دوران بلوغ

با نزدیک شدن کودکان به نوجوانی، بلوغ شروع می شود. تحولات دوران بلوغ از نظر اندازه، شکل و ترکیب بدن و همچنین سیستم ها و ساختار داخلی بدن بر بدن تأثیر می گذارد و همزمان با آن ها تغییرات روانشناختی و اجتماعی نیز اتفاق میفتد. پسران و دختران در نیمه اول بلوغ به سرعت رشد می کنند و با تمام شدن بلوغ، رشد آن ها متوقف می شود. سیگنال های هورمونی از مغز به بدن، زمان شروع بلوغ را اعلام می کنند که این سیگنال ها در دختران به تخمدان ها و در پسران به بیضه ها انتقال پیدا خواهند کرد. در پاسخ، تخمدان ها و بیضه ها طیف وسیعی از هورمون ها را تحریک می کنند که باعث تغییرات رشد و  قسمت های مختلف بدن از جمله اندام های تولید مثل، پستان ها، پوست، ماهیچه ها، استخوان ها، موها و مغز می شوند.

بلوغ می تواند یک زمان هیجان انگیز و چالش برانگیز باشد. بلوغ از جهات مختلفی بین پسران و دختران متفاوت است. دختران بلوغ را حدود 1 تا 2 سال زودتر از پسران شروع می کنند و عموماً سریعتر تمام می شود. بلوغ یک دختر می تواند از سن 9 تا 14 سالگی باشد، در حالی که دوره پسران از 10 تا 17 سالگی ادامه دارد.

مراحل دوران بلوغ

به عنوان یک بزرگسال، شما احتمالاً دوران بلوغ خودتان را به یاد می آورید و اکنون شما، پدر و مادر فرزندی هستید که این تغییرات را تجربه می کند. شما می توانید با کسب اطلاعات بیشتر در مورد دوران بلوغ، در هر مرحله از رشد به فرزند خودتان کمک کنید تا بهتر بتوانند با تغییرات آن کنار بیایند. پروفسور جیمزم تنر، یک متخصص رشد کودک، اولین کسی بود که مراحل قابل مشاهده بلوغ را شناسایی کرد. امروزه، این مراحل با نام مراحل Tanner یا رتبه های بلوغ جنسی شناخته می شوند. مراحل بلوغ به عنوان یک راهنمای کلی برای رشد بدنی نوجوانان در نظر گرفته می شوند. اگرچه هر برنامه زمان بلوغ در افراد مختلف، متفاوت است.

مرحله 1 بلوغ

مرحله 1 بلوغ قبل از بروز علائم جسمی آن، به ظاهر کودک مربوط می شود. در پایان مرحله 1، مغز سیگنال هایی را برای آمادگی تغییرات دوران بلوغ به قسمت های مختلف بدن ارسال می کند. هیپوتالاموس ترشح هورمون GnRH را آغاز و آن را به غده هیپوفیز (ناحیه کوچکی در زیر مغز)، منتقل می کند و منجر به ترشح هورمون هایی می شود که سایر غدد بدن را کنترل می کنند. غده هیپوفیز همچنین دو هورمون دیگر هورمون لوتئین کننده (LH) و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) را ترشح می کند. این سیگنال های اولیه به طور معمول پس از 8 سالگی تولد دختران و در 9 یا 10 سالگی پسران آغاز می شوند. در این مرحله هیچ تغییر جسمی قابل توجهی در پسران یا دختران دیده نمی شود.

مرحله 2 بلوغ

مرحله 2 نشانه آغاز رشد جسمی است. هورمون ها شروع به ارسال سیگنال ها در سراسر بدن می کنند.

مرحله 2 بلوغ در دختران

بلوغ دختران معمولاً در سنین 9 تا 11 سالگی شروع می شود. اولین علائم آن در دختران، رشد پستان ها و شکل گیری “جوانه ها” در زیر نوک پستان است که به طور طبیعی به خارش حساس می باشد. به طور کلی رشد پستان ها ممکن است در اندازه های مختلف باشند و با سرعت های متفاوتی از هم رشد کنند. بنابراین، طبیعی است یک جوانه از دیگری بزرگتر ظاهر شود. علاوه بر رشد پستان ها، منطقه تاریک تر اطراف نوک پستان (areola) نیز انتشار می یابد. رحم شروع به بزرگتر شدن می کند، و مقادیر کمی از موهای زائد روی لپ های واژن ظاهر می شوند. دختران با شاخص توده بدنی بالاتر و وزن بیشتر، بلوغ زودرس را تجربه می کنند.

