند در وضعیت مناسب نگه می دارند.

تیم جراحی پیوند قلب

تیم پیوند هنگام تصمیم گیری در مورد واجد شرایط بودن بیمار برای پیوند قلب، تمام اطلاعات مربوط به تاریخچه سلامتی، یافته های مربوط به معاینه بدنی و نتایج تست تشخیصی بیمار را بررسی می کند. پس از قبول شدن به عنوان کاندید پیوند، بیمار در لیست انتظار قرار می گیرد. هنگامی که یک عضو اهدا کننده برای پیوند پیدا شود دریافت کننده از بین افرادی که در لیست انتظار قرار دارند بر اساس شدت وضعیت، اندازه قلب و گروه خونی انتخاب می شود. بیمار جهت آماده شدن برای پیوند باید سریعاً به بیمارستان مراجعه کند. اکثر قلب ها پس از خارج شدن از بدن اهدا کننده باید در طی 4 ساعت پیوند داده شود.

تیم پیوند شامل اعضاء زیر می باشد:

• جراح پیوند
• روان پزشک
• روانشناس
• متخصص تغذیه
• مدیر بیمارستان
• مددکار اجتماعی
• پزشکان پرستار
• دستیاران پزشک
• متخصص بیهوشی
• یک یا چند پرستار پیوند
•  متخصص قلب و عروق پیوند (پزشک متخصص در معالجه قلب)

اقدامات قبل از عمل پیوند قلب

پیوند قلب معمولاً باید تا چهار ساعت پس از برداشتن قلب دهنده انجام گیرد. به همین علت قلب های اهدایی ابتدا به یک مرکز پیوند نزدیک و سپس به مراکز دورتر اهداء می شوند. برای پیوند قلب، به محض ورود بیمار به بیمارستان، پزشکان و تیم پیوند وضعیت قلب اهدا کننده و آمادگی بیمار را برای پیوند مورد ارزیابی قرار می دهند. قبل از پیوند قلب موارد زیر توسط تیم پیوند انجام می گیرند:

• بیمار نباید قبل از عمل چیزی بخورد و یا بنوشد.
• ارائه دهنده خدمات بهداشتی روند کار را برای بیمار توضیح می دهد.
• ممکن است برای کمک به آرامش بیمار به او داروهای آرامبخش تجویز کند.
• از بیمار خواسته می شود فرم رضایت نامه را امضا کند تا به پزشکان اجازه انجام عمل جراحی را بدهد.
• از بیمار خواسته می شود هرگونه جواهرات یا اشیاء دیگری را که ممکن است در روند جراحی اختلال ایجاد کند، را از بدن خود جدا کند و لباس خودش را به لباس بیمارستانی تغییر دهد. اگر موهای زیادی روی سینه بیمار باشد، تراشیده می شود.
• بر اساس وضعیت بهداشتی بیمار، ارائه دهنده خدمات درمانی ممکن است درخواست خاص دیگری را از بیمار درخواست کند.

در طول عمل

عمل جراحی پیوند قلب یک روش قلب باز است که چند ساعت طول می کشد. در صورتی که بیمار سابقه جراحی قلب داشته باشد، ممکن است جراحی پیچیده تر و طولانی تر شود. قبل از عمل، بیمار تحت بیهوشی کامل قرار گرفته و به یک دستگاه بای پس قلبی متصل می شود تا از جریان خون غنی از اکسیژن در بدن جلوگیری شود. جراح سینه بیمار را برش داده و استخوان قفسه سینه را جدا و آن را باز می کند تا بتواند جراحی لازم را بر روی قلب بیمار انجام دهد.

جراح قلب بیمار را برداشته و قلب اهدا کننده را جایگزین کرده و سپس عروق اصلی خون بیمار را به قلب اهداکننده وصل می کند. قلب جدید اغلب با بازگرداندن جریان خون شروع به کار می کند. بعضی اوقات برای آغاز به کار قلب جدید در بدن بیمار از شوک الکتریکی استفاده می شود. پزشک می تواند برای کنترل درد بعد از پیوند، مسکن تجویز کند. بعد از عمل، مایعات و داروها از طریق لوله های داخل وریدی (IV) به بیمار تزریق می شوند.

