اختلال اضطراب بیماری، یا هیپوکندریازیس یا اضطراب سلامتی یا خود بیمار انگاری و یا خود بیمار پنداری گفته می شود. در صورت ابتلا به این اختلال، شما بیش از حد نگران این موضوع هستید که بیماری خاصی دارید و یا احتمال دارد به بیماری شدیدی مبتلا شوید. شما در حالی که هیچ علائم جسمی ندارید و حتی معاینه کامل پزشکی، هیچ بیماری جدی را تشخیص نمی دهد. اما شما باور دارید که به بیماری خطرناکی مبتلا هستید. اختلال اضطراب بیماری می تواند باعث بروز اضطراب شدید شده که زندگی شما را مختل می کند. حتی ممکن است علائم جسمی، مانند پیچش عضله یا خستگی، را به همراه داشته باشد.
اختلال اضطراب، یک بیماری طولانی مدت است که می تواند با افزایش سن یا در هنگام بروز استرس افزایش یابد. اما مشاوره روان شناختی (روان درمانی) و گاهی اوقات دارو می تواند به رفع نگرانی های شما کمک کند. اختلال اضطراب بیماری ترس مداوم، از ابتلا به یک بیماری پزشکی شدید است که شما توجه بیش از حد به سلامتی خود دارید. از هر علامتی در مورد بدن خود به راحتی نگران می شوید. حتی صداهای طبیعی هضم، عرق کردن یا ایجاد یک لک روی پوست بدن را خطرناک و علامتی برای بیماری شدید تلقی کنید.
اختلال اضطراب بیماری و ترس از بیماری
در صورت ابتلا به اختلال اضطراب بیماری ممکن است به خصوص در مورد سیستم اندام خاصی مانند سیستم قلبی یا گوارشی نگرانی شدیدی داشته باشید. اطمینان پزشک و حتی ارزیابی کامل پزشکی اغلب ترس های شما را از بین نمی برد و حتی شاید بعدا نگرانی های دیگری بروز کند. شما این را قبول دارید که ترس شما نسبت به بروز بیماری اغراق آمیز است ولی اگر به شما بگویند “هیچ مشکلی وجود ندارد”، نمی پذیرید.
در اشکال شدید این اختلال، از یک پزشک به پزشک دیگری مراجعه می کنید و به دنبال شخصی هستید که بیماری ترس شما را تأیید کند.
اختلال اضطراب بیماری از جهاتی شبیه اختلال وسواس اجباری است. در حقیقت، برخی محققان آن را نوعی اختلال وسواسی می دانند. فرد با وسواس افکار بیماری درگیر است و احساس می کند که مجبور است برای کاهش اضطراب خود، کارهایی مانند لمس توده های بدن، جستجوی اطلاعات پزشکی در اینترنت، مراجعه به پزشک های متعدد را انجام دهد.
برخی از مبتلایان به این اختلال در گذشته به عنوان مثال در دوران کودکی دچار بیماری شدیدی بوده اند.
علائم ممکن است بعد از یک واقعه استرس زا، مانند مرگ یک عزیز، شدیدتر شود.
در موارد کمتری، فرد ممکن است بیماری را برای جستجوی منافع شخصی، مانند گرفتن مواد مخدر یا سود مالی، یا امتناع از کارکردن یا پذیرفتن مسئولیت حقوقی، بروز دهد. در مواردی که شخصی آگاهانه به دنبال چنین مزایایی است، این شرط بدخواهی خوانده می شود. اما اختلال اضطراب بیماری به دلیل بیماری نیست. در اختلال اضطراب بیماری، بیمار تظاهر نمی کند. او معتقد است که خطر واقعی بیمار شدن او وجود دارد و واقعاً نگران است.
هیپوکندریا
در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، که توسط انجمن روان پزشکی آمریکا منتشر شده است، دیگر از هیپوکندریازی یا هیپوکندریا استفاده نمی گردد. در عوض هیپوکندریازیس، به اختلال اضطراب بیماری و تشخیص اختلال علائم جسمی معروف است که در صورت ابتلا به آن شما ترس و نگرانی غیرطبیعی و شدیدی نسبت به احساسات جسمی خود دارید.
