بیماری هاری، یک بیماری ویروسی کشنده اما قابل پیشگیری است که از بزاق حیوانات آلوده به انسان انتشار پیدا می کند. ویروس هاری معمولاً از طریق گزیدگی منتقل می شود. این بیماری در صورت آسیب دیدگی حیوان وحشی، می تواند در افراد و حیوانات خانگی انتشار یابد. حیواناتی که به احتمال زیاد هاری را در ایالات متحده منتقل می کنند شامل خفاش ها، روباه ها، راکون ها و راسو ها هستند. در کشورهای در حال توسعه آفریقا و آسیای جنوب شرقی، سگ های ولگرد به احتمال زیاد شیوع هاری را افزایش می دهند. در صورت بروز علائم هاری، این بیماری تقریباً همیشه کشنده است. بر همین اساس افرادی که در معرض خطر حمله حیوانات قرار دارند باید خودشان را در برابر خطرات احتمالی واکسینه کنند و حتما واکسن هاری را بزنند.
ویروس هاری سیستم عصبی مرکزی را آلوده می کند. اگر فردی بعد از قرار گرفتن در معرض بیماری هاری، مراقبت های پزشکی مناسبی را دریافت نکند، ویروس می تواند باعث ایجاد بیماری در مغز و درنهایت منجر به مرگ شود. با واکسیناسیون حیوانات خانگی، دور ماندن از حیات وحش و جستجوی مراقبت های پزشکی بعد از قرار گرفتن در معرض احتمالی تماس با حیوانات قبل از بروز علائم می توان از هاری جلوگیری کرد.
ویروس هاری
تماس گاه به گاه با فرد مبتلا به هاری یا تماس با مایع یا بافت غیر عفونی (ادرار، خون، مدفوع) باعث شیوع بیماری نمی شود. تماس با شخصی که واکسیناسیون هاری را دریافت می کند، باعث ابتلا به بیماری هاری و شیوع عفونت نمی شود. ویروس هاری هنگامی که خشک می شود و در معرض نور خورشید قرار می گیرد، ضدعفونی می شود. شرایط محیطی مختلف بر میزان غیرفعال شدن ویروس تأثیر می گذارند، اما به طور کلی، اگر ماده حاوی ویروس خشک شود، می توان ویروس را غیرفعال فرض کرد.
علائم بیماری هاری
بعد از گزیدگی و یا قرار گرفتن در معرض حیوانات، ویروس هاری قبل از ایجاد علائم باید از طریق بدن به مغز منتقل شود. بازه زمانی بین قرار گرفتن در معرض حیوانات و ظهور علائم دوره نقاهت نامیده می شود و ممکن است هفته ها تا ماه ها ادامه داشته باشد. دوره انکوباسیون ممکن است بسته به محل آسیب دیدگی و فاصله آن تا مغز و نوع ویروس هاری و هرگونه سابقه مصونیت قبلی متفاوت باشد. علائم و نتیجه بیماری هاری در حیوانات می تواند متفاوت باشد و علائم اولیه غیر اختصاصی، نشانه های عصبی حاد و در نهایت مرگ می باشد. علائم اولیه بیماری هاری ممکن است بسیار شبیه به علائم آنفولانزا باشد و تا چند روز ادامه داشته باشند.
برخی از شایع ترین علائم بیماری هاری، عبارتند از:
- تب
- توهم
- گیجی
- سردرد
- اضطراب
- استفراغ
- بی خوابی
- فلج جزئی
- حالت تهوع
- بیش فعالی
- اختلال در بلع
- بزاق بیش از حد
- ترس ناشی از تلاش برای نوشیدن مایعات به دلیل مشکل در بلع آب
همچنین ممکن است ناراحتی یا احساس خارش در محل نیش وجود داشته باشد که طی چند روز به سمت علائم حاد اختلال عملکرد مغزی، اضطراب، گیجی و آشفتگی پیش می رود. با پیشرفت بیماری، فرد ممکن است هذیان، رفتار غیرطبیعی، توهم، هیدروفوبیا (ترس از آب) و بی خوابی را تجربه کند. دوره حاد بیماری به طور معمول بعد از 2 تا 10 روز به پایان می رسد. هنگامی که علائم بالینی هاری ظاهر می شود، این بیماری تقریباً کشنده است و به طور معمول درمان بیشتر برای تسکین علائم صورت می گیرد.
زمان مراجعه به پزشک در هاری
در صورتی که دچار گزیدگی و گازگرفتگی حیوانات مشکوک به هاری شده اید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کنید. حتی اگر شک دارید که حیوان شما را گاز گرفته است یا نه به پزشک مراجعه کنید چون برخی حیوانات مانند خفاش ها حتی بدون اینکه شما متوجه شوید ممکن است به شما آسیبی برسانند. اگر خفاشی را در اطراف کودک و یا فرد معلول دید به تصور اینکه فرد ممکن است دچار گازگرفتگی شده باشد او را به مراکز درمانی منتقل کنید.
