جداشدگی شبکیه

جداشدگی شبکیه (Retinal detachment) وضعیت اضطراری را توصیف می کند که در آن یک لایه نازک از بافت (شبکیه) در پشت چشم از حالت طبیعی خود جدا می شود. جداشدگی شبکیه، سلول های شبکیه را از لایه رگ های خونی که اکسیژن و تغذیه سلول ها را تأمین می کند، جدا خواهد کرد. هرچه جداشدگی شبکیه مدت طولانی تری اتفاق افتاده و درمان نشده باشد، احتمال از دست دادن قدرت بینایی فرد مبتلا افزایش خواهد یافت.

علائم هشدار دهنده جداشدگی شبکیه ممکن است شامل یک یا همه موارد زیر باشد: ظاهر ناگهانی فلوترها یا ذرات شناور، گرگرفتگی ها و کاهش قدرت دید. در صورت بروز چنین علائمی فرد باید سریعاً به پزشک مراجعه کند زیرا احتمال از دست دادن قدرت بینایی بسیار زیاد خواهد بود. این عارضه برای چشم جدی بوده و زمانی اتفاق میفتد که شبکیه – لایه ای از بافت در پشت چشم که نور را پردازش می کند – از بافت اطراف آن جدا شود. از آن جایی که بعد از بروز این عارضه چشمی دیگر شبکیه نمی تواند به درستی کار خود را انجام دهد، فرد ممکن است در صورت عدم درمان به موقع، برای همیشه بینایی خود را از دست بدهد.

علت جدا شدن شبکیه چشم

جداشدگی شبکیه سه نوع متفاوت دارد:

رگماتوژن 

این نوع از جدا شدن شبکیه شایع ترین نوع آن است. جدا شدن رگماتوژن در نتیجه سوراخ یا پارگی شبکیه به وجود آمده و باعث می شود تا مایعات از قسمت زیرین شبکیه عبور کرده و در آنجا شروع به جمع شدن کنند. همین جمع شدن مایعات باعث جدا شدن شبکیه از بافت های زیرین خود خواهد شد. در نواحی که ارتباط شبکیه با بافت های اطراف خود قطع شده باشد، دیگر خون رسانی و اکسیژن رسانی با مشکل مواجه شده و فرد ممکن است بینایی خود را از دست بدهد.

شایع ترین علت جدا شدن رگماتوژن شبکیه، افزایش سن و پیری است. با بالا رفتن سن، ماده ژل مانند معروف به زجاجیه ممکن است در داخل چشم جمع شده و  قوام این قسمت را از بین ببرد. به طور طبیعی، زجاجیه از سطح شبکیه جداست اما با کاهش قوام زجاجیه شاید این حالت طبیعی برهم خورده و باعث بروز عوارض جانبی شود. یکی از عوارض جانبی این عارضه، پارگی است.

با جدا شدن زجاجیه از شبکیه، ممکن است فشار به وجود آمده و منجر به پارگی شبکیه شود. در صورت عدم درمان به موقع این عارضه چشمی، مایع زجاجیه به داخل پارگی شبکیه نفوذ کرده و راهی برای رسیدن به پشت شبکیه پیدا خواهد کرد. در نتیجه تمامی این اتفاقات، جداشدگی شبکیه اتفاق خواهد افتاد.

جدا شدگی کششی

این جداشدگی شبکیه زمانی اتفاق میفتد که بافت زخم بر روی سطح شبکیه رشد کرده و باعث دور شدن شبکیه از قسمت پشت چشم می شود. این نوع از جداشدگی شبکیه بیشتر در افرادی اتفاق میفتد که مبتلا به دیابت کنترل نشده یا دیگر بیماری ها هستند.

اگزوداتیو (ترشحات) 

در این نوع جدا شدن شبکیه، مایع در زیر شبکیه جمع می شود اما هیچ سوراخ یا پارگی در شبکیه وجود ندارد. علت اصلی بروز این نوع از جداشدگی شبکیه به علت دژنراسیون ماکولار وابسته به سن، آسیب به چشم، تومور یا اختلالات التهابی چشمی است.

مطالعه بیشتر: انواع اختلالات شبکیه را بشناسید.

علائم جداشدگی شبکیه

جدا شدن شبکیه معمولاً بدون درد است. اما علائم هشدار دهنده بروز این عارضه قبل از ظاهر شدن بیماری به وجود خواهد آمد.