مرحله 2 بلوغ در پسران

در پسران، بلوغ معمولاً از سن 11 سالگی شروع می شود. بیضه ها و پوست اطراف آن ها بزرگتر می شوند. همچنین در مراحل اولیه موهای ناحیه تناسلی روی پایه آلت تناسلی ظاهر می شوند.

مرحله 3 بلوغ

در مرحله 3 بلوغ تغییرات بدنی آشکارتر و واضح تر می شوند.

مرحله 3 بلوغ در دختران

تغییرات بدنی در دختران معمولاً بعد از 12 سالگی شروع می شوند و عبارتند از:

• مو در زیر بغل شروع به رشد می کند.
• پستان ها به رشد و انتشارخود ادامه می دهند.
• باسن و ران ها شروع به تشکیل چربی می کنند.
• بالاترین سرعت رشد قدی افراد شروع می شود.
• اولین علائم آکنه ممکن است در صورت و پشت کمر ظاهر شود.

مرحله 3 بلوغ در پسران

تغییرات بدنی در پسران معمولاً از سن 13 سالگی شروع می شود. این تغییرات عبارتند از:

• صدا شروع به تغییر می کند.
• ماهیچه های بدن بزرگتر می شوند.
• رشد قد در طول سال افزایش می یابد.
• پسران انزال در شب را تجربه می کنند.
• با بزرگتر شدن بیضه ها، آلت تناسلی طولانی تر می شود.
• برخی از بافت های پستان ممکن است در زیر نوک سینه ها شروع به شکل گیری کنند.

مرحله 4 بلوغ

بلوغ در مرحله 4 در هر دو دختر و پسر، تغییرات زیادی را ایجاد می کنند.

مرحله 4 بلوغ در دختران

در دختران، مرحله 4 بلوغ معمولاً از سن 13 سالگی با تغییرات زیر شروع می شود:

• موهای پوستی و زائد ضخیم تر می شوند.
• پستان ها با گذر از مرحله جوانه، شکل کامل تری می گیرند.
• بسیاری از دختران دوره اول قاعدگی خود را، به طور معمول بین 12 تا 14 سالگی تجربه می کنند، اما برخی از دختران ممکن است این اتفاق زودتر رخ بدهد.

مرحله 4 بلوغ در پسران

در پسران، مرحله 4 بلوغ معمولاً از سن 14 سالگی با تغییرات زیر شروع می شود:

• صدای فرد دائمی می شود.
• موهای زیر بغل شروع به رشد می کنند.
• ممکن است آکنه شروع به ظاهر شدن کند.
• بیضه ها، آلت تناسلی و کیسه های بیضه بزرگتر و تیره تر می شود.

مرحله 5 بلوغ

این مرحله آخر نشانگر پایان بلوغ جسمی است.

مرحله 5 بلوغ در دختران

در دختران، مرحله 5 معمولاً در حدود سن 15 سالگی اتفاق میفتد که تغییرات زیر را به همراه دارد:

• باسن، ران و باسن به اصطلاح پر می شوند.
• اندام های تناسلی و دستگاه تناسلی تکامل یافته تر می شود.
• دوره های قاعدگی بعد از شش ماه تا دو سال منظم می شوند.
• پستان ها به اندازه و شکل تقریبی بزرگسالان می رسند، البته پستان ها تا 18 سالگی می توانند تغییر کنند.

مرحله 5 بلوغ در پسران

در پسران، مرحله 5 معمولاً از سن 15 سالگی شروع می شود و با تغییرات زیر همراه هستند:

• در سن 18 سالگی بیشتر پسران به رشد کامل می رسند.
• موهای شرمگاهی در قسمت داخلی ران پر و پخش می شوند.
• رشد قد کمتر می شود، اما ماهیچه ها هنوز هم می توانند رشد کنند.
• آلت تناسلی، بیضه ها و کیسه های بیضه به اندازه بزرگسالان رسیده است.
• موهای صورت شروع به رشد می کنند و برخی از پسران نیاز به یادگیری اصلاح صورت دارند.

