علت التهاب مغزی چیست؟ آنسفالیت، همان التهاب مغزی است. دلایل مختلفی برای بروز االتهاب مغزی وجود دارد اما شایع ترین آن عفونت ویروسی است. انسفالیت اغلب فقط علائم و نشانه های مانند آنفلوانزا مانند تب یا سردرد ایجاد کرده یا اینکه ممکن است اصلاً علائمی نداشته باشد. البته گاهی اوقات علائم آن از علائم آنفلوانزا هم شدیدتر است. آنسفالیت همچنین می تواند باعث ایجاد تفکر اشتباه، تشنج یا مشکلات حواسی یا حرکتی برای فرد مبتلا شود.
در موارد نادر، آنسفالیت می تواند زندگی فرد مبتلا را به خاطر بیندازد. به همین خاطر تشخیص و درمان به موقع این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا پیش بینی اینکه ابتلا به آنسفالیت باعث بروز چه عوارض بر روی فرد مبتلا می شود، کار بسیار دشواری است.
علت التهاب مغزی چیست؟
علت اصلی بروز بیماری آنسفالیت اغلب ناشناخته است؛ اما شایع ترین علت بروز آن عفونت ویروسی است. علاوه بر این عفونت های باکتریایی و شرایط التهابی غیر عفونی نیز می توانند باعث انسفالیت شوند.
به طور کلی دو نوع آنسفالیت وجود دارد:
- آنسفالیت اولیه. این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که یک ویروس یا عامل دیگر مستقیماً مغز را آلوده می کند. این عفونت ممکن است در یک منطقه متمرکز و یا به صورت گسترده بروز پیدا کند. عفونت اولیه ممکن است باعث فعال شدن مجدد ویروسی شود که بعد از یک بیماری قبلی غیرفعال بوده است.
- آنسفالیت ثانویه. این نوع از آنسفالیت ناشی از یک واکنش اشتباه سیستم ایمنی به یک عفونت در قسمت از بدن باشد. سیستم ایمنی بدن به جای حمله فقط به سلول های ایجاد کننده عفونت، به اشتباه به سلولهای سالم مغز نیز حمله کرده و آن ها را از بین خواهند برد. آنسفالیت بعد از عفونت نیز معروف است، آنسفالیت ثانویه اغلب دو تا سه هفته پس از عفونت اولیه رخ می دهد.
علل ویروسی شایع التهاب مغزی چیست؟
ویروس هایی که می تواند باعث بروز آنسفالیت شود، شامل موارد زیر می شود:
- ویروس هرپس سیمپلکس (HSV). هر دو نوع HSV نوع 1 – همراه با زخم های سرماخوردگی و تاول های تب در اطراف دهان – و HSV نوع 2 – همراه با تبخال دستگاه تناسلی – می توانند باعث بروز آنسفالیت شوند. البته آنسفالیت ناشی از HSV نوع 1 به ندرت اتفاق میفتد اما در صورت بروز می تواند منجر به آسیب شدید مغزی یا مرگ فرد مبتلا شود.
- سایر ویروس های تبخال. این موارد شامل ویروس Epstein-Barr می شود که معمولاً باعث بروز مونونو کلئوز عفونی و ویروس واریسلا زوستر و ابتلا به آبله مرغان و زونا خواهد شد.
- انترو ویروس ها. این ویروس ها شامل ویروس polivirus و Coxsackievirus می شوند که معمولاً باعث ایجاد بیماری با علائمی مانند آنفولانزا، التهاب چشم و درد شکمی می شوند.
- ویروس های ناشی از پشه. این ویروس ها می توانند باعث عفونت هایی مانند West Nile، لاکروس، سنت لوئیس، Western equine و آنسفالیت eastern equine شوند. علائم این نوع از عفونت ممکن است طی چند روز تا چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ناشی از پشه ظاهر شود.
- ویروس های ناشی از کنه. ویروس Powassan توسط کنه به وجود آمده و باعث انسفالیت در میانه غربی ایالات متحده می شود. علائم معمولاً حدود یک هفته پس از گزیده شدن توسط کنه آلوده ظاهر می شود.
