زایمان زودرس

زایمان زودرس، وقتی رخ می دهد که انقباضات منظم بعد از هفته 20 و قبل از هفته 37 بارداری باعث باز شدن دهانه رحم شود. هر چه تولد زودتر رخ دهد، خطرات بیماری ها برای نوزاد بیشتر خواهد بود. بسیاری از نوزادان نارس (preemies) در بخش مراقبت ویژه نوزادان نیاز به مراقبت ویژه دارند و حتی ممکن است به ناتوانی ذهنی و جسمی طولانی مدت مبتلا شوند.

علت زایمان زودرس

علت اصلی زایمان زودرس اغلب مشخص نیست. برخی از عوامل خطر ممکن است خطر آن را افزایش دهد، اما زایمان زودرس در زنان باردار که فاکتورهای خطر را ندارند، هم ممکن است دیده شود.

عوامل خطر زایمان زودرس

عوامل بسیاری با افزایش خطر زایمان زودرس همراه است، از جمله:

• سابقه زایمان زودرس
• مصرف سیگار یا مواد مخدر
• وجود نقص مادرزادی در جنین
• بارداری های دوقلو و یا چند قلو
• خونریزی واژن در دوران  حاملگی
• مشکلات رحم، دهانه رحم یا جفت
• فاصله بین بارداری های کمتر از شش ماه
• مایع آمنیوتیک بسیار زیاد (پلی هیدرامنیوس)
• وقایع استرس زا در زندگی مانند مرگ یک دوست
• برخی از بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا و دیابت
• برخی عفونت ها، به ویژه عفونت مایعات آمنیوتیک و دستگاه تناسلی

علائم زایمان زودرس

 

علائم زایمان زودرس شامل موارد زیر است:

• کمردرد
• گرفتگی خفیف شکم
• نشت مایعات از مهبل
• پارگی زودرس پرده آمینوتیک
• افزایش فشار در لگن یا مهبل
• لکه بینی واژن و یا خونریزی کم
• احساس انقباضات مکرر در ناحیه شکم
• تغییر در نوع ترشحات واژن مانند آبکی شدن ترشحات، شبیه به مخاط یا خونین

زنان باردار بهتر است در صورت بروز علائم زیر با پزشک تماس بگیرند.

کمردرد. کمردرد که معمولاً در قسمت تحتانی کمر می باشد و ممکن است متناوب و یا مداوم باشد، و حتی با تغییر موقعیت بهتر نشود.

انقباضات هر 10 دقیقه یا بیشتر . احساس گرفتگی در ناحیه تحتانی شکم یا درد های قاعدگی که ممکن است مانند دردهای شکمی باشند.

بررسی انقباضات یک راه کلیدی برای زایمان زودرس است، برای بررسی آن ها، زنان باردار می توانند:

• نوک انگشتان را روی شکم خود قرار دهند.
• زمان شروع انقباض را بنویسند و زمان شروع انقباض بعدی را یادداشت کنند.
• اگر احساس می کنند که رحم آن ها سفت و نرم شده است، این یک انقباض است.
• اگر هر 10 دقیقه یا بیشتر از هر زمان دیگری انقباضات آن ها ادامه پیدا کرد، با پزشک تماس بگیرند.
• سعی کنند انقباضات را متوقف کنند. پاهایشان را بلند کرده و موقعیت خود را تغییر دهند. دو یا سه لیوان آب بنوشند.

بخاطر داشته باشید که بسیاری از زنان انقباضات کاذب بی ضرری دارند که معمولاً نامنظم هستند و هنگام حرکت یا استراحت متوقف می شوند و باعث زایمان زودرس نخواهند شد.

تشخیص زایمان زودرس

 

پزشک تاریخچه پزشکی، عوامل خطر زایمان زودرس و علائم زنان باردار را ارزیابی می کند. اگر آن ها دچار انقباضات منظم رحم باشند و دهانه رحم قبل از 37 هفته بارداری شروع به نرم شدن، نازک و گشاد شدن کرده است، به احتمال زیاد زایمان زودرس تشخیص داده می شود.

