ناركولپسی

ناركولپسی نوعی اختلال عصبی در طبقه بندی هیپرسومیا یا پرخوابی، مربوط به اختلالات مزمن خواب است. نارکولپسی با خواب آلودگی بیش از حد روزانه و حملات ناگهانی خواب همراه می باشد و هیچ درمانی قاطع و مشخصی ندارد. با این حال، داروها و تغییر در شیوه زندگی می توانند در مدیریت علائم به بیمار کمک کنند. بعضی اوقات، ناركولپسی می تواند با شل شدن عضله ها همراه با احساسات شدید (شل شدن ناگهانی عضلات یا کاتاپلکسی) ایجاد شود. ناركولپسی که با بیماری شل شدن ناگهانی عضلات (کاتاپلکسی) همزمان رخ دهد را نوع 1 و ناركولپسی بدون شل شدن ناگهانی عضلات (کاتاپلکسی) را، نوع 2 می گویند.

شیوع ناركولپسی

ناركولپسی نوعی اختلال نسبتاً نادر است که تقریباً در هر 2000 نفر 1 مورد دیده می شود. در بسیاری از موارد، شروع نارکولپسی معمولاً در سال های قبل از نوجوانی تا نوجوانی و یا در اوایل دهه بیست و بعد از آن رخ می دهد. میزان شیوع آن در بین زنان و مردان یکسان است.

علت ناركولپسی

علت دقیق ناركولپسی ناشناخته است.

مبتلایان به نوع نارکولپسی 1، میزان کم هورمون هیپوکرتین دارند. هیپوکرتین یک هورمون شیمیایی مهم در مغز است که به تنظیم خواب و بیداری REM کمک می کند. سطح هیپوکرتین به ویژه در افرادی که دچار شل شدن ناگهانی عضلات (کاتاپلکسی) هستند، کم است. متخصصان معتقدند کاهش سلول های تولیدکننده هیپوکرتین در مغز به دلیل واکنش خود ایمنی می باشد. در برخی موارد نادر، ناركولپسی می تواند در نتیجه آسیب مغزی به ناحیه تنظیم خواب REM در مغز یا سایر اختلالات عصبی مؤثر در همان قسمت از مغز رخ دهد. همچنین این احتمال وجود دارد که ژنتیک در ایجاد ناركولپسی نقش داشته باشد. اما خطر انتقال نارکولپسی از والدین به کودک بسیار کم و فقط در حدود 1 درصد است.

تشخیص الگوی خواب معمولی از ناركولپسی

روند خواب طبیعی با مرحله ای به نام خواب غیر سریع حرکت (NREM) آغاز می شود.

در طی این مرحله، امواج مغز به میزان قابل توجهی کند می شود. بعد از گذشت یک ساعت از خواب NREM، فعالیت مغز تغییر می کند و خواب REM آغاز می شود. بیشتر خوابیدن بیمار در طول خواب REM رخ دهد. با این حال، بیمار در ناركولپسی، ممکن است به طور ناگهانی وارد خواب REM شود بدون اینکه مرحله اول خواب NREM را در شب و در طول روز تجربه کند، برخی از ویژگی های ناركولپسی مانند کاتاپلکسی، فلج خواب و توهم می تواند در هنگام بیداری یا خواب آلودگی رخ دهند.

عوامل خطر ناركولپسی

فقط چند عامل خطر شناخته شده برای ناركولپسی وجود دارد، از جمله:

سن، به طور معمول ناركولپسی در افراد بین 10 تا 30 سال شروع می شود.

سابقه خانوادگی، اگر عضوی از خانواده بیمار به ناركولپسی مبتلا باشد، خطر ابتلای او به نارکولپسی، 20 تا 40 برابر بیشتر می شود.

علائم ناركولپسی

علائم ناركولپسی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

خواب آلودگی بیش از حد در روز

خواب آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) یک علامت بسیار شایع برای مبتلایان به ناركولپسی است.