- ویروس هاری. عفونت با ویروس هاری که معمولاً توسط گاز گرفتگی از حیوان آلوده به انسان منتقل می شود، به محض شروع علائم می تواند باعث سریع آنسفالیت در فرد مبتلا شود. هاری یک علت نادر برای بروز آنسفالیت در ایالات متحده آمریکا است.
- عفونت های دوران کودکی. عفونت های شایع در دوران کودکی – مانند سرخک (روبولا)، اوریون و سرخک آلمانی (سرخچه) از جمله علل نسبتاً شایع بروز آنسفالیت ثانویه است. این دلایل اکنون به دلیل در دسترس بودن واکسیناسیون برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری ها در ایالات متحده نادر است.
چه عواملی خطر التهاب مغزی را افزایش می دهند؟
هر کسی ممکن است به آنسفالیت مبتلا شود؛ اما عواملی که ممکن است خطر را افزایش دهند عبارتند از:
- سن. برخی از انواع آنسفالیت در گروه های سنی مشخصی شایع تر یا شدیدتر هستند. به طور کلی، کودکان خردسال و افراد مسن بیشتر در معرض خطر بیشتر انواع آنسفالیت ویروسی قرار دارند.
- سیستم ایمنی ضعیف بدن. افراد مبتلا به اچ آی وی/ ایدز که باید از داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف کنند و یا بیماری دیگری دارند که باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می شوند، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به آنسفالیت قرار دارند.
- مناطق جغرافیایی. ویروس های ناشی از پشه یا کنه در بعضی از مناطق جغرافیایی خاص، متداول تر از دیگر مناطق هستند.
- فصول سال. بیماری های ناشی از پشه و کنه در فصل تابستان در مناطقی از ایالات متحده نسبت به دیگر فصل های سال شایع تر است.
علائم التهاب مغزی کدامند؟
بیشتر افراد مبتلا به آنسفالیت ویروسی علائم خفیفی مانند آنفولانزا دارند، مانند:
بعضی اوقات علائم و نشانه ها شدیدتر از آنفولانزا بوده و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تشنج
- ضعف عضلانی
- از دست دادن هوشیاری
- مشکل در گفتار یا شنوایی
- سردرگمی، آشفتگی یا توهم
- از دست دادن حس لامسه یا فلج در نواحی خاصی از صورت یا بدن
در نوزادان و کودکان خردسال مبتلا نیز علائم و نشانه ها نیز ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تهوع و استفراغ
- خشکی و سفت شدن بدن
- تحریک پذیری و افزایش حساسیت
- برآمدگی در نقاط نرم (فونتنل) جمجمه نوزاد
- تغذیه ضعیف یا بیدار نشدن برای شیر خوردن نوزاد
در التهاب مغزی چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت بروز یکباره هر یک از علائم شدید مرتبط با آنسفالیت، باید مراقب باشید. سردرد شدید، تب و آگاهی تغییر میزان هوشیاری از جمله علائمی است که فرد باید سریعاً برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کند. نوزادان و خردسالان با علائم و نشانه های آنسفالیت باید سریعاً تحت مراقبت ویژه قرار بگیرند.
عوارض التهاب مغزی چیست؟
عوارض جانبی ابتلا به آنسفالیت بسته به عوامل زیر ممکن است متفاوت باشد:
- سن
- علت عفونت
- شدت بیماری اولیه
- فاصله بین شروع بیماری تا درمان
افراد مبتلا به آنسفالیت نسبتاً خفیف معمولاً طی چند هفته بدون عوارض طولانی مدت بهبود خواهند یافت. التهابات ناشی از این بیماری می تواند به مغز آسیب رسانده و احتمالاً منجر به كما یا مرگ فرد شود.