علت بیماری هاری
عفونت هاری ناشی از ویروس هاری است. ویروس از طریق بزاق حیوانات آلوده منتشر می شود. حیوانات آلوده می توانند ویروس را با گاز گرفتن حیوان دیگر یا شخص دیگر انتشار دهند. علاوه بر آن، هاری ممکن است هنگام تماس بزاق آلوده با یک زخم باز یا زخم باز یا غشاهای مخاطی مانند دهان یا چشم انتشار پیدا کند؛ اما این موارد به ندرت دیده می شود.
هر پستاندار می تواند ویروس هاری را منتقل کند. حیواناتی که توانایی این را دارند ویروس هاری را به مردم انتقال دهند، عبارتند از:
حیوانات اهلی و حیوانات مزرعه
- بزها
- گاوها
- گربه ها
- سگ ها
- اسب ها
حیوانات وحشی
- روباه ها
- خفاش ها
- میمون ها
- راسو ها
- در موارد نادر، ویروس از یک عضو آلوده به بافت گیرندگان و پیوند عضو منتقل شده است.
عوامل خطر بیماری هاری
عواملی که می توانند خطر ابتلا به بیماری هاری را افزایش دهند عبارتند از:
- کار در آزمایشگاه با ویروس هاری
- زخم های سر یا گردن که باعث انتقال سریع ویروس به مغز می شود.
- مسافرت یا زندگی در کشورهای در حال توسعه که هاری رایج است، از جمله کشورهایی آفریقایی و آسیای جنوب شرقی
- فعالیت هایی که به احتمال حمله حیوانات وحشی و هار در آن ها وجود دارد مانند کاوش در غارها و محل زندگی خفاش ها
پیشگیری بیماری هاری
برای پیشگیری ا ز ابتلا به این بیماری کشنده می توانید راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
- حیوانات خانگی خود را واکسینه کنید. گربه ها، سگ ها و موش خرما را می توان در برابر هاری واکسینه کرد. در مورد وضعیت واکسینه کردن حیوانات خانگی خود با دامپزشک مشورت کنید.
- برای حیوانات خانگی خود. محدودیت های در نظر بگیرید.حیوانات خانگی خود را در داخل یک محیط بسته نگه دارید و در خارج از خانه بر آنها نظارت کنید که با حیوانات وحشی در تماس نباشند.
- از حیوانات خانگی کوچک در برابر شکارچیان محافظت کنید. خرگوش ها و سایر حیوانات خانگی کوچک را در داخل قفس های محافظت شده نگهداری کنید تا از حیوانات وحشی در امان باشند. این حیوانات خانگی کوچک در برابر هاری واکسینه نمی شوند.
- مشاهده حیوانات ولگرد را به مقامات محلی گزارش دهید. در صورت مشاهده حیوانات و سگ ها و گربه های ولگرد، با مراکز محلی کنترل حیوانات یا سایر مجریان قانون محلی تماس بگیرید.
- به حیوانات وحشی نزدیک نشوید. حیوانات وحشی مبتلا به هاری ممکن است از انسان ها نترسند. پس سعی کنید به حیوانات وحشی نزدیک نشوید.
- در صورت مسافرت، واکسن هاری بزنید. اگر به کشوری سفر می کنید که بیماری هاری در آن شایع است و می خواهید مدت زمان زیادی را در آن منطقه بمانید برای واکسینه شدن در برابر هاری با پزشک مشورت کنید. توجه داشته باشید در مناطق دور افتاده دسترسی به مراکز درمانی ممکن است سخت باشد.
تشخیص بیماری هاری
در زمان که یک حیوان حمله می کند و فرد را زخمی می کند یا گاز می زند هیچ روندی برای تشخیص اینکه آیا حیوان ویروس هاری را به شما منتقل کرده است یا خیر وجود ندارد. به همین دلیل پزشک در این شرایط روند درمان را آغاز می کند.
درمان بیماری هاری
پس از ایجاد عفونت هاری، هیچ درمانی برای تسکین علائم مؤثر نیست. گرچه تعداد کمی از افراد از هاری جان سالم به در برده اند، اما این بیماری معمولاً منجر به مرگ می شود. به همین دلیل، اگر فکر می کنید در معرض ویروس هاری قرار گرفته اید، باید دارو مصرف کنید تا از بروز عفونت جلوگیری شود. در صورت گازگرفتگی یک حیوان مبتلا به هاری، پزشک واکسن را تجویز می کند. پیشگیری از بروز عفونت بعد از قرار گرفتن در معرض تماس با حیوانات (PEP) شامل یک دوز گلوبولین ایمنی هاری انسانی (HRIG) و واکسن هاری است که تزریق واکسن روز قرار گرفتن در معرض هاری و سپس یک دوز واکسن مجدداً در روزهای 3، 7 و 14 انجام می شود. برای افرادی که پیش از این هرگز علیه هاری واکسینه نشده بود، درمان همیشه باید شامل تجویز HRIG و واکسن هاری باشد.