این علائم هشدار دهنده شامل موارد زیر می شود:

• تاری دید
• چشمک زدن نور در یک یا هر دو چشم
• به تدریج بینایی جانبی (محیطی) فرد مبتلا کاهش می یابد.
• سایه ای شبیه یک پرده بر روی محدوده بینایی فرد به وجود می آید.
• ظاهر شدن ناگهانی فلوترها یا اجسام شناور در محدوده بینایی – ذرات ریز و درشتی که به نظر می رسد با حرکت دادن چشم ها حرکت می کنند.

اگر علائم یا نشانه های جداشدگی شبکیه را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. زیرا جداشدگی شبکیه یک عارضه اورژانسی بوده که ممکن است در نتیجه بروز آن برای همیشه بینایی خود را از دست بدهید.

عوامل خطر جداشدگی شبکیه

عوامل زیر احتمال بروز جداشدگی شبکیه را تا حد قابل توجهی افزایش خواهد داد:

• نزدیکی بینی بیش از حد (میوپیا)
• سابقه خانوادگی بروز جداشدگی شبکیه
• جداشدگی شبکیه قبلی در یکی از چشم ها
• آسیب دیدگی چشم یا ضربه دیدن چشم در گذشته
• انجام عمل جراحی چشم در گذشته مثل عمل آب مروارید
• بیماری یا اختلالات چشمی در گذشته مثل یووئیت یا نازک شدن شبکیه محیطی
• سن، بروز جداشدگی شبکیه در افراد بالای 50 سال شایع تر از دیگر سنین است.

 جهت ویزیت غیرحضوری و فوری با چشم پزشک همین الان کلیک کنید.

تشخیص جداشدگی شبکیه

پزشک برای تشخیص جداشدگی شبکیه ممکن است از موارد زیر استفاده کند:

• بررسی شبکیه. پزشک ممکن است از ابزاری با نور روشن و لنزهای خاص برای معاینه قسمت پشتی چشم از جمله شبکیه استفاده کند. این نوع دستگاه نمایی کاملاً دقیق از کل چشم شما ارائه داده و به پزشک این امکان را می دهد تا متوجه بروز هرگونه سوراخ، پارگی یا جداشدگی شبکیه شود.
• تصویربرداری با سونوگرافی. اگر خونریزی در چشم اتفاق افتاده باشد، پزشک ممکن است از تصویربرداری با سونوگرافی برای تشخیص این عارضه استفاده کند. زیرا خون ریزی معاینه چشم و تشخیص این بیماری را دشوار خواهد کرد. پزشک حتی در صورتی که فقط یکی از چشم ها دچار علائم شده باشد، بازهم هر دو چشم را معاینه خواهد کرد. اگر در این بازدید پارگی تشخیص داده نشود، ممکن است پزشک بخواهد تا بعد از گذشت چند هفته برای تأیید علت اصلی بروز علائم، به مطب مراجعه کنید. همچنین اگر شاهد بروز علائم جدیدی در چشم خود بودید باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

مطالعه بیشتر: پارگی شبکیه چیست؟

درمان جداشدگی شبکیه

تقریباً در همه موارد برای ترمیم پارگی، سوراخ یا جداشدن شبکیه چشم از عمل جراحی استفاده می شود. با توجه به اینکه تکنیک های مختلفی برای انجام این عمل جراحی وجود دارد در نتیجه بهتر است در مورد انتخاب بهترین شیوه عمل جراحی، خطرات و مزایای هر کدام از گزینه ها با پزشک خود گفتگو کنید. بهتر است بدانید که کدام شیوه جراحی یا ترکیب برای درمان جدا شدن شبکیه چشم برای شما مؤثر بوده و چه عوارض جانبی و مزایایی به دنبال خواهد داشت.

• پارگی شبکیه

هنگامی که پارگی یا سوراخ شبکیه هنوز منجر به جداشدگی شبکیه نشده باشد، جراح چشم ممکن است یکی از روش های زیر را برای جلوگیری از جدا شدن شبکیه و حفظ بینایی پیشنهاد کند.

• جراحی لیزر (نوری)

جراح یک پرتو لیزر را از طریق مردمک به داخل چشم هدایت می کند. لیزر باعث ایجاد سوختگی در اطراف پارگی شبکیه می شود. زخمی ایجاد می کند که معمولاً این زخم شبکیه را به بافت زیرین خود متصل خواهد کرد.

• انجماد (کرایوکسی)

جراح بعد از استفاده از بی حسی موضعی برای بی حس کردن چشم، پروب انجماد را بر روی سطح بیرونی چشم مستقیماً بر روی پارگی قرار خواهد داد. انجماد یکی از شیوه هایی است که با ایجاد اسکار به اتصال شبکیه به دیوار چشم کمک می کند.