سایر عوارض جانبی – در آنسفالیت بسیار شدید – ممکن است برای ماه ها ادامه داشته یا حتی دائمی باشند. این عوارض می تواند شامل موارد زیر شود:
- فلج
- خستگی مداوم
- تغییر خلق و خو
- مشکلات حافظه
- اختلالات گفتاری
- مشکلات شنوایی یا بینایی
- ضعف یا عدم هماهنگی عضلات
چگونه از التهاب مغزی پیشگیری کنیم؟
بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به آنسفالیت ویروسی، اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض ویروس هایی است که می توانند باعث بروز بیماری شوند. سعی کنید:
- بهداشت خود را رعایت کنید. دست ها را به طور مکرر، خصوصاً بعد از استفاده از توالت و قبل از میل کردن غذا به خوبی با صابون و آب بشویید.
- ظروف را به اشتراک نگذارید. کارد و چنگال و نوشیدنی ها را با دیگران شریک نشوید.
- به فرزندان خود عادت های خوب را بیاموزید. اطمینان حاصل کنید که کودکان شما بهداشت خود را به خوبی رعایت کرده و از به اشتراک گذاری وسایل در خانه و مدرسه خودداری می کنند.
- واکسیناسیون. مراقب وضعیت واکسیناسیون خود و فرزندان خود باشید. قبل از سفر با پزشک خود در مورد واکسن های توصیه شده برای مناطق مختلف صحبت کنید.
محافظت در برابر پشه ها و کنه ها
برای به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض پشه ها و کنه ها بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:
- انتخاب بهترین لباس برای محافظت از خود. در زمان غروب و طلوع آفتاب که زمان فعالیت پشه ها است از پیراهن های آستین بلند و شلوار بلند استفاده کنید. همچنین هنگامی که در منطقه جنگلی با علف های بلند و بوته ها مشغول پیاده روی هستید فعالیت کنه ها زیاد بوده و باید بدن خود را به خوبی بپوشانید.
- از دافع پشه ها استفاده کنید. مواد شیمیایی مانند DEET قابل استفاده برای پوست و لباس هستند. برای استفاده از دافع پشه ها بر روی صورت، بهتر است ابتدا آن را روی دستان خود اسپری کرده و سپس به صورت خود بکشید. اگر شما هم از ضد آفتاب و هم از ماده دافع کننده استفاده می کنید، ابتدا به پوست خود ضد آفتاب زده و سپس از دافع حشرات روی پوست خود استفاده کنید.
- از حشره کش ها استفاده کنید. آژانس حفاظت از محیط زیست، استفاده از محصولات حاوی پرمترین را برای دفع کنه ها و پشه ها را توصیه می کند. این محصولات را می توانید روی لباس، چادر و سایر وسایل در فضای باز اسپری کنید. دقت کنید که نباید از پرمترین را مستقیماً روی پوست خود بمالید.
- تا حد امکان از پشه ها دوری کنید. از فعالیت در مکان هایی که احتمال وجود پشه ها بیشتر است خودداری کرده و در صورت امکان، از غروب تا طلوع آفتاب که پشه ها در فعال ترین حالت خود قرار دارند از بیرون رفتن بپرهیزید. پنجره ها و توری یا شکسته را نیز تعمیر کنید.
- از شر منابع آب بیرون از خانه خلاص شوید. در صورتی که آب راکد در حیاط منزل وجود دارد بهتر است آن را از بین ببرید؛ زیرا آب راکد جای مناسبی است که پشه ها می توانند در آن تخم گذاری کنند.
- به دنبال علائم بیماری ویروسی در فضای باز باشید. اگر متوجه وجود پرندگان یا حیوانات بیمار یا در حال مرگ در نزدیکی محل زندگی خود شدید، مشاهدات خود را به بخش بهداشت محلی گزارش دهید.
محافظت از کودکان و نوجوانان
استفاده از مواد دافع حشرات برای شیرخواران کوچک تر از 2 ماه توصیه نمی شود. به جای آن بهتر است کریر یا گهواره کودک را با استفاده از پشه بند محافظت کنید. برای نوزادان بزرگتر و کودکان نیز از دفع کننده های 10 تا 30 درصد که DEET بی خطر محسوب می شوند، استفاده کنید. به هیچ وجه استفاده از محصولاتی که دارای DEET و ضدآفتاب هستند برای کودکان توصیه نمی شود.