روند کامل پیوند قلب

پیوند قلب این روند را دنبال می کند:

1. برای تزریق دارو و مایعات IV یک خط داخل وریدی (IV) در دست یا بازوی بیمار وصل می شود.برای نظارت بر وضعیت فشار خون و گرفتن نمونه خون، کاتترهای اضافی در رگ های خونی در گردن و مچ دست بیمار قرار می گیرد.
2. یک لوله نرم و قابل انعطاف (کاتتر فولی) برای تخلیه ادرار در مثانه بیمار قرار می گیرد.
3. لوله ای از طریق دهان یا بینی برای تخلیه مایعات وارد معده بیمار می شود.
4. عمل جراحی پیوند قلب تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. پس از بیهوشی، یک لوله تنفس از طریق دهان در درون ریه های بیمار قرار می گیرد.
5. متخصص بیهوشی در حین عمل، ضربان قلب، فشار خون و میزان اکسیژن خون بیمار را تحت نظر خواهد داشت.
6. پوست بالای سینه بیمار با یک راه حل ضد عفونی تمیز می شود.
7. جراح یک برش از مرکز سینه بیمار تا بالای ناف او ایجاد می کند.
8. جراح قفسه سینه بیمار به دو قسمت تقسیم می کند تا به قلب دسترسی پیدا کند و لوله هایی را در قفسه سینه قرار می دهد تا خون از طریق دستگاه قلب-ریه (بای پس قلبی ریوی) جریان یابد.
9. در این شرایط قلب بیمار را خارج و قلب جدید را جایگزین می کند و عروق خونی را به آن وصل می کند.
10. هنگامی که قلب جدید کاملاً به بدن بیمار وصل شد، خون از دستگاه بای پس به قلب برگردانده می شود. جراح به قلب شوک وارد می کند تا قلب مجدداً شروع به کار کند.
11. بعد از اطمینان از عملکرد مناسب قلب جراح پوست قفسه سینه را به هم بخیه می زند.
12. اما لوله ها در درون سینه بیمار باقی می مانند تا مایعات اطراف قلب را تخلیه کنند.

بعد از عمل

بیمار بعد از پیوند قلب، در بخش مراقبت های ویژه (ICU) بستری خواهد شد و سپس به بخش عمومی بیمارستان منتقل می شود. مدت زمان بستری شدن بیمار در بخش مراقبت های ویژه به وضعیت بیمار بستگی دارد و در افراد مختلف، متفاوت است. برای ارزیابی و نظارت بیشتر ممکن است بیمار تا سه ماه اول پیوند در بیمارستان بستری شود و بعد ازآن بیمار باید جلسات و معاینات پزشکی خود را به طور منظم پیگیری کند. همچنین بیماران باید بعد از پیوند قلب در صورت بروز علائم تنگی نفس، تب، خستگی، کاهش ادرار و افزایش وزن به پزشک مراجعه کنند.

بیماران بهتر است:

• تا زمانی که پزشک به آن ها اجازه نداده است رانندگی نکنند.
• در صورتی که محدودیت های دیگری اعمال شود آن ها را رعایت کنند.
• بعد از پیوند پیگیری های مکرر و منظم مراجعه به پزشک را ادامه دهند.

در طی این پیگیری ها، ممکن است پزشک آزمایش خون، اشعه X قفسه سینه و بیوپسی را تجویز کند. بعد از پیوند ممکن است بیماران به برخی از عفونت ها مانند عفونت مخمر دهانی (برفک)، تبخال و ویروس های تنفسی حساس شوند برای پیشگیری از ابتلا به عفونت بیماران باید از حضور در مراکز شلوغ و تماس با افراد بیمار و سرماخورده پرهیز و از دندان های خود مراقبت کنند و قبل از انجام هر کار دندانپزشکی به پزشک بگویند که تحت جراحی پیوند قرار گرفته اند. چون محققان معتقدند بین بهداشت دهان و دندان و بیماری های قلبی ارتباطی وجود دارد.

