آندوسکوپی روشی است که در آن پزشک از ابزار های تخصصی به نام آندوسکوپ برای مشاهده عملکرد اندام های داخلی و عروق بدن بیمار استفاده می کند. این روش به جراحان این امکان را می دهد تا بدون ایجاد برش های بزرگ، مشکلات موجود در بدن را ببینند.
آندوسکوپ یک لوله طویل، نازک و انعطاف پذیر است که در انتها دارای منبع نور و دوربین می باشد و تصاویر داخل بدن را به نمایشگر منتقل می کند. آندوسکوپ ها را می توان از طریق یک مجرای طبیعی مانند دهان و پایین گلو یا از طریق مقعد وارد بدن کرد.
علاوه بر آن، ممکن است در شرایط خاص از طریق برش كوچك ایجاد شده در پوست هنگام عمل جراحی لاکروسکوپی، به بدن وارد شود.
مطالعه بیشتر: آندوسکوپی بینی
انواع آندوسکوپی
آندوسکوپی ها بر اساس قسمتی از بدن که مورد بررسی قرار می گیرند، طبقه بندی می شوند. انجمن سرطان آمریکا (ACS) انواع آندوسکوپی های زیر را ذکر می کند:
| نوع | منطقه مورد بررسی | جایی که آندوسکوپ قرار می گیرد | پزشکی که عمل جراحی را انجام می دهد. |
| آرتروسکوپی | مفاصل | از طریق یک برش کوچک در نزدیکی مفصل | جراح ارتوپد |
| آندوسکوپی | دستگاه گوارش فوقانی | دهان | متخصص گوارش |
| برونكوسكوپی | ریه ها | بینی یا دهان | متخصص داخلی یا فوق تخصص ریه |
| کولونوسکوپی | روده بزرگ | مقعد | متخصص گوارش یا پروکتولوژیست |
| توراکوسکوپی یا پلوروسکوپی | بین ریه ها و دیواره سینه | برش کوچک در قفسه سینه | جراح مغز و اعصاب یا متخصص ریه |
| لارنگوسکوپی | حنجره | از طریق دهان یا بینی | متخصص گوش و حلق و بینی |
| مدیاستینوسکوپی | ناحیه بین ریه ها | از طریق برش بالای سینه | جراح سینه |
| سیگموئیدوسکوپی | روده بزرگ و قسمت تحتانی روده بزرگ | داخل مقعد | متخصص گوارش یا پروکتولوژیست |
| هیستروسکوپی | داخل رحم | از طریق مهبل | متخصص زنان و زایمان |
| لاپاروسکوپی | ناحیه شکم یا لگن | از طریق یک برش کوچک در نزدیکی منطقه مورد بررسی | همه جراحان |
| انتروسکوپی | روده کوچک | از طریق دهان یا مقعد | متخصص گوارش |
| سیستوسکوپی | مثانه | مجرای ادرار | متخصص اورولوژی |
| ureteroscopy | حالب یا میزنای | از طریق مجرای ادراری | متخصص اورولوژی |
کاربرد آندوسکوپی
از این روش می توان برای بررسی علائم غیرطبیعی و کمک به انجام انواع خاصی از جراحی استفاده کرد.
همچنین اندوسکوپ برای تهیه نمونه های کوچکی بافتی (بیوپسی) برای تجزیه و تحلیل کاربرد زیادی دارد.
مطالعه بیشتر: روشEGD (آندوسکوپی فوقانی)
استفاده آندوسکوپی برای بررسی علائم
پزشک ممکن است برای بررسی علائم زیر، این روش را توصیه کند:
- استفراغ خونی
- اسهال مداوم
- خون در مدفوع
- درد مداوم شکم
- اختلال بلع (دیسفاژی)
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- حالت تهوع و استفراغ مداوم
- درد قفسه سینه که به دلیل شرایط قلبی ایجاد نمی شود.
علاوه بر آن، آندوسکوپ را می توان از طریق مقعد به روده بزرگ وارد کرد تا این ناحیه از روده بررسی شود. این عمل بسته به مکان بررسی روده بزرگ، سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی نامیده می شود.
انواع دیگر این روش که برای بررسی علائم کاربرد دارند، عبارتند از:
برونکوسکوپی: در صورت ابتلا فرد به سرفه مداوم یا سرفه های خونی، پزشک برای معاینه مجاری هوایی از برونکوسکوپی استفاده می کند.
هیستروسکوپی: در صورت بروز مشکلاتی مانند خونریزی غیر طبیعی واژینال یا سقط مکرر جنین، هیستروسکوپی برای بررسی داخل رحم انجام می شود.
سیستوسکوپی: در صورت وجود مشکلاتی مانند بی اختیاری ادرار یا خون در ادرار، برای بررسی داخل مثانه سیستوسکوپی بهترین کابرد را دارد.
سونوگرافی آندوسکوپی: برای تهیه تصاویر از اندام های داخلی مانند لوزالمعده و گرفتن نمونه های بافتی پزشک این روش را توصیه خواهد کرد.
آندوسکوپی درمانی
آندوسکوپ مجهز به ابزار ویژه جراحی می تواند برای انجام انواع خاصی از جراحی استفاده شود.
کانال های دستگاه اجازه عبور وسایل جانبی جراحی را می دهد پزشک می تواند با استفاده از آن بسیاری از عمل های جراحی مانند بازکردن مناطقی که دچار تنگی شده اند، خارج کردن اشیاء بلعیده شده یا درمان خونریزی دستگاه گوارش فوقانی را انجام دهد.
علاوه بر آن، ممکن است از این روش برای درمان بیماری های زیر استفاده شود:
- جراحی فیبروم ها
- درمان خونریزی زخم معده
- آسیب در مفاصل (آرتروسکوپی)
- تن لوله های فالوپی (تکنیک عقیم سازی زنان)
- قراردادن استنت در ناحیه ای که رگ تنگ شده
- خارج کردن تومورهای کوچک ریه ها
- جراحی سنگ های کیسه صفرا، سنگ مثانه یا سنگ کلیه
روشی که برای از بین بردن سنگ ها استفاده می شود به عنوان کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی شناخته شده است.
جراحی لاپاروسکوپی
جراحی لاپاروسکوپی، یک روش درمانی آندوسکوپی است که جراحان برای انجام آن از لاپاروسکوپ استفاده می کنند.
در جراحی لاپاروسکوپی، به منظور کاهش درد و بهبودی زودتر برش های کوچک انجام می شود، به همین علت گاهی به آن جراحی سوراخ کلید هم گفته می شود.
انواع متداول جراحی لاپاروسکوپی برای درمان بیماری های زیر انجام می گیرد:
- فتق
- سرطان
- جراحی آپاندیس
- التهاب کیسه صفرا
- برداشتن رحم (هیسترکتومی)
- بیماری های گوارشی مانند بیماری کرون یا دیورتیکولیت
روش انجام آندوسکوپی
بسته به نوع آندوسکوپی و محل مورد بررسی، ممکن است از بیمار خواسته شود که حداقل 6 ساعت قبل از انجام آندوسکوپی از خوردن و آشامیدن خودداری کند. چون برای انجام معاینه مطمئن و کامل، معده باید خالی باشد.
اکثر انواع آندوسکوپی نیاز دارند که فرد 12 ساعت قبل از عمل، از خوردن غذاهای جامد پرهیز کنیپد. استفاده از برخی مایعات شفاف مانند آب یا آبمیوه تا دو ساعت قبل از عمل مجاز است.
اگر پزشک كولونوسكوپی برای بررسی روده بزرگ یا سیگموئیدوسكوپی برای بررسی روده بزرگ و قسمت تحتانی روده را تجویز کرده باشد احتمال دارد به بیمار ملین داده شود تا قبل از انجام آنها، روده از مدفوع پاک شود.
در برخی موارد، شاید برای کاهش خطر عفونت بیمار نیاز داشته باشد قبل از آندوسکوپی آنتی بیوتیک مصرف کند.
بیمار اگر داروهای رقیق کننده خون مانند، وارفارین یا کلوپیدوگرل استفاده می کند، ممکن است لازم باشد که قبل از انجام آندوسکوپی، چند روز مصرف آن را متوقف کند تا از خون ریزی بیش از حد در طول عمل جلوگیری شود.
اما، هیچ داروی تجویز شده بدون مشورت پزشک متوقف نشود.
آندوسکوپی معمولاً دردناک نیست، و بیشتر افراد در هنگام انجام آن، فقط ناراحتی خفیفی مانند سوء هاضمه یا گلو درد را تجربه می کنند.
اقدامات قبل از آندوسکوپی
پزشک علائم و تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و معاینه جسمی را انجام می دهد و احتمالاً قبل از انجام آندوسکوپی آزمایش خون را تجویز می کند. با اسفاده از این آزمایشات پزشک می تواند درک دقیق تری درباره علت احتمالی بروز علائم داشته باشد.
برای انجام آندوسکوپی، در حالی که بیمار در سمت چپ خود دراز کشیده، آندوسکوپ ویدئویی انعطاف پذیر به اندازه ضخامت انگشت کوچک، از طریق دهان به مری، معده و یا اثنی عشر منتقل می شود. این روش در تنفس فرد تداخلی ایجاد نمی کند.
آندوسکوپی معمولاً در هوشیاری انجام می شود یا احتمال دارد از یک بی حسی موضعی برای بی حس کردن ناحیه خاصی از بدن استفاده شود. داروی بی حسی می تواند به صورت اسپری یا شربت استفاده شود تا گلوی بیمار را بی حس کند.
آندوسکوپ با دقت وارد بدن می شود و بستگی به محل مورد نظر در قسمت های مختلف بدن (گلو، مقعد یا مجرای ادراری) قرار می گیرد.
آندوسکوپی معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود و احتیاج به بستری شدن در بیمارستان ندارد و بین 15 تا 60 دقیقه طول می کشد.
اقدامات بعد از آندوسکوپی
بعد از انجام آندوسکوپی، بهتر است بیمار حدود یک ساعت استراحت کند تا اثرات بی حسی موضعی یا آرام بخش از بین برود.
اگر سیستوسکوپی برای بررسی مثانه انجام می گیرد، ممکن است بیمار بعد از 24 ساعت در ادرار، خون مشاهده کند. اگر بعد از 24 ساعت خون در ادرار برطرف نشد، با پزشک تماس گرفته شود.
عوارض آندوسکوپی
آندوسکوپی معمولاً یک روش مطمن است و عوارض جدی بسیار کمی دارد. عوارض احتمالی آندوسکوپی شامل موارد زیر است:
عفونت:قسمتی از بدن که آندوسکوپ در آن قرار گرفته است احتمال دارد عفونت ایجاد شود که در این صورت نياز به درمان با آنتي بيوتيك ها داشته باشد.
سوراخ شدن یا پارگی اندام، یا خونریزی بیش از حد که ممکن است در این صورت فرد نیاز به عمل جراحی برای ترمیم بافت یا اندام آسیب دیده داشته باشید. حتی امکان دارد تزریق خون لازم شود.
آرام بخش یا داروهای بی حسی استفاده شده در آندوسکوپی معمولاً بی خطر است، اما گاهی اوقات می تواند عوارضی ایجاد کند، از جمله:
- مشکلات تنفسی
- احساس بیمار بودن
- احساس سوزش در محل تزریق
- ضربان قلب نامنظم یا فشار خون پایین
- پنومونی آسپیراسیون (بزاق یا ذرات كوچك غذا که وارد ریه ها شده و باعث عفونت می شوند).
علائم عفونت عبارتند از:
- قرمزی، درد یا التهاب
- ترشح مایعات یا چرک
- درجه حرارت بالا (تب) از 38 درجه یا بالاتر
علائم دیگر عارضه احتمالی بعد از انجام آندوسکوپی عبارتند از:
- تنگی نفس
- استفراغ خونی
- درد قفسه سینه
- درد شدید و مداوم شکم
- مدفوع سیاه یا خیلی تیره
خطرات آندوسکوپی
خطرات آندوسکوپی به نوع، محل عمل و شرایط پزشکی بیمار بستگی دارد.
به عنوان مثال، مدفوع به رنگ تیره، استفراغ و مشکل در دفع بعد از کولونوسکوپی می تواند نشانگر این باشد که مشکلی وجود دارد.
در هیستروسکوپی خطر سوراخ شدن رحم، خونریزی رحم یا ترومای گردن رحم را به همراه دارد، البته بروز این عوارض به ندرت دیده می شود.
اگر در آندوسکوپی با کپسول انجام گیرد، خطر کمی وجود دارد که کپسول در جایی از دستگاه گوارش گیر کند و باعث انسداد شود. خطر برای افرادی که بیماری خاصی دارند، بیشتر است. سپس ممکن است خارج کردن کپسول نیاز به جراحی داشته باشد.
بیمار باید در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت در منطقه ای که آندوسکوپ در آن قرار گرفته است، با پزشک تماس بگیرد.
آخرین تکنیک های فناوری آندوسکوپی
مانند اکثر فناوری ها، این تکنولوژی مدام پیشرفت می کند. نسل های جدید آندوسکوپ از تصویربرداری با کیفیت بالا استفاده می کنند. تکنیک های نو آورانه همچنین آندوسکوپی را با فناوری جدید در زمینه تصویر برداری یا اقدامات جراحی ترکیب می کنند.
چند نمونه از آخرین فنآوری های این روش، عبارتند از:
آندوسکوپی کپسول
آندوسکوپی کپسول بی سیم، نسبتاً جدید است که شامل بلع کپسول می باشد. بیمار در حین انجام این روش، یک قرص کوچک با یک دوربین ریز داخل آن را می بلعد. کپسول بدون ایجاد هیچ گونه ناراحتی از دستگاه گوارش فرد عبور کرده و هزاران تصویر از روده تهیه می کند. کپسول به اندازه یک قرص بزرگ است و هنگام دفع مدفوع به طور طبیعی از بدن خارج می شود.
این روش، برای ارزیابی بیماری های که دلیل آنها مشخص نیست و اغلب برای بررسی خون ریزی داخلی در دستگاه گوارش استفاده می شود.
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP)
ERCP، آندوسكوپي دستگاه گوارش فوقانی همراه با اشعه X است تا مشكلات مربوط به مجاري صفرا و لوزالمعده را تشخيص دهد.
کروماندوسکوپی
کروماندوسکوپی تکنیکی است که در طی آن از لکه یا رنگ مخصوص برای بررسی روده استفاده می شود.
سونوگرافی آندوسکوپی (EUS)
EUS به پزشک این امکان را می دهد تا اندام ها و سایر ساختارهایی را که معمولاً در طی آندوسکوپی معمولی قابل مشاهده نیستند را ببیند. سپس پزشک می تواند یک سوزن نازک را در اندام یا ساختار وارد کند تا مقداری از بافت را برای مشاهده در زیر میکروسکوپ تهیه شود. این روش به آسپیراسیون سوزن ریز گفته می شود.
برداشتن مخاط آندوسکوپی (EMR)
EMR روشی است که به پزشک در از بین بردن بافت سرطانی دستگاه گوارش کمک می کند. در EMR، یک سوزن از طریق آندوسکوپ عبور می کند تا مایعی را در زیر بافت غیر طبیعی تزریق کند. تزریق مایع به جداسازی بافت سرطانی از لایه های دیگر کمک می کند تا راحت تر از بین برود.
آخرین دیدگاه‌ها