هر دو این روش ها به صورت سرپایی انجام می شود. بعد از انجام عمل به شما توصیه می شود تا چند هفته از فعالیت هایی – مانند دویدن – که ممکن است به چشم ها فشار بیاورد، بپرهیزید.

• تزریق هوا یا گاز به چشم شما

در این روش، به نام رتینوپوکسی پنوماتیک ، جراح حباب هوا یا گاز را به قسمت مرکزی چشم (حفره زجاجیه) تزریق می کند. در صورت قرار گرفتن صحیح حباب ها، این حباب باعث می شود تا سوراخ ها به وجود آمده گرفته شده و از حرکت مایعات به سمت پشت شبکیه جلوگیری شود. برای ترمیم شکاف شبکیه نیز پزشک ممکن است علاوه بر این شیوه از کرایوپکسی استفاده کند. مایعاتی که در زیر شبکیه جمع شده اند به خودی خود جذب شده و مجدداً شبکیه به دیوار چشم بچسبد. البته ممکن است نیاز باشد تا چند روز سر خود را در موقعیت خاصی نگه دارید تا حباب در جای مناسب خود قرار گیرد.

• جداشدگی شبکیه

اگر شبکیه شما به هر علتی جدا شده باشد، بهتر است بعد از گذشت چند روز از تشخیص تحت عمل جراحی درمانی قرار بگیرید. نوع جراحی که جراح شما توصیه می کند به عوامل مختلفی مثل میزان شدت و وخامت جداشدگی شبکیه بستگی خواهد داشت.

• فرو رفتگی سطح چشم

این شیوه درمانی که به آن scleral buckling نیز گفته می شود با بخیه یک تکه سیلیون به قسمت سفیدی چشم (اسکلرا) در ناحیه آسیب دیده انجام خواهد گرفت. این شیوه باعث تو رفتگی دیواره چشم شده و بخشی از فشار وارد شده از سمت زجاجیه بر روی شبکیه را کاهش خواهد داد. اگر شبکیه چشم از چندین قسمت دچار سوراخ یا پارگی شده یا پارگی بیش از حد شدید باشد، پزشک scleral buckle ایجاد می کند که تمامی چشم را همانند یک کمربند محافظتی احاطه کند. این کمربند به نحوی قرار می گیرد که مشکلی برای بینایی فرد ایجاد نکرده و به طور دائم در جای خود ثابت باقی بماند.

• تخلیه و جایگزینی مایعات موجود در چشم

در این روش که ویترکتومی نامیده می شود، جراح مایع ژله ای زجاجیه را به همراه تمامی بافت های موجود در اطراف شبکیه از داخل چشم خارج می کند. سپس روغن، گاز یا روغن سیلیکون به داخل فضای خالی تزریق خواهد کرد. این شیوه به صاف کردن شبکیه چشم کمک خواهد کرد. سرانجام هوا، گاز یا مایع تزریق شده در داخل چشم جذب شده و فضای مایع زجاجیه با مایعات بدن دوباره پر خواهد شد. در صورت استفاده از روغن سیلیکون، ممکن است ماه ها بعد این روغن از طریق عمل جراحی از داخل چشم خارج شود.

ممکن است برای درمان جداشدگی شبکیه همزمان از ویترکتومی و scleral buckling استفاده شود. بعد از درمان جداشدگی شبکیه، بازگشت و بهبود بینایی فرد ممکن است چندین ماهی طول بکشد. در بعضی موارد نیز ممکن است فرد نیاز به انجام عمل جراحی مجدد داشته باشد. در بعضی از افراد نیز حتی با وجود عمل های جراحی مکرر هیچ بهبودی در بینایی شان مشاهده نخواهد شد.

مطالعه بیشتر: تجمع مایع پشت شبکیه

سوالی داری؟ کلیک کن . ویزیت آنلاین با بهترین متخصصان چشم پزشکی

حمایت و پشتیبانی افراد مبتلا به جداشدن شبکیه

جدا شدن شبکیه ممکن است باعث از دست دادن قدرت بینایی فرد شود. البته با توجه به میزان از دست دادن بینایی، ممکن است سبک زندگی فرد تغییر کرده و با چالش های جدیدی روبرو شود.