به طور کلی، در صورت ابتلای شما به اختلال علائم جسمی از علائم جسمی خود دائما شکایت دارید. در حالی که معمولاً علائم جسمی خاصی نخواهید داشت و یا در صورت وجود علائم، آن ها خفیف هستند.
اختلال اضطراب بیماری نشان دهنده یک وضعیت جدی پزشکی است که احتیاج به درمان دارد.
علت اختلال اضطراب بیماری
علت دقیق اختلال اضطراب بیماری مشخص نیست، اما برخی عوامل ممکن است در بروز آن نقش موثری داشته باشند، از جمله:
تفکرات اشتباه
اعتقاد به اینکه همه علائم بدن جدی هستند، باعث می شود، شما در صورت بروز کوچک ترین علائم، به دنبال تأیید یک بیماری جدی باشید.
خانواده
اگر والدینی دارید که بیش از حد در مورد سلامتی خود یا سلامتی اعضای خانواده نگران هستند، احتمالاً ابتلا شما به بیماری اختلال اضطراب بیماری بیشتر است.
تجربه گذشته
ممکن است در کودکی یک بیماری جدی تجربه کرده باشید، بنابراین احساسات جسمی و بروز علائم می تواند برای شما ترسناک باشد.
عوامل خطر اختلال اضطراب بیماری
اختلال اضطراب بیماری معمولاً در بزرگسالی شروع می شود و ممکن است با افزایش سن بدتر شود. اغلب در سالمندان، اضطراب مرتبط با سلامتی احتمال دارد باعث ترس از دست دادن حافظه شود.
عوامل خطر برای اختلال اضطراب بیماری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- بروز عوامل استرس زا
- سابقه سوءاستفاده در كودك
- سابقه ابتلا به بیماری جدی در خانواده
- ابتلا به یک بیماری جدی در دوران کودکی
- ویژگی های شخصیتی، مانند تمایل به بیمار بودن
- استفاده بیش از حد از اینترنت و جستجوی علائم و مسائل مربوط به سلامتی
علائم اختلال اضطراب بیماری
در این اختلال، احساس طبیعی بدن (مانند معده پر سروصدا) یا علائم جزئی (مانند بثورات جزئی) باعث نگرانی شما می شود.
علائم اختلال اضطراب بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- به پزشک یا نتایج آزمایش خود، اطمینان کافی ندارید.
- در مورد وضعیت سلامتی خود به راحتی نگران می شوید.
- برای اطمینان خاطر از ابتلا به بیماری، بارها به پزشک مراجعه می کنید.
- به علت ترس از تشخیص پزشکی از مراجعه به پزشک جلوگیری می کنید.
- به طور مداوم در مورد سلامتی و بیماری های احتمالی خود صحبت کنید.
- به طور مکرر بدن خود را برای علائم بیماری یا بیماری خاص بررسی کنید.
- ناراحتی بیش از حد در مورد بیماری های احتمالی، زندگی روزمره شما را مختل می کند.
- از این که علائم جزئی یا احساسات بدن شما یک بیماری جدی و خطرناک باشند، نگران هستید.
- بیش از حد در اینترنت به دنبال علل علائم و بیماری احتمالی خود هستید و آن ها را جستجو می کنید.
- در مورد یک وضعیت خاص پزشکی که در خانواده شما سابقه دارد یا خطر ابتلای خودتان به آن بیماری، بیش از حد می ترسید.
از آنجا که همه این علائم می تواند به مشکلات سلامتی مربوط باشد، باید ارزیابی و بررسی شوند.
اگر تشخیص داده شود شما مبتلا به اختلال اضطراب بیماری هستید، به یک روان پزشک یا روان شناس ارجاع داده می شوید.
تشخیص اختلال اضطراب بیماری
برای ارزیابی و تشخیص، پزشک به احتمال زیاد یک معاینه فیزیکی را انجام خواهد داد و حتی ممکن است شما را به یک روان شناس ارجاع دهد.
روان شناس ممکن است:
- یک ارزیابی روان شناختی انجام دهند تا در مورد علائم، موقعیت های استرس زا، سابقه خانوادگی، ترس یا نگرانی خود صحبت کنید. حتی انجام تست های روان شناسی را توصیه می کند.
