در صورتی بروز سردرد مزمن و مداوم یا پس از مصرف دارو از بین نرود، انجام کارهای روزانه ممکن است که برای فرد دشوار یا حتی غیرممکن شود. با این حال، بیشتر سردردهای طولانی مدت در نهایت برطرف می‌شوند و جدی نیستند. سردرد از بیماری‌های عصبی شایع است.
در واقع تخمین زده می‌شود که تقریبا 90 درصد از بزرگسالان در مقطعی از زندگی خود سردرد را تجربه می‌کنند. سردرد می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و ممکن است چند ساعت طول بکشد. اگرچه استراحت و مصرف مسکن‌های بدون نسخه (OTC) می‌تواند باعث درمان بیشتر سردردها شود، اما برخی افراد سردردهایی را تجربه می‌کنند که بیش از یک روز طول می‌کشد. در این مقاله درباره سردردهای مزمن و مقاوم در برابر درمان صحبت می‌کنیم.
شایع ترین علل سردرد مزمن و مداوم
میگرن، وارد شدن صدمات به سر و استفاده نادرست از داروها می‌توانند باعث بروز سردردی شوند که چندین ساعت یا چند روز طول می‌کشد. انواع سردرد مزمن و مداوم، می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
میگرن درمان ناپذیر
در صورتی که فرد به صورت مزمن و مداوم سردرد را تجربه کند، ممکن است که به میگرن درمان ناپذیر مبتلا شده باشد. به طور کلی میگرن نوعی سردرد است. میگرن درمان ناپذیر، یک سردرد شدید میگرنی است که برای بیش از ۷۲ ساعت فرد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
مشخصه بارز این نوع میگرن، مدت زمان آن است. میگرن غیرقابل درمان همان علائم میگرن معمولی را دارد، اما این درد با استفاده از روش درمانی استاندارد میگرن بهبود نمی‌یابد. همین مسئله باعث می‌شود که افراد مبتلا به این شرایط، وضعیت ناراحت کننده‌ای را تجربه کنند.
دوره‌های میگرن به طور معمول از یک الگوی قابل پیش بینی پیروی می‌کنند. افراد می‌توانند پیش از شروع میگرن و اینکه سردرد شدید و ضربان دار را در یک یا هر دو طرف سر تجربه کنند، ممکن است که نشانه‌های هشدار دهنده‌ای را به صورت علائم بینایی، فیزیکی و شنوایی تجربه کنند. سایر علائم میگرن، عبارت‌اند از:
- گیجی
- خستگی
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- حساسیت به نور و صدا
- بروز تغییرات در خلق و خو یا رفتار
روش‌های درمانی معمول میگرن، مانند خواب و استفاده از دارو، ممکن است نتوانند یک دوره میگرن غیرقابل درمان را متوقف کنند. به این ترتیب علائم این نوع از میگرن رفع نمی‌شود.
سردردهای برگشتی
افرادی که به طور منظم و بیش از حد داروهای مسکن OTC یا داروهای مسکن تجویزی را برای درمان سردرد خود مصرف می‌کنند، ممکن است دچار سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو شوند. این نوع از سردردها به عنوان سردردهای برگشتی شناخته می‌شوند.
سردردهای برگشتی معمولاً به طور مکرر رخ می‌دهند. انجمن بین‌المللی سردرد (IHS) سردرد برگشتی را به عنوان سردردی توصیف می‌کند که 15 روز یا بیشتر در ماه در افراد مبتلا به اختلال سردرد اولیه و سابقه مصرف بیش از حد دارو رخ می‌دهد. علائم سردرد برگشتی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما معمولاً از همان الگوی سردرد اولیه قبلی پیروی می‌کنند.
سردردهای برگشتی معمولاً در صبح و بعد از بیدار شدن ایجاد می‌شوند. اگرچه مصرف مسکن می‌تواند درد ناشی از این نوع سردرد را کاهش دهد، اما تسکین آن موقتی است. در واقع پس از اتمام اثرات دارو، سردرد دوباره بروز پیدا می‌کند.