در صورت کاهش قدرت بینایی می توانید از موارد زیر برای کنار آمدن با این مشکل استفاده کنید:

• استفاده از عینک ها. در صورتی که قدرت بینایی تان در نتیجه جداشدگی شبکیه کاهش یافته می توانید از عینک ها یا لنزهای چشمی مناسب برای چشم خود استفاده کنید.
• روشن کردن فضای منزل. روشنایی بیشتر منزل می تواند در فعالیت های مثل مطالعه یا خیاطی کمک کرده و باعث شود تا کاهش بینایی خود را کمتر احساس کنید.
• ایمن کردن منزل. قالیچه های دست و پا گیر را در روی زمین جمع کنید تا موقع راه رفتن با مشکل مواجه نشوید. علاوه بر این می توانید از نوارهای رنگی برای مشخص کردن لبه ها و پله های منزل استفاده کنید.
• کمک گرفتن از دیگران. بهتر است در مورد مشکلات چشمی و بینایی خود با دوستان و اطرافیان خود صحبت کرده و از آن ها کمک بخواهید.
• کمک گرفتن از تکنولوژی. کتاب خوان های دیجیتالی، کامپیوترهای نسل جدید یا کتاب های صوتی می توانند تا حد زیادی به کاهش مشکلات شما در حین مطالعه کمک کنند.
• بررسی وضعیت حمل و نقل عمومی. بهتر است از ون ها یا تاکسی های اینترنتی نزدیک به محل زندگی خود برای جابه جایی استفاده کرده و چالش های خود را به حداقل برسانید.
• با دیگران در مورد نقص بینایی خود صحبت کنید. بهتر است در گروه های مخصوص مبتلایان به بیماری خود یا دچار مشکلات بینایی شرکت کرده و در مورد مشکلات خود با آن ها صحبت کنید.

مطالعه بیشتر: شایع ترین علل نابینایی چیست؟

آمادگی برای ملاقات با پزشک

از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید. بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:

• لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
• اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
• لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
• دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
• سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.

سوالات بیمار از پزشک

بهتر است در مورد بیماری جداشدگی شبکیه سؤالات زیر را مطرح کنید:

• علت اصلی بروز علائم این بیماری چیست؟
• علل احتمالی دیگر بروز این علائم چیست؟
• آیا نیاز به مراجعه به متخصص دیگری دارم؟
• آیا باید فعالیت خود در خارج از منزل محدود کنم؟
• گزینه های درمانی دارای اولویت بیشتر کدام است؟
• آیا بروشور یا برگه چاپ شده اید در مورد این بیماری دارید؟
• در صورت بروز چه علائمی باید سریعاً به پزشک مراجعه کنم؟
• آیا شرایط به وجود آمده موقتی است یا همیشگی خواهد بود؟
• به انجام چه آزمایشاتی نیاز دارم؟ آیا انجام آنها نیاز به آمادگی خاصی دارد؟
• آیا بعد از عمل می توانم مسافرت کنم؟ آیا مسافرت با هواپیما بی خطر است؟
• اگر به عمل جراحی نیاز داشته باشم ، بهبودی بعد از عمل چقدر طول خواهد کشید؟
• گزینه های درمانی پیش رو چیست و با توجه به شرایط بنده کدام یک را توصیه می کنید؟
• مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه می توانم این دو بیماری را در کنار هم مدیریت کنم؟
• برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری مطالعه چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟

سوالات پزشک از بیمار

پزشک احتمالاً سؤالات زیرا در حین ویزیت و معاینه مطرح خواهد کرد:

• از چه زمانی علائم شروع شد؟
• علائم شما تا چه حد شدید است؟
• آیا تاکنون جراحی چشم انجام داده اید؟
• آیا تا به حال التهاب چشم را تجربه کرده اید؟
• آیا در چشم دیگر خود نیز علائمی دیده اید؟
• آیا تا به حال آسیب دیدگی چشم داشته اید؟
• آیا مبتلا به بیماری دیگری مانند دیابت هستید؟
• آیا همیشه شاهد بروز علائم هستید یا علائم موقتی است؟
• آیا تاکنون هیچ یک از اعضای خانواده شما دچار جداشدگی شبکیه شده اند؟

خلاصه

جداشدگی شبکیه وضعیت اضطراری را توصیف می کند که در آن یک لایه نازک از بافت (شبکیه) در پشت چشم از حالت طبیعی خود جدا می شود. جداشدگی شبکیه، سلول های شبکیه را از لایه رگ های خونی که اکسیژن و تغذیه سلول ها را تأمین می کند، جدا خواهد کرد. هرچه جداشدگی شبکیه مدت طولانی تری اتفاق افتاده و درمان نشده باشد، احتمال از دست دادن قدرت بینایی فرد مبتلا افزایش خواهد یافت. جداشدگی شبکیه یک عارضه اورژانسی بوده و در صورت بروز علائم آن باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

مطالعه بیشتر: تومور شبکیه در کودکان