مراحل بلوغ در دختران	سن در شروع	تغییرات قابل توجه
مرحله 1	بعد از تولد 8 سالگی	تغییرات خاصی وجود ندارد.
مرحله 2	از 9-11 سالگی	“جوانه های” پستان و موهای زائد شروع به شکل گیری می کنند.
مرحله 3	بعد از 12 سالگی	ابتدا آکنه ظاهر می شود و فرم های موی زیر بغل رشد بیشتری پیدا می کنند.
مرحله 4	در حدود 13 سالگی	اولین دوره قاعدگی شروع می شود.
مرحله 5	در حدود 15 سالگی	اندام های تناسلی و دستگاه تناسلی کاملاً توسعه یافته اند.
مراحل بلوغ در پسران	سن در شروع	تغییرات قابل توجه
مرحله 1	بعد از تولد 9 یا 10	تغییرات خاصی دیده نمی شود.
مرحله 2	در حدود 11 سالگی	موهای پوستی و زائد شروع به شکل گیری می کنند.
مرحله 3	در حدود 13 سالگی	صدا شروع به تغییر یا “بم شدن” می کند و عضلات بزرگتر می شوند.
مرحله 4	در حدود 14 سالگی	ممکن است آکنه بر روی صورت ظاهر شوند و فرم های موی زیر بغل تغییر کنند.
مرحله 5	در حدود 15 سالگی	موهای صورت ظاهر می شوند

بلوغ زودرس

درحالی که متخصصان پزشکی در مورد محدوده سنی برای تعریف بلوغ زودرس موافق نیستند، بسیاری از پزشکان معتقدند که در صورت بروز علائم و نشانه های بلوغ (رشد موهای پستان یا پوستی) قبل از سن 7 سالگی برای دختران و 9 سالگی در پسران باید ارزیابی پزشکی برای بلوغ زودرس انجام شود. بلوغ زودرس می تواند با مشکلات روانی همراه باشد که ممکن است بر رشد عاطفی کودک تأثیر بگذارد. بلوغ زودرس در دختران بسیار شایع تر از پسران است.

بسیاری از دختران در صورت عدم بروز هرگونه بیماری یا شرایط بلوغ زودرس را تجربه می کنند. اما در پسران، بلوغ زودرس به احتمال زیاد با یک مشکل اساسی پزشکی همراه است. در حالی که در بسیاری موارد علت دقیق بلوغ زودرس مشخص نمی شود، تعداد کمی از موارد مربوط به ناهنجاری تخمدان ها یا بیضه ها، ناهنجاری های غده تیروئید یا سایر مشکلات هورمونی، شرایط ژنتیکی، تومورها یا عفونت های مغز و آسیب دیدگی به مغز می توانند در این زمینه تاثیر گذار باشند.

دو نوع بلوغ زودرس وجود دارد که یکی از آن ها ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد. علائم متداول تغییر زودرس، ظاهر زودرس موهای زائد و بو بدن است. ممکن است دختران رشد زودرس پستان را تجربه، اما این اغلب بافت چربی است. بیشتر این تغییرات رشد طبیعی و جسمی هستند که باعث نگرانی افراد نمی شود و نیازی به درمان ندارند.

نوع بلوغ زودرس ترکیبی از ژنتیک، محیط و عوامل فردی مانند وزن است. از طرف دیگر بلوغ زودرس ممکن است نشانگر مشکلات اساسی باشد که در این شرایط ممکن است بلوغ از قبل از 7 تا 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سال در پسران شروع شود و با رشد پستان در طی 4 تا 6 ماه یا آلت تناسلی و بزرگ شدن بیضه در پسران همراه باشد و به طور کلی رشد سریعی دارند که حتی ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشند. در این شرایط نوجوان نیاز به روش های درمانی برای متوقف کردن تأثیر هورمون ها خواهد داشت.

بلوغ دیررس

اگر یک دختر تا سن 14 سالگی هیچ علامتی از رشد پستان نداشته باشد یا تا 16 سال قاعدگی نداشته باشد، یا بیضه های پسر تا 14 سالگی ایجاد نشده باشد، باید به پزشک مراجعه کنند. در این شرایط پزشک می تواند با تجویز آزمایش خون مشکلات هورمونی را تشخیص دهد و یا با استناد به نتایج MRI یا سونوگرافی وضعیت غدد تناسلی را بررسی و ارزیابی کند. شرایط ژنتیکی مانند سندرم عدم حساسیت آندروژن (AIS) می تواند بر آن تأثیر بگذارد. AIS مواردی است که بدن از برخی از هورمون ها استفاده نمی کند.