سردردهای سرویکوژنیک
سردردهای سرویکوژنیک، سردردهای ثانویه‌ای هستند که ناشی از بروز مشکلات ساختاری در سر، گردن و ستون فقرات هستند. این مشکلات ساختاری ممکن است ناشی از موارد زیر باشند:
- ناهنجاری‌های مادر زادی
- حرکت شلاقی گردن
- انواع شکستگی‌ها
- انواع عفونت‌ها
- آرتروز
به طور معمول، افراد مبتلا به سردرد سرویکوژنیک دردی را تجربه می‌کنند که از گردن و پشت سر شروع می‌شود و به جلوی سر گسترش می‌یابد. سردردهای سرویکوژنیک می‌توانند در طول زمان شدت پیدا کنند و به طور بالقوه منجر به وارد شدن آسیب به سیستم عصبی مرکزی شوند. برخی از سردردهای سرویکوژنیک به طور منظم عود می‌کنند، در حالی که برخی دیگر تا زمانی که فرد تحت درمان قرار نگیرد، ادامه می‌یابند.
وارد شدن آسیب به سر
آسیب مغزی تروماتیک (TBI) یا ضربه مغزی، می‌تواند منجر به بروز بسیاری از عوارض طولانی مدت، مانند ایجاد سردردهای جدید یا شدیدتر شود. TBI ها به طور معمول پس از تحمل یک نیروی بلانت یا آسیب نافذ و جدی به سر ایجاد می‌شوند. این آسیب می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- سقوط
- زخم‌های گلوله
- آسیب‌های ورزشی
- تصادفات وسایل نقلیه موتوری
بر اساس مقاله‌ای که اخیراً در ژورنال NeuroRehabilitation منتشر شده است، سردردهای مداوم یکی از شایع ترین علائم ایجاد شده پس از بروز TBI خفیف است. TBI های متوسط یا شدید می‌توانند باعث بروز سردردهای طولانی مدت شوند که با گذشت زمان از بین نمی‌روند یا شدیدتر می‌شوند. سایر علائم ایجاد شده در اثر TBI ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- لکنت زبان
- حالت تهوع یا استفراغ
- تغییر رفتار یا شخصیت
- حساسیت به نور یا صدا
- سرگیجه یا از دست دادن هماهنگی
- بزرگ شدن مردمک در یک یا هر دو چشم
- بی حسی یا احساس گزگز در بازوها یا پاها
- وزوز گوش یا شنیدن صدای زنگ در گوش
- از دست دادن موقت یا طولانی مدت هوشیاری
- بروز تغییرات در وضعیت ذهنی، مانند سردرگمی یا از دست دادن حافظه
در صورتی که فردی با ضربه به سر و آسیب مغزی رو به رو شد، حتی اگر فوراً متوجه هیچ علامتی نشود، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد.
سکته
سکته مغزی، نوعی بیماری عصبی جدی است که در نتیجه قطع ناگهانی جریان خون به مغز، مانند لخته شدن خون یا پارگی رگ خونی، ایجاد می‌شود. تا 23 درصد افرادی که سکته مغزی را تجربه می‌کنند، پس از این حادثه سردردهای مزمنی را تجربه می‌کنند.
به طور کلی سردردهای پس از سکته مغزی اغلب به ناحیه چشم‌ها یا سمتی از سر که در آن سکته مغزی رخ داده است، گسترش می‌یابد. طبق گفته IHS، بیماران می‌توانند سردردهایی را تجربه کنند که بیش از 3 ماه پس از بهبودی از سکته مغزی ادامه می‌یابند.
درمان سردرد مزمن
در صورتی که فرد دچار سردرد مزمن شود، برای تعیین علت بروز این مشکل، باید با پزشک معالج خود مشورت کند. در صورتی که افراد نوعی از سردرد را چندین بار در ماه و یا سردردی را برای بیش از یک روز تجربه کند، باید با پزشک معالج خود تماس بگیرد.
به طور کلی برای درمان سردردی که هرگز برطرف نمی‌شود و نیز برای سردردی که مدام در یک ناحیه از سر ایجاد می‌شود، باید به پزشک مراجعه کنید. علاوه براین افراد در صورت تجربه موارد زیر، باید فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند:
- بروز یک سردرد ناگهانی و شدید
- بروز سردرد همراه با سفتی گردن
- سردرد میگرنی که چندین روز ادامه داشته باشد.
- شروع علائم جدید، مانند از دست دادن بینایی، گیجی، یا تب
علاوه براین در صورتی که همراه بروز سردرد، علائم دیگری را نیز تجربه کردید که به نظر می‌رسد غیرعادی هستند، باید با پزشک معالج خود مشورت کنید.
به طور کلی افراد می‌توانند از ترکیبی از روش‌های درمانی پزشکی و نیز انجام تغییرات در سبک زندگی برای درمان سردرد طولانی مدت اقدام کنند. برخی از گزینه‌های درمانی بالقوه، عبارت‌اند از:
دارو درمانی
مصرف طیف گسترده‌ای از داروهای OTC و نسخه‌ای می‌تواند به کاهش علائم سردرد کمک کند. افراد فقط باید طبق توصیه پزشک اقدام به مصرف طولانی مدت دارو کنند. استفاده بیش از حد از داروها، حتی مسکن‌های OTC، می‌تواند باعث بروز سردردهای برگشتی شود. انواع پرکاربرد داروها برای درمان یا پیشگیری از سردردهای طولانی مدت، عبارت‌اند از:
- داروهای OTC، مانند استامینوفن یا Excedrin
- دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی، مانند آسپرین یا ایبوپروفن
- داروهای ضد تشنج، مانند توپیرامات (توپاماکس) یا گاباپنتین (نورونتین)
- دارو های تجویزی میگرن، مانند تریپتان‌ها، ارگوتامین، مسدود کننده‌های بتا یا آنتاگونیست‌های پپتیدی مرتبط با ژن کلسی تونین
- داروهای ضد افسردگی، مانند داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCAs) یا مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس یک روش درمانی ایمن و موثر برای رفع مشکل افرادی است که سردردهای میگرنی مزمنی را تجربه می‌کنند که استفاده از داروهای موجود باعث رفع سردرد آنها نمی‌شود. با وجود اینکه مطالعات موجود یک بازه زمانی ۱۲ هفته‌ای را برای دارودرمانی ذکر می‌کنند، با این حال بهبودی افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است.
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری شکلی از روان درمانی است که بر رفتارها و افکاری تمرکز دارد که ممکن است بر سلامت روانی و جسمی فرد تأثیر منفی بگذارند. با کمک یک درمانگر، افراد می‌توانند استراتژی‌های موثری را برای مدیریت علائم خود و پیشگیری از بروز سردرد در آینده فرا بگیرند.
بیوفیدبک
در این تکنیک ذهن-بدن از حسگرهای الکتریکی برای نظارت بر امواج مغزی، دمای بدن، ضربان قلب و تنش عضلانی استفاده می‌شود. با استفاده از اطلاعات به دست آمده از یک یا چند جلسه بیوفیدبک، افراد می‌توانند آگاهی بیشتری از نحوه واکنش بدنشان به محرک‌های مختلف به دست آورند.
برای مثال، فرد ممکن است که این نکته را یاد بگیرند که عضلات سر و گردن آنها در پاسخ به استرس منقبض می‌شوند، که این مسئله ممکن است به بروز سردرد آنها کمک کند. با گذشت زمان، افراد می‌توانند یاد بگیرند که واکنش‌های فیزیکی خود را برای کاهش شدت یا مدت سردرد خود کنترل کنند. برخی افراد حتی ممکن است بتوانند به طور کلی از بروز سردرد پیشگیری کنند.
تغییر سبک زندگی
به طور کلی ورزش منظم ممکن است به پیشگیری از بروز سردرد کمک کند. عواملی مانند کم خوابی، مصرف کافئین یا الکل و کم آبی بدن می‌توانند باعث بروز سردردهای مکرر شوند. علاوه براین موارد، سیگار کشیدن نیز می‌تواند باعث بروز سردرد شود.
در راستای تغییرات سبک زندگی، پزشک ممکن است که نکات زیر را برای کمک به فرد در مدیریت علائم خود و پیشگیری از بروز سردرد در آینده پیشنهاد دهد:
- ورزش منظم
- کاهش استرس
- داشتن خواب کافی
- نوشیدن آب فراوان
- محدود کردن مصرف کافئین
- ترک سیگار یا عدم شروع مصرف سیگار
رعایت این نکات علاوه براینکه ممکن است باعث پیشگیری از بروز سردرد شود، همچنین می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.
سخن آخر
ابتلا به سردرد طولانی مدتی که برای چندین ساعت یا چند روز طول می‌کشد، می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد و به طور قابل توجهی توانایی فرد را برای انجام امور روزمره کاهش دهد. افرادی که به سردردهایی مبتلا هستند که به روش‌های درمانی معمولی مانند استراحت و مصرف مسکن‌های OTC پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز باشد که گزینه‌های درمانی دیگر را انتخاب کنند.
به طور کلی انواع روش‌های درمانی پزشکی و ایجاد تغییرات در سبک زندگی، می‌توانند به افراد در مدیریت علائم خود و پیشگیری از بروز سردرد در روزهای آینده کمک کند.