مراقبت های بعد از پیوند

بیماران باید بعد از پیوند قلب، در طولانی مدت شرایط زیر را در نظر بگیرند:

• مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن. این داروها فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش می دهند تا از حمله آن به قلب اهدایی جلوگیری شود. اما از آنجایی که این داروها بیمار را در معرض خطر ابتلا به عفونت قرار می دهند، پزشک ممکن است داروهای ضد باکتری، ضد ویروسی و ضد قارچ را برای پیشگیری از عفونت تجویز کند. با گذشت زمان و کاهش خطر رد پیوند، دوزها و تعداد داروهای مصرفی این بیماران کاهش می یابد.
• مدیریت داروها، روش های درمانی و مراقبت های مادام العمر. بیماران پس از پیوند قلب باید تمام داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف و از یک برنامه درمانی پیروی کرده و معاینات پزشکی خود را مادام العمر ادامه دهند. پزشک می تواند دستورالعمل هایی در مورد شیوه زندگی مانند پوشیدن عدم استفاده از سیگار و تنباکو، ورزش، رژیم غذایی سالم و احتیاط در کاهش خطر ابتلا به عفونت به بیمار ارائه دهد.

رژیم و تغذیه

بیماران پس از پیوند قلب باید رژیم غذایی خود را تنظیم کرده تا قلب آن ها سالم و عملکرد خوبی داشته باشد. حفظ وزن سالم و ورزش می تواند از بروز عوارضی مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی و دیابت پیشگیری کند. یک متخصص تغذیه می تواند به بیماران در مورد نیازهای غذایی و رژیم غذایی مناسب کمک کند.

توصیه های متخصص تغذیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ترک الکل و سیگار
• نوشیدن آب و مایعات کافی
• حفظ رژیم غذایی کم نمک
• مصرف میوه و سبزیجات زیادی در طول روز
• خوردن نان سبوس دار، غلات و حبوبات دیگر
• خوردن گوشت بدون چربی، مانند ماهی یا مرغ
• پرهیز از چربی های ناسالم، مانند چربی های اشباع یا چربی های ترانس
• مصرف لبنیات کم چرب یا بدون چربی، به منظور حفظ سطح مناسب کلسیم
• جلوگیری از مصرف گریپ فروت و آب گریپ فروت به دلیل تأثیر آن بر روی گروه داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی

ورزش

بعد از پیوند قلب، بیمار برای بهبودی کلی سلامت جسمی و روحی خود باید ورزش و فعالیت بدنی خود را به صورت منظم انجام دهد. ورزش می تواند در کنترل فشار خون، کاهش استرس، حفظ وزن سالم، تقویت استخوان ها و افزایش عملکرد بدنی بیمار موثر باشد. برنامه ورزش بیمار شامل حرکات کششی یا کند می باشد. تیم درمانی ممکن است فعالیت های بدنی از قبیل پیاده روی، دوچرخه سواری و تمرین قدرتی را به عنوان بخشی از برنامه ورزش به بیمار پیشنهاد دهد. اگر بیمار بعد از ورزش علائمی مانند تنگی نفس، حالت تهوع، ضربان قلب نامنظم یا سرگیجه را تجربه کرد باید ورزش را متوقف کرده و سریعاً با پزشک خود تماس بگیرد.

 توانبخشی قلب

توانبخشی قلب، شامل ورزش و آموزش ویژه برای بهبود سلامتی بیمار می باشد و در بازگرداندن قدرت و بهبود کیفیت زندگی موثر باشند.

نتایج پیوند قلب

اکثر افرادی که تحت جراحی پیوند قلب قرار گرفته اند از کیفیت خوبی برخوردار هستند.

بیمار بسته به شرایط و وضعیت بعد از پیوند می تواند به بسیاری از فعالیت های روزمره زندگی خودش از قبیل بازگشت به محل کار، شرکت در سرگرمی و ورزش برگردد. برخی از زنانی که پیوند قلب انجام داده اند می توانند باردار شوند. با این حال، قبل از تصمیم به بارداری بهتر است با پزشک مشورت کنند چون به احتمال زیاد بیمار به تنظیمات دارویی نیاز دارد تا از بروز عوارض دارویی بر حاملگی پیشگیری شود.

پیش آگهی پیوند قلب

• پیش آگهی بیماران بعد از پیوند قلب به عوامل مختلفی بستگی دارد.
• به طور کلی پیش آگهی بیماران یک سال پس از پیوند بیش از 85٪ و پس از پنج سال حدود 69٪ است.

رد پیوند قلب

پیوند قلب در همه موارد موفقیت آمیز نیست و به دلایل مختلفی پیوند ممکن است شکست بخورد. در صورت رد پیوند پزشک می تواند داروهای بیمار را تنظیم کرده و یا در موارد شدیدتر پیوند قلب دیگری انجام دهد.