نوع تزریق به عوامل مختلفی از جمله نوع حیوان و وضعیت گزیدگی بستگی دارد.
انواع واکسن هاری، عبارتند از:
- گلبولین ایمنی هاری. این تزریق در اولین فرصت بعد از گزیدگی در نزدیکی مناطقی که حیوان به شما آسیب زده است انجام می شود.
- واکسن هاری. واکسن هاری شامل یک رژیم از یک دوز گلوبولین ایمنی و چهار دوز واکسن هاری در طی یک دوره 14 روزه است. گلوبولین ایمنی هاری و اولین دوز واکسن هاری باید توسط پزشک معالج در اسرع وقت پس از مواجهه انجام شود. واکسنهای فعلی نسبتاً بدون درد هستند و مانند واکسن آنفولانزا یا کزاز در بازو تجویز می شود.
افرادی که قبلاً واکسینه شده اند و یا واکسیناسیون preexposure برای هاری دریافت کرده اند، باید فقط واکسن هاری را دریافت کنند. این واکسن ها منجر به بروز عوارض جانبی خاصی نمی شوند. واکسن های جدیدتر باعث عوارض جانبی کمتری می شوند و در موارد جزئی عوارضی مانند درد، قرمزی، تورم یا خارش در محل تزریق گزارش شده است. به ندرت بیمار علائمی مانند سردرد، حالت تهوع، درد شکم، درد عضلات و سرگیجه را تجربه می کند. درد موضعی و تب درجه پایین ممکن است به دنبال تزریق گلوبولین ایمنی هاری بروز کنند. تزریق واکسن برای نتیجه گیری بهتر باید در فواصل زمانی توصیه شده صورت بگیرد. پیشگیری از بروز علائم هاری یک مسئله جدی است و نباید تزریق دوزهای واکسن را نادیده بگیرید.
تشخیص هار بودن حیوان
در برخی موارد می توان هار و یا سالم بودن حیوان را تشخیص داد. اگر حیوان سالم باشد شما نیازی به واکسن ندارید.
مراحل تعیین اینکه آیا حیوان مبتلا به هاری بوده یا نه به شرایط و عوامل مختلفی بستگی دارد. برای مثال:
- حیوانات اهلی و حیوانات مزرعه. گربه ها، سگ ها و حیوانات مزرعه که گاز می گیرند تا 10 روز کنترل می شوند که مشخص شود آیا علائم بیماری را نشان می دهند یا نه.
- حیوانات وحشی. حیوانات وحشی که بتوان آن ها شکار کرد از نظر ابتلا به بیماری مورد آزمایش و بررسی قرار می گیرند. ارزیابی مغز حیوان ممکن است ویروس هاری را نشان دهد. اگر حیوان به هاری مبتلا نباشد نیازی به تزریق دارو ندارید.
- حیواناتی که شکار نمی شوند. در شرایطی که نتوانید حیوان مورد نظر را شکار کنید باید به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه شود. در موارد خاص، با احتمال اینکه حیوان هار بوده است پزشک تزریق واکسن را تجویز می کند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک در بیماری مشکوک به هاری
در صورتی که احتمال می دهید حیوانی شما را گاز گرفته به دنبال درمان و مراقبت های پزشکی باشید. پزشک برای تشخیص اینکه شما به درمان نیاز دارید یا نه ممکن است سوالاتی را از شما بپرسد، از جمله:
- حیوان مورد نظر وحشی یا خانگی بوده است؟
- آیا توانستید حیوان را بعد از گاز گرفتگی بکشید؟
- اگر حیوان خانگی بوده از صاحب آن پرسیده اید که حیوان واکسن زده یا نزده است؟
- آیا می توانید رفتار حیوانات را قبل از آنکه به شما حمله کند شرح دهید؟ آیا حیوان تحریک شد؟
تا زمان مراجعه به پزشک بهتر است زخم خود را به آرامی و با صابون و آب زیاد بشویید. اگر می توانید بدون وارد کردن صدمه به سر حیوان، او را شکار کنید. توجه داشته باشید صدمات زیاد ممكن است انجام آزمایشات آزمایشگاهی را برای تعیین اینكه حیوان مبتلا به هاری باشد، دشوار كند.
آخرین دیدگاه‌ها