- در مورد مصرف الکل، مواد مخدر یا سایر مواد از شما سؤال می پرسد.
- روان شناس تشخیص می دهد که آیا بیماری شما با اختلال روانی دیگری مانند اختلال علائم جسمی یا اختلال اضطراب همراه شده است یا نشده است.
عوارض اختلال اضطراب بیماری
اختلال اضطراب بیماری ممکن است باعث بروز مشکلات زیر شود:
- اختلال در زندگی روزمره
- مشکلات خانوادگی و بروز نگرانی و ناراحتی بیش از حد در اطرافیان
- بروز مشکلات کاری و غیبت های متعدد و مرخصی های بیش از حد
- مشکلات مالی به دلیل مراجعه بیش از حد به مراکز بهداشتی و پزشکی
- ابتلا به بیماری روانی دیگری مانند اختلال علائم جسمی، سایر اختلالات اضطرابی، افسردگی یا اختلال شخصیت
پیش آگهی اختلال اضطراب بیماری
برخی از بیماران به خوبی به دارو، روان درمانی یا هر دو پاسخ می دهند.
اگر شما اضطراب یا افسردگی داشته باشید که با دارو درمان شود، پیش آگهی بیماری شما می تواند بسیار خوب باشد. در موارد خفیف، علائم می توانند کوتاه مدت باشند.
اگر علائم آن شدید باشد و دارای اختلالات سلامت روان دیگری باشید، ممکن است مستعد ابتلا به پریشانی مزمن و اختلال در عملکرد شوید.
درمان اختلال اضطراب بیماری
هدف از درمان اختلال اضطراب بیماری این است که به مدیریت اضطراب در مورد سلامتی خودتان و بهبود عملکردتان در زندگی روزانه کمک کنید. روان درمانی می تواند برای اختلال اضطراب بیماری مفید باشد. بعضی اوقات ممکن است تجویز دارو به روند درمانی اضافه شود. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد تعدادی از روش های درمانی مانند شناخت درمانی، رفتار درمانی، رفتار درمانی شناختی و مدیریت استرس می توانند به درمان اختلال اضطراب بیماری کمک کنند.
درمان گران به شما کمک می کنند تا کمتر روی علائم خود تمرکز کنید. آن ها توضیح می دهند که بسیاری از اقداماتی که شما برای تسکین اضطراب خود انجام می دهید مانند لمس توده ها، تحقیق در مورد بیماری باعث بهبودی علائم نمی شوند.
پزشکان و درمان گران باید علائم جسمی را جدی بگیرند زیرا علائم تا حدودی واقعی هستند.
با این وجود، جدی گرفتن علائم نباید به معنای تجویز و توصیه آزمایشات پزشکی یا انجام مراحل غیر ضروری باشد.
روان درمانی
از آنجا که بیماری جسمی می تواند به پریشانی عاطفی و اضطراب مرتبط باشد، روان درمانی، به خصوص شناخت درمانی رفتاری می تواند یک درمان مؤثر باشد.
CBT به شما کمک می کند مهارت هایی را برای مدیریت اختلال اضطراب بیماری یاد بگیرید و راه های مختلفی برای مدیریت نگرانی های خود پیدا کنید.
شناخت درمانی رفتاری می تواند به شما کمک کند:
- ترس ها و عقاید خود را در مورد داشتن یک بیماری جدی پزشکی مشخص کنید.
- با تغییر افکار منفی، روش های متفاوتی را برای مشاهده احساسات بدنتان یاد بگیرید.
- از اثرات منفی این نگرانی های بیش از حد و رفتار خودتان آگاه شوید.
- نحوه پاسخ دادن به احساسات و علائم بدن خود را تغییر دهید.
- مهارت هایی را برای مقابله و مدیریت اضطراب و استرس را آموزش ببینید.
- به دلیل احساسات جسمی برخی موقعیت ها و فعالیت های خود را کاهش دهید.
- رفتارهای مکرر چک کردن بدن خود را کاهش دهید و مطمئن شوید شما سالم هستید.
- عملکرد روزانه در خانه، محل کار، روابط و موقعیت های اجتماعی خود را بهبود بخشید.