در صورت ابتلای فرد به ناركولپسی، او ممکن است بدون هشدار در هرجایی و هر زمانی بخوابد. برای مثال، ممکن است با دوستانش مشغول کار یا صحبت باشد و ناگهان چند دقیقه تا نیم ساعت بخوابد. فرد وقتی از خواب بیدار می شود، احساس طراوت می کند، اما در نهایت دوباره خوابش می برد. خواب آلودگی بیش از حد در روز معمولاً اولین و اغلب درد سرسازترین علائمی است که ظاهر می شود و تمرکز و عملکرد روزانه بیمار را مختل می کند.

شل شدن ناگهانی عضله ها

این حالت که به کاتاپلکسی یا شل شدن ناگهانی عضلات (کاتاپلکسی) معروف است، می تواند باعث ایجاد تعدادی از تغییرات جسمی از اختلال در گفتار تا ضعف کامل عضلات شده و چند دقیقه طول می کشد. شل شدن ناگهانی عضلات (کاتاپلکسی) غیرقابل کنترل است و بر اثر احساسات شدید مثبت مانند خنده یا هیجان، و گاهی ترس، تعجب یا عصبانیت ایجاد می شود. به عنوان مثال، هنگامی که می خندید، ممکن است کنترل خودتان را از دست داده و بیفتید و یا ناگهان زانوی بیمار سفت شود. برخی از مبتلایان به ناركولپسی، سالانه فقط یک یا دو بار شل شدن ناگهانی عضلات (کاتاپلکسی) را تجربه می کنند، در حالی که برخی افراد روزانه حملات زیادی از آن را دارند. علاوه بر آن، همه مبتلایان به ناركولپسی، به شل شدن ناگهانی عضلات (کاتاپلکسی) دچار نمی شوند.

فلج خواب

همانطور که از نام آن مشخص است، فلج خواب یا بختک نوعی فلج می باشد که می تواند در هنگام انتقال فرد از خواب به بیداری ایجاد شود. این حالت موقتی است که چند ثانیه یا چند دقیقه طول می کشد و در حالی که فرد کاملا بیدار و هوشیار است، قادر به صحبت و حرکت کردن نخواهد بود. فلج خواب، می تواند یک تجربه ترسناک باشد، به خصوص اگر با توهم همراه باشند.

تغییر در  خواب REM یا خواب با حرکت سریع چشم

• حرکت سریع چشم معمولاً هنگام خواب، اتفاق میفتد.
• خواب REM در هر زمان از شبانه روز ممکن است برای بیمار رخ دهد.
• معمولاً در مدت زمان 15 دقیقه بعد از خواب رفتن و به سرعت به خواب REM منتقل می شود.

توهم

اگر توهم در هنگام خوابیدن رخ دهد به آن، توهم هیپنوتیزم گفته می شود و در صورتی که هنگام بیدار شدن اتفاق بیفتد به توهم های خواب آور معروف هستند. به عنوان مثال احساس می کنید در اتاق خواب بیمار، غریبه ای وجود دارد. این توهمات می توانند ترسناک باشد زیرا ممکن است هنگام خواب دیدن کاملاً خواب نباشید و رویاهای خود را به عنوان واقعیت تجربه کنید.

مبتلایان به ناركولپسی ممکن است اختلالات خواب دیگری مانند آپنه انسدادی خواب، سندرم پاهای بی قرار و حتی بی خوابی داشته باشند. برخی از مبتلایان، در طی اپیزودهای کوتاه از ناركولپسی، رفتار غیرقابل کنترلی را تجربه می کنند. به عنوان مثال، بیمار ممکن است هنگام انجام کارهایی که معمولاً در طول روز انجام می دهد، مانند نوشتن، تایپ کردن یا رانندگی، به خواب برود و در حین خواب به انجام همان کار ادامه دهد. اگر در طول روز بیش از حد می خوابید به طوری که که زندگی شخصی یا شغلی شما را مختل کرده است، به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص ناركولپسی

پزشک ممکن است براساس نوع خواب آلودگی بیش از حد روزانه و شل شدن عضلات در مرحله اول، ناركولپسی را تشخیص دهد. پس از تشخیص اولیه، پزشک می تواند بیمار را برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص خواب ارجاع دهد. برای تشخیص بهتر شاید نیاز باشد بیمار یک شب در مرکز خواب برای تجزیه و تحلیل عمیق بستری شود.

