اختلالات خواب

خواب یک فرآیند پیچیده بیولوژیکی است. در حالی که شما خواب هستید، عملکرد مغز و بدن شما فعال است. خواب به سلامت و عملکرد عالی فرد کمک می کند شما سالم بمانید. بنابراین، هنگامی که خواب کافی و با کیفیت ندارید می تواند بر سلامت جسمی و روحی، تفکر و عملکرد روزانه شما تأثیر بگذارد. اختلالات خواب،بیماری هایی هستند که به طور منظم بر توانایی خواب خوب تأثیر می گذارد. بسیاری از اختلالات خواب به بیماری زمینه ای دیگری مانند اضطراب یا افسردگی و برخی از آن ها صرفاً از بهداشت ضعیف خواب ناشی می شوند.

شیوع اختلالات خواب

اختلالات خواب، در درجه دوم بعد از شکایت درد، دلیل اصلی مراجعه مردم به پزشک می باشند. متأسفانه،این اختلالات شایع هستند و بیش از یک سوم بزرگسالان خواب کافی ندارند.

علت اختلالات خواب

شرایط، بیماری ها و اختلالات زیادی وجود دارد که می تواند باعث اختلال در خواب شوند. در بسیاری موارد، اختلالات خواب در نتیجه یک مشکل اساسی بهداشتی ایجاد می شود. مشکلات تنفسی، آلرژی، سرماخوردگی و عفونت های تنفسی فوقانی می تواند تنفس شبانه را به مختل کند. عدم توانایی نفس کشیدن از طریق بینی نیز می تواند باعث مشکلات خواب شود.

تکرر ادرار. شب ادراری یا تکرر ادرار می تواند خواب شما را مختل کند و باعث بیدار شدن شما در طول شب شود.

درد مزمن. درد مداوم می تواند خوابیدن را دشوار کند و یا شما را از خواب بیدار کنید.

برخی از شایع ترین دلایل درد مزمن عبارتند از:

• آرتروز
• فیبرومیالژیا
• درد کمر مداوم
• سردردهای مداوم
• بیماری التهابی روده
• سندرم خستگی مزمن

در برخی موارد، درد مزمن حتی با اختلالات خواب تشدید شود.

استرس و اضطراب

استرس و اضطراب معمولاً تأثیر منفی بر کیفیت خواب دارند.

علائم اختلالات خواب

علائم بسته به شدت و نوع اختلال خواب می تواند متفاوت باشد.

اما علائم عمومی اختلالات خواب شامل موارد زیر است:

• افسردگی
• عدم تمرکز
• خستگی روزانه
• مشکل در خوابیدن
• تحریک پذیری یا اضطراب
• تمایل شدید به چرت زدن در طول روز

انواع اختلالات خواب

براساس طبقه بندی بین المللی اختلالات خواب، به شش دسته اصلی طبقه بندی می شود، که عبارتند از:

کم خوابی

کم خوابی یا  HYPOSOMNIA، به عدم توانایی در خواب رفتن یا خوابیدن اشاره دارد و یکی از شایع ترین اختلالات خواب است و بیشتر در بزرگسالان و زنان مسن شیوع دارد. به طور طبیعی افراد مبتلا به کم خوابی، خواب کمی دارند. در نتیجه، علائم کمبود خواب در طولانی مدت ادامه می یابد. این علائم جنبه های مختلف زندگی روزمره فرد را مختل کرده و با گذشت زمان بدتر می شود. لازم بذکر است  INSOMNIA به معنی بیخوابی هست که بسیار نادر است و فرد اصلا نمی خوابد.

علائم کم خوابی، شامل مشکل در تمرکز، تحریک پذیری و عدم تعادل می باشند. بعضی اوقات، کم خوابی ناشی از عدم رعایت بهداشت خواب است. در این موارد، رفع کم خوابی به سادگی و با چند تغییر در شیوه زندگی امکان پذیر است.

بیشتر اوقات، کم خوابی در حقیقت نشانه ای از بیماری زمینه ای دیگر است. در این موارد، درمان شرایط اساسی اغلب منجر به بهبود خواب می شود. کم خوابی ممکن است با استفاده از ترکیبی از درمان شناختی-رفتاری، تغییر سبک زندگی و کمک های خواب به طور مستقیم درمان شود. کم خوابی می تواند برای سلامتی و کیفیت کلی زندگی شما بسیار مشکل ساز باشد، به طور بالقوه باعث:

• افسردگی
• عدم تمرکز
• افزایش وزن
• تحریک پذیری
• اختلال در کار یا عملکرد تحصیلی

انواع کم خوابی

کم خوابی معمولاً به عنوان یکی از سه نوع طبقه بندی می شود:

کم خوابی مزمن: کم خوابی حداقل به مدت یک ماه به طور مرتب اتفاق بیفتد.

کم خوابی متناوب: یعنی زمانی که کم خوابی به صورت دوره ای رخ می دهد.

کم خوابی گذرا: کم خوابی فقط چند شب در یک زمان مشخص ادامه می یابد.

افراد مبتلا به کم خوابی یک یا چند مورد از این علائم زیر را دارند:

• خواب ناخوشایند
• مشکل در خوابیدن
• بیدار شدن غالباً در طول شب و مشکل در بازگشت به خواب
• داشتن حداقل یک مشکل در روز مانند خستگی؛ خواب آلودگی؛ مشکلات روانپزشکی و تمرکز

کم خوابی می تواند کوتاه مدت باشد که به کم خوابی حاد یا تعدیل کننده معروف است و می تواند از یک شب تا چند هفته ادامه داشته باشد. کم خوابی حتی می تواند طولانی مدت ادامه پیدا کند که به آن کم خوابی مزمن گفته می شود. فرد در کم خوابی مزمن حداقل سه شب در هفته به مدت یک ماه یا طولانی تر بروز پیدا می کند.

کم خوابی مزمن 10٪ از بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می دهد.

اختلالات ریتم شبانه روزی خواب

اختلالات ریتم شبانه روزی، در افرادی که دارای ریتم شبانه روزی یا چرخه خواب و بیداری هستند، تأثیر می گذارد. یک ریتم شبانه روزی سالم تقریباً از الگوهای خورشید پیروی می کند که فرد صبح همزمان با طلوع آفتاب از خواب بیدار می شود، هنگام غروب آفتاب احساس خستگی کرده و هنگام شب به راحتی بخوابد. در نتیجه، وقتی افراد ریتم شبانه روزی غیرطبیعی دارند، کیفیت زندگی آن ها مختل می شود. این افراد در بیدار شدن و خوابیدن در مواقع عادی مشکل دارند، در طول روز احساس خستگی می کنند و به طور کلی با مشکل عدم تمرکز روبرو می شوند.

شایع ترین نمونه یک اختلال ریتم شبانه روزی، جت لگ(اختلال خواب در مسافرت های هوایی طولانی) است، و زمانی رخ می دهد که فرد از یک قاره به قاره دیگری سفر کند. اما این پدیده اغلب طی چند روز از بین می رود.

اختلالات ریتم شبانه روزی می تواند ناشی از دلایل سبک زندگی باشد. بطور مثال افرادی که به دلیل کار در شیفت شب کمتر از نور طبیعی خورشید برخوردار هستند ممکن است در خطر ابتلا به اختلال خواب قرار گیرند. همچنین اختلالات ریتم شبانه روزی ممکن است بصورت مادرزادی باشد. افراد نابینا یا کم بینا که در درک نور مشکل دارند، بیشتر مستعد ابتلا این اختلالات می باشند.

اختلالات ریتم شبانه روزی معمولاً با استفاده از ترکیبی از دارو و نور درمانی، درمان می شود تا چرخه شبانه روزی آن ها مجددا تنظیم شود.

هایپرسومنیا

 هایپرسومنیا HYPERSOMNIA نقطه مقابل کم خوابی است. افراد مبتلا به پرخوابی معمولاً 9 ساعت یا بیشتر می خوابند. آن ها غالباً صبح ها از خواب بیدار می شوند اما در طول روز احساس خستگی می کنند. پزشکان هنوز نمی دانند چه عواملی باعث ایجاد هایپرسومنیا می شود.

ناركولپسی نوع دیگری از هایپرسومنیا است که به ندرت دیده می شود ولی مادام العمر است. ناركولپسی نوعی بیماری عصبی است كه باعث ناهنجاری در مغز می شود، اما هنوز هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. ناركولپسی با “حملات خواب” كه در طول روز رخ می دهد تشخیص داده می شود. شما به طور ناگهانی احساس خستگی شدید می کنید و بدون هشدار قبلی می خوابید. این اختلال همچنین می تواند منجر به فلج خواب شود، که بعد از بیدار شدن از نظر جسمی نمی توانید حرکت کنید.

ناركولپسی معمولاً بین سنین 15 تا 25 سالگی شروع می شود، اما در هر سنی قابل مشاهده است.برای درمان بیماران مبتلا به سایر هایپرسومنیا ممکن است از دارو همراه با درمان شناختی-رفتاری، تغییر در سبک زندگی برای مدیریت اختلال استفاده شود .

پاراسومنیا

پاراسومنیا، رفتارهای غیرطبیعی هستند که بین مراحل مختلف خواب رخ می دهند و شامل حرف زدن در خواب، ناله کردن، کابوس ها و شب ادراری می باشند. کارشناسان خواب تخمین می زنند که اکثر بزرگسالان (66٪) در بعضی از مراحل زندگی دچار پاراسومنیا می شوند. افراد مبتلا به پاراسومنیا غالباً علائم خود را به یاد نمی آورد و آن ها بیشتر توسط اعضاء دیگر خانواده تشخیص داده می شوند. برای همین تشخیص این نوع اختلالات خواب تا حدی دشوار است.

اختلالات حرکتی در خواب

اختلالات حرکتی مرتبط با خواب، هرگونه حرکات غیرطبیعی در طول مراحل خواب می باشد که شایع ترین آن ها عبارتند از:

• بروکسیسم خواب یا دندان قروچه در خواب
• سندرم پاهای بی قرار همراه با احساس سوزن سوزن شدن در اندام تحتانی
• اختلال حرکتی دوره ای اندام که با حرکات مکرر پا در هنگام خواب مشخص می شود.

اختلالات حرکتی مرتبط با خواب بسیار مشکل ساز هستند زیرا منجر به کمبود خواب می شود.

اختلالات تنفسی مرتبط با خواب

اختلالات تنفسی مرتبط با خواب هرگونه تنفس غیرطبیعی و یا مشکلات تنفسی در هنگام خواب را توصیف می کند. خروپف مزمن و آپنه خواب دو عارضه عمده اختلال تنفس خواب هستند. خروپف مزمن خیلی زیاد جدی گرفته نمی شود، اما اغلب نشانه ای از آپنه خواب است. آپنه خواب وقتی رخ می دهد که در هنگام خواب تنفس فرد متوقف می شود. برای شروع دوباره تنفس، مغز مجبور است لحظه به لحظه بیدار شود، حتی اگر فرد خواب باشد.

آنچه که تشخیص این اختلالات را دشوار می کند این است که فرد اغلب از وقوع آن ها اطلاعی ندارد و بیشتر، اطرافیان می توانند متوجه اختلال شوند. آن ها ممکن است هر شب به اندازه کافی بخوابند، اما روز بعد احساس خستگی کنند.

اختلالات تنفسی مرتبط با خواب باید جدی گرفته شود. آن ها باعث کمبود خواب و عدم تمرکز می شود و با شرایط جسمی مانند دیابت، بیماری های قلبی، فشار خون بالا، حملات قلبی و سکته مغزی ارتباط دارند.

تشخیص اختلالات خواب

تشخیص اختلال خواب آنقدرها که فکر می کنید مشکل نیست. بیماران و متخصصان، ابزارهای متنوعی دارند که می توانند برای تشخیص و نظارت بر مشکلات خواب از آن ها استفاده کنند. اولین قدم برای تشخیص این است که با خوابیدن در طول شب مشکل دارید و حتی با وجود خواب کافی در طول روز احساس خستگی می کنید. همچنین، یکی از اعضای خانواده به شما در مورد اختلالات خواب شما و علائمی که از شما مشاهده می کند هشدار می دهد.پزشک امکان دارد در مورد بهداشت خواب از شما سؤالاتی بپرسید. در صورتی که آن ها هر مورد غیرطبیعی را تشخیص دهند، می تواند شما را به کلینیک خواب ارجاع دهند.

در کلینیک خواب، تکنسین های خواب آزمایش های مختلفی را برای تشخیص اختلال خواب انجام می دهند. پلی مونوگرام، یکی از آزمایش برای تشخیص اختلال خواب است، که در آن از شما خواسته می شود یک شب در کلینیک بستری شوید و امواج مغزی، ضربان قلب، تنفس و سایر ویتامین ها هنگام خواب تحت کنترل قرار گیرند. همچنین آزمایش تأخیر در خواب چندگانه وجود دارد که میزان سرعت خوابیدن شما را اندازه گیری می کند.

این تست برای تشخیص نارسایی تنفسی، هیپرسونیا و اختلالات تنفسی و حرکتی مورد استفاده قرار می گیرد.

درمان اختلالات خواب

درمان اختلالات خواب بسته به نوع و علت اصلی آن می تواند متفاوت باشد و به طور کلی ترکیبی از درمان های پزشکی و تغییرات سبک زندگی را شامل می شود.

سایر درمان ها

درمان پزشکی برای اختلالات خواب احتمال دارد شامل موارد زیر باشد:

• قرص های خواب آور خواب
• مکمل های ملاتونین
• دستگاه تنفس یا عمل جراحی (معمولاً برای آپنه خواب)
• محافظ دندان پزشکی (معمولاً برای دندان قروچه)
• دارو ها برای درمان هرگونه بیماری های جسمی و روانپزشکی

سبک زندگی و درمان خانگی اختلالات خواب

تغییر سبک زندگی در کنار درمان های پزشکی می تواند کیفیت خواب شما بسیار بهبود بخشد.

بهتر است راهکارهای زیر را برای بهبود کیفیت خواب در نظر بگیرید:

• داشتن برنامه خواب منظم
• کاهش مصرف سیگار و الکل
• نوشیدن آب کمتر قبل از خواب
• یادگیری راه های مدیریت استرس و اضطراب
• محدود کردن میزان مصرف کافئین به خصوص در اواخر بعد از شب یا عصر
• مصرف بیشتر سبزیجات و ماهی ها در رژیم غذایی خود و کاهش میزان مصرف قند