- به درمان سایر اختلالات روان پزشکی مانند افسردگی بپردازید.
دارو درمانی
داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکننده های انتخابی بازگشت مجدد سروتونین (SSRI)، ممکن است برای درمان اختلال اضطراب بیماری تجویز شود.
در صورت نیاز، مصرف داروهایی برای درمان اختلالات خلقی یا اضطراب نیز می تواند به درمان کمک کند.
با پزشک در مورد گزینه های دارویی و عوارض جانبی و خطرات احتمالی آن ها مشورت کنید.
درمان خانگی اختلال اضطراب بیماری
علاوه بر درمان حرفه ای برای اختلال اضطراب بیماری، این راهکارهای مراقبت از خود می تواند به شما کمک کند:
- در فعالیت های اجتماعی شرکت کنید.
- تکنیک های مدیریت استرس و آرامش را تمرین کنید.
- یادگیری روش های کنترل استرس و آرامش می تواند به کاهش اضطراب کمک کند.
- از مصرف الکل و داروهای غیر مجاز خودداری کنید. مصرف مواد مخدر می تواند درمان شما را دشوارتر کند. اگر برای ترک آن ها به کمک نیاز دارید با پزشک مشورت کنید.
- از نظر جسمی فعال شوید. یک برنامه فعالیت منظم تأثیر زیادی بر روحیه شما دارد، اضطراب شما را کاهش داده و به بهبود عملکرد بدنی شما کمک می کند.
- با پزشک همکاری کنید تا یک برنامه منظم برای پیگیری روند درمانی خود داشته باشید.
- در مورد نگرانی های خود صحبت کرده و یک پل ارتباطی و قابل اعتماد ایجاد کنید.
- در مورد محدودیت های احتمالی در هر آزمون ها، ارزیابی ها و ارجاع های بعدی مشورت کنید.
- از جستجوی اینترنت در مورد بیماری های احتمالی خودداری کنید. انبوه اطلاعات بهداشتی که ممکن است مربوط به وضعیت شما باشد، می تواند باعث سردرگمی و اضطراب شود.
- اگر علائمی دارید که نگران کننده هستند، در قرار ملاقات بعدی خود با پزشک در مورد آن ها صحبت کنید.
پیشگیری اختلال اضطراب بیماری
اطلاعات کمی در مورد چگونگی پیشگیری از اختلال اضطراب بیماری وچود دارد، اما انجام برخی راه کارها ممکن است تا حدودی به شما کمک کند.
- اگر مضطرب هستید، در اسرع وقت به مشاوره حرفه ای مراجعه کنید تا جلو وخیم تر شدن علائم و بروز اختلالات دیگر را بگیرید.
- مرتباً تکنیک های مدیریت استرس و آرامش را تمرین کنید.
- برای کمک به جلوگیری از بازگشت مجدد یا بدتر شدن علائم، برنامه درمانی خود را دنبال کنید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
علاوه بر ارزیابی پزشکی، احتمال دارد شما برای ارزیابی و درمان به یک روان پزشک یا روان شناس ارجاع داده شوید.
در هنگام مراجعه به پزشک سعی کنید لیستی از علائم و چگونگی تاثیر آن ها بر زندگی روزمره تان را تهیه کنید. علاوه بر آن، اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله حوادث هر اتفاق مهم استرس زایی که تجربه کرده اید را بنویسید.
اطلاعات پزشکی، از جمله سایر شرایط جسمی یا روحی و لیست تمام داروها، ویتامین ها و سایر مکمل های مصرف شده خود یادداشت کنید.
پزشک ممکن است از شما سوالات زیادی بپرسد، برخی از این سوالات عبارتند از:
- آیا بیماری دیگری دارید؟
- آیا فعالیت بدنی منظم دارید؟
- آیا از الکل یا داروهای غیر مجاز استفاده می کنید؟
- آیا شما یا نزدیکانتان به یک بیماری روانی مبتلا شده اید؟
- علائم شما چه تأثیری در زندگی و روابط شخصی شما دارند؟
- علائم شما چیست و چه زمانی آن ها برای اولین بار رخ داده اند؟
- چه عواملی باعث بهترشدن و یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
آخرین دیدگاه‌ها