آزمایشات و روش های تشخیص زایمان زودرس شامل موارد زیر است:

معاینه لگن

پزشک ممکن است استحکام و حساسیت رحم و اندازه و موقعیت جنین را ارزیابی کند. اگر کیسه آب زنان باردار پاره نشده است و جای نگرانی در مورد موقعیت جفت وجود نداشته باشد، معاینه لگن انجام می گیرد. علاوه بر آن احتمال دارد خون ریزی رحم را مورد بررسی قرار گیرد.

سونوگرافی

ممکن است یک سونوگرافی خارج واژن برای اندازه گیری طول دهانه رحم زنان باردار استفاده شود. همچنین سونوگرافی برای بررسی مشکلات کودک یا جفت، تأیید موقعیت کودک، ارزیابی میزان مایع آمنیوتیک و تخمین وزن کودک انجام می شود.

معاینات رحم

پزشک می تواند از معاینات رحمی برای اندازه گیری مدت و فاصله انقباضات استفاده کند.

آزمایشات بالینی

یک نوبت از ترشحات واژینال برای وجود برخی عفونت ها و فیبرنکتین جنین بررسی می شود. فیبرنکتین جنین ماده ای است که مانند چسب بین کیسه جنین و بافت رحم عمل می کند و در حین زایمان تخلیه می شود. زنان باردار همچنین ممکن است یک آزمایش ادرار برای تایید یا عدم وجود باکتری های خاص انجام دهد. علیرغم پیشرفت های چشمگیر پزشکی در مراقبت از نوزادان نارس، جایگزینی برای محیط رحم مادر وجود ندارد. به ازای هر هفته که جنین در رحم باقی می ماند، احتمال بقا بیشتر می شود. مثلا:

• جنین متولد شده قبل از 23 هفته نمی تواند در خارج از رحم مادر زنده بماند.
• توانایی جنین برای زنده ماندن در خارج از رحم بین 24 و 28 هفته بطور چشمگیری افزایش می یابد. احتمال زنده ماندن جنین در ابتدای هفته 24، حدود 50 درصد و بعد از چهار هفته از بیش از 80 درصد افزایش پیدا می کند.
• پس از هفته 28 بارداری، بیش از 90 درصد از نوزادان می توانند زنده بمانند.

همچنین بین سن نوزاد در بدو تولد و احتمال بروز عوارض بعد از تولد رابطه وجود دارد. مثلا:

• نوزادان متولد قبل از هفته 25 خطر ابتلا به مشکلات طولانی مدت از جمله ناتوانی در یادگیری و مشکلات عصبی دارند.
• قبل از هفته 28 بارداری، تقریباً در تمام نوزادان عوارض کوتاه مدت مانند مشکلات تنفسی وجود دارد. حدود 20 درصد از نوزادان نیز برخی از مشکلات طولانی مدت را تجربه می کنند.
• بین هفته های 28 و 32 بارداری، نوزادان به تدریج بهبود می یابند. بعد از 32 هفته خطر ابتلا به مشکلات طولانی مدت کمتر از 10 درصد است.
• بعد از هفته 37 بارداری، تنها در تعداد کمی از نوزادان عوارضی (مانند زردی، سطح غیر طبیعی گلوکز یا عفونت) ایجاد می شود.

عوارض زایمان زودرس

عوارض زایمان زودرس، شامل نوزادان نارس است که می تواند نگرانی های بهداشتی زیادی مانند وزن کم هنگام تولد، مشکلات تنفسی، اندام های رشد نیافته و مشکلات بینایی را برای کودک زنان باردار ایجاد کند.

کودکانی که به طور زودرس به دنیا می آیند نیز خطر بیشتری برای ناتوانی در یادگیری و مشکلات رفتاری دارند.

درمان زایمان زودرس

داروها

در دوران بارداری، هیچ دارو یا روش جراحی برای متوقف کردن زایمان وجود ندارد. با این حال، پزشک ممکن است داروهای زیر را توصیه کند:

کورتیکواستروئیدها

اگر بیمار بین 24 تا 34 سال سن داشته باشد، پزشک می تواند تزریق استروئیدهای قوی را برای سرعت بخشیدن به بلوغ ریه کودک توصیه کند. اگر زنان باردار در معرض خطر زایمان در طی هفت روز باشد، از هفته 23 بارداری نیز پزشک مصرف کورتیکواستروئیدها