نکاتی در مورد استفاده از ماده دافع کننده پشه برای کودکان شامل موارد زیر می شود:
- دافع حشرات را روی لباس و پوست بدون پوشش، استفاده کنید.
- همیشه برای استفاده از مواد دفع کننده پشه به کودکان کمک کنید.
- برای استفاده از دافع حشرات بر روی صورت، ابتدا آن را روی دست های خود اسپری کرده و سپس به صورت خود بمالید.
- دافع حشرات را از دسترس کودکانی که ممکن است آن را وارد دهان خود کنند، دور نگه دارید.
- هنگامی که در منزل بوده و دیگر نیازی به دافع حشرات ندارید، پوست خود را با صابون و آب بشویید.
التهاب مغزی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک روند تشخیص را با معاینه کامل جسمی و سابقه پزشکی شروع خواهد کرد.
پزشک برای تشخیص آنسفالیت ممکن است انجام آزمایشات زیر را توصیه کند:
- تصویربرداری از مغز. تصاویر MRI یا CT می توانند هر گونه تورم مغز یا وضعیت های دیگر مثل تومور که ممکن است باعث علائم این بیماری شود را نشان دهد.
- پانکسیون نخاعی (Lumbar puncture). برای انجام این آزمایش پزشک سوزنی را به قسمت تحتانی کمر وارد کرده و قسمتی از مایع مغزی نخاعی (CSF) یا همان مایع محافظتی مغز و ستون فقرات را خارج خواهد کرد. تغییرات در وضعیت این مایع نخاعی می تواند نشان دهنده عفونت و التهاب و عفونت در مغز فرد باشد. گاهی اوقات نمونه هایی از CSD برای شناسایی ویروس یا عامل عفونی دیگر مورد آزمایشات بیشتر قرار خواهد گرفت.
- سایر آزمایشات. نمونه خون، ادرار یا نمونه برداری از پشت گلو از جمله مواردی است که می تواند برای تشخیص ویروس ها یا سایر عوامل عفونی مورد آزمایش قرار گیرد.
- الکتروانسفالوگرام (EEG). الکترودهای چسبیده به پوست سر شما فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می کنند. برخی از الگوهای غیر طبیعی ممکن است نشان دهنده آنسفالیت بوده و به تشخیص بیماری کمک کند.
- بیوپسی مغزی. در بعضی از موارد ممکن است یک نمونه کوچک از بافت مغز برای آزمایشات بیشتر برداشته شود. بیوپسی مغزی معمولاً فقط در صورت شدت گرفتن علائم انجام شده و درمان این بیماری هیچ تاثیری نخواهد داشت.
التهاب مغزی چگونه درمان می شود؟
درمان برای آنسفالیت خفیف شامل موارد زیر می شود:
- استراحت کافی
- مصرف آب کافی
- مصرف داروهای ضد التهابی مثل استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن سودیم برای بهبود سردرد و تب.
داروهای ضد ویروسی
انسفالیت ناشی از برخی ویروس ها معمولاً به درمان ضد ویروسی نیاز دارد. برخی از ویروس ها، مانند ویروس های به وجود آمده توسط حشرات، به این روش های درمانی پاسخ نمی دهند؛ اما از آنجا که ویروس خاص ممکن است بلافاصله تشخیص داده شده یا اصلاً تشخیص داده نشوند، پزشکان اغلب درمان فوری با آسیکلوویر را توصیه می کنند. Acyclovir می تواند برای مقابله با HSV موثر باشد که در صورت عدم درمان سریع می تواند منجر به عوارض قابل توجهی در فرد مصرف کننده شود.
داروهای ضد ویروسی معمولاً عوارض جانبی خاصی به همراه نخواهند داشت. با این حال به ندرت، مصرف این داروها ممکن است با مشکلات و آسیب های کلیوی همراه باشد.
آخرین دیدگاه‌ها