روش های تشخیص ناركولپسی و تعیین شدت آن، عبارتند از:

بررسی خواب

پزشک تاریخچه مفصلی در مورد مسائل خواب بیمار می پرسد. بخشی از تاریخچه شامل پر کردن پرسشنامه مربوط به خواب است که در آن از یک سری سؤالات کوتاه برای سنجش میزان خواب آلودگی بیمار استفاده می شود.

سابقه خواب

ممکن است از بیمار خواسته شود که یک یا دو هفته خاطرات مفصل مربوط به الگوی خواب خود را یادداشت کند، بنابراین پزشک می تواند نحوه ارتباط الگوی خواب و هوشیاری بیمار را مقایسه و بررسی کند. علاوه بر این، پزشک از بیمار می خواهد که یک اتیگرافی بپوشید. دستگاه اتیگرافی یک ساعت مچی دارد که دوره فعالیت و استراحت بیمار را اندازه گیری می کند و یک معیار غیرمستقیم از چگونگی و زمان خواب را مشخص می کند.

تست پلی سومنوگرافی

این تست  که با استفاده از الکترودهای قرار داده شده بر پوست سر بیمار انجام می شود، انواع سیگنال ها را در طول خواب اندازه گیری می کند. برای انجام این آزمایش، بیمار باید یک شب را در یک مرکز پزشکی بماند. این تست فعالیت الکتریکی مغز (الکتروانسفالوگرام) و قلب (الکتروکاردیوگرام) و حرکت ماهیچه ها (الکترومیوگرام) و چشم ها (الکترو اکولوگرام) را اندازه گیری کرده و تنفس بیمار را ثبت می کند.

تست تأخیر خواب چندگانه

تست تأخیر خواب چندگانه مدت زمانی که در روز طول می کشد تا بیمار بخوابد را اندازه گیری می کند. در طول این تست بیمار باید چهار یا پنج بار و هر دو ساعت یک بار چرت بزند. متخصصان، الگوهای خواب بیمار را مشاهده می کنند. افرادی که به ناركولپسی مبتلا هستند، به راحتی در مدت زمان کمتر از 8 دقیقه می خوابند. این آزمایشات همچنین می تواند به پزشک کمک کند که علت احتمالی، علائم و نشانه های بیمار را رد و یا تایید کنند چون سایر اختلالات خواب مانند کمبود خواب مزمن، استفاده از داروهای آرام بخش و آپنه خواب می تواند باعث خواب بیش از حد در روز شود.

در بعضی موارد، پزشک ممکن است یک نمونه از مایع مغزی نخاعی بیمار تهیه کند تا میزان هیپوکرتین را تجزیه و تحلیل کنند. این کار با سوراخ کردن کمر یا شیر نخاعی انجام می شود تا مقداری از مایع مغزی نخاعی خارج شود. مقادیر کم هیپوکرتین معمولاً نشان دهنده ناركولپسی است.

عوارض ناركولپسی

سوء تفاهم عمومی

ناركولپسی ممکن است مشکلات جدی را از نظر شغلی و شخصی برای بیمار ایجاد کند و باعث کاهش عملکرد بیمار شود. دیگران احتمال دارد بیمار را آدم تنبل یا ضعیف بشناسند.

کاهش روابط بین فردی

بروز احساسات شدید، مانند عصبانیت یا شادی، می تواند نشانه هایی از نارسایی عصبی مانند کاتاپلکسی را ایجاد کرده و باعث شود بیمار از برقراری روابط عاطفی با دیگران خودداری کند.

آسیب جسمی

حملات خواب ممکن است منجر به آسیب جسمی بیمار شود.

بروز حملات در هنگام رانندگی می تواند باعث خطر تصادف شدید شود و یا اگر هنگام غذا درست کردن بخوابید احتمال خطر بریدگی و سوختگی بیشتر خواهد بود.

چاقی

افراد مبتلا به ناركولپسی به احتمال زیاد دچار اضافه وزن می شوند.

درمان ناركولپسی

• هیچ درمانی برای ناركولپسی وجود ندارد.
• اما داروها و اصلاح شیوه زندگی می توانند در مدیریت علائم به بیمار کمک کنند.

داروها

داروها برای ناركولپسی، عبارتند از:

محرک ها

داروهایی که سیستم عصبی مرکزی را تحریک می کنند درمان اصلی برای کمک به مبتلایان این بیماری است.

این داروها غالبا اعتیاد آور نیستند اما عوارض جانبی غیرطبیعی آن ها ممکن است شامل سردرد، حالت تهوع یا اضطراب باشد.

مهارکننده های بازگشتی انتخابی سروتونینSSRI

پزشک معمولاً این داروها را که سرکوب کننده خواب  REM هستند، را تجویز می کنند تا در کاهش علائم بیماری شل شدن ناگهانی عضلات (کاتاپلکسی)، توهم خواب آور و فلج خواب به بیمار کمک کنند.

عوارض جانبی آن ها می تواند شامل افزایش وزن، بی خوابی و مشکلات گوارشی باشد.

ضد افسردگی های سه حلقه ای

داروهای ضد افسردگی برای کاتاپلکسی موثر هستند، اما بسیاری از افراد از عوارض جانبی آن مانند خشکی دهان و سرگیجه شکایت می کنند.

اگر مشکلات سلامتی دیگری مانند فشار خون بالا یا دیابت دارید، به پزشک بگویید چون داروهایی که مصرف می کنید ممکن است با داروهای کنترل کننده ناركولپسی تداخل داشته باشد. برخی داروهای بدون نسخه مانند آنتی هیستامین ها و داروهای سرماخوردگی می توانند باعث خواب آلودگی شوند. اگر دچار نارسایی عصبی هستید، احتمالاً پزشک توصیه می کند از مصرف این داروها خودداری کنید.

سبک زندگی و درمان خانگی ناركولپسی

اصلاح سبک زندگی برای مدیریت علائم بیمار بسیار مهم هستند.

بیمار بهتر است برای بهبود علائم خود راهکارهای زیر را رعایت کند:

• یک برنامه منظم برای خواب خود داشته باشد.
• هر روز هفته را طبق یک ساعت خاص، بخوابد و بیدار شود.
• در فواصل منظم در طول روز برنامه ریزی کند و چرت بزند.
• چرت های 20 دقیقه ای در طول روز می تواند باعث طراوت بیمار شده و خواب آلودگی را کاهش دهد. حتی برخی از افراد به چرت زدن طولانی تری احتیاج دارند.
• از مصرف نیکوتین و الکل خودداری شود، زیرا استفاده از این مواد خصوصاً در شب می تواند علائم بیمار را بدتر کند.
• ورزش منظم و مرتب حداقل چهار تا پنج ساعت قبل از خواب می تواند به بیمار کمک کند در طول روز بیدار بماند و شب بهتر بخوابد.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

برای آمادگی بیشتر قبل از مراجعه به پزشک بیمار بهتر است، لیستی از علائمی که تجربه کرده، اطلاعات شخصی خود، از جمله فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی و نام تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کند را بنویسد.

درمورد ناركولپسی، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک پرسیده شوند، عبارتند از:

• به چه نوع تست هایی نیاز دارم؟
• آیا به مطالعه خواب نیاز دارم؟
• محتمل ترین علایم من چیست؟
• چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
• آیا علل احتمالی دیگری برای بروز علائم من وجود دارد؟
• آیا شرایط من موقتی است یا در طولانی مدت ادامه دارند؟
• آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟

احتمالاً پزشك سؤالاتی از بیمار خواهد پرسید، از جمله:

• علائم سما چقدر شدید است؟
• چند بار در طول روز می خوابید؟
• چه زمانی متوجه علائم خود شده اید؟
• فکر می کنید چه عاملی باعث بدتر و یا بهتر شدن علائم می شود؟
• آیا کسی در خانواده شما علائم مشابهی از آنچه که تجربه می کنید، دارد؟

منابع:

https://www.tuck.com/narcolepsy/

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/narcolepsy/symptoms-causes/syc-20375497

[advisers limit=5 online =true skill=”11 10″]