بلوغ دیررس معمولاً با استفاده از داروهای هورمونی با موفقیت درمان می شود. بعضی اوقات، بلوغ تاخیری جنبه ارثی دارد و رشد فرد پس از تاخیر به طور عادی پیش می رود. بلوغ تاخیری در پسران بسیار بیشتر از دختران دیده می شود.

برخی از علت های اصلی بلوغ تاخیری، عبارتند از:

• دیابت
• سوء تغذیه
• شرایط ژنتیکی
• فیبروز کیستیک
• مشکلات تخمدان یا بیضه
• مشکلات غده هیپوفیز یا تیروئید
• اختلالات خوردن، مانند بی اشتهایی عصبی

بسیاری از دخترانی که زیاد ورزش می کنند و چربی بدن بسیار کمی دارند ممکن است بلوغ دیررس را تجربه کنند، زیرا به نظر می رسد مقدار مشخصی از چربی بدن برای شروع بلوغ لازم است.

هورمون های دوران بلوغ

• رشد زنان بیشتر به استروژن و استرادیول بستگی دارد. استرادیول رشد رحم و سینه را تقویت می کند.
• هورمون های اصلی جنس مذکر تستوسترون و آندروژن هستند. تستوسترون تغییرات مربوط به ویرالیزاسیون یا “مرد شدن” از جمله صدای عمیق تر، موهای صورت و رشد عضلات را ایجاد می کند.
• استرادیول هم در دختران و هم پسران ترشح می شود، اما میزان آن در دختران زودتر از پسران افزایش می یابد و در زنان از مردان بیشتر است. تستوسترون در رشد زنان هم نقش دارد اما تاثیر آن نسبت به مردان کمتر است.

تغییرات دوران بلوغ

بلوغ می تواند نه تنها از نظر جسمی بلکه از نظر روحی و عاطفی یک مرحله چالش برانگیز برای جوانان باشد. داشتن حمایت اعضای خانواده و دوستان در این زمان بسیار مهم است.

آسیب های اسکلتی و عضلانی

از آنجا که رشد استخوان ها در نوجوانان معمولاً قبل از کانی سازی کامل استخوان انجام می شود، نوجوانان در معرض خطر شکستگی استخوان و آسیب های اسکلتی و عضلانی قرار دارند.

خونریزی غیر عملکردی رحم

دخترانی که اخیراً قاعدگی را شروع کرده اند ممکن است دچار خون ریزی نامنظم و دوره های طولانی مدت شوند.

آکنه

آکنه هم برای پسران و هم برای دختران می تواند مشکل ساز باشد. تغییر هورمون ها باعث انسداد چربی روی پوست و منافذ آن می شود. آکنه ها می تواند بر روی صورت، کمر یا قفسه سینه ایجاد شوند و احتمال بروز آن ها در افرادی که سابقه خانوادگی دارند، بیشتر خواهد بود. اما به طور کلی افراد در سن بلوغ می توانند با شستشوی نواحی آسیب دیده به طور مرتب با آب و صابون ملایم، آکنه را درمان کنند. همچنین کرم ها و پمادهای بدون نسخه (OTC) برای کمک به کنترل آن ها وجود دارد. اما والدین بهتر است برای آکنه شدیدتر، کودک خود را به پزشک متخصص اطفال یا متخصص پوست ببرند.

بوی بدن

غدد عرق نیز در دوران بلوغ فعالیت خود را آغاز می کند. والدین می توانند برای جلوگیری از بو بد بدن، با کودک خود در مورد استفاده از دئودورانت صحبت و به آن ها توصیه کنند که به طور مرتب به خصوص پس از انجام فعالیت های بدنی شدید دوش بگیرند.

بروز تغییرات عاظفی

بلوغ برای بچه ها و والدین می تواند چالش برانگیز باشد. علاوه بر ایجاد تغییرات جسمی زیادی، هورمون ها باعث ایجاد تغییرات عاطفی، نوسانات خلقی و یا رفتارهای متفاوتی می شوند. والدین در این شرایط بهتر است با صبر و درک، واکنش مناسبی را از خود نشان دهند و در مورد نحوه برخورد با نوجوانان افسرده و یا نوجوانان مشکل دار اطلاعات لازم را کسب کنند.

منابع:

https://www.healthline.com/health/parenting/stages-of-puberty

https://www.medicalnewstoday.com/articles/156451.php

https://www.medicinenet.com/puberty/article.htm

[advisers limit=3 online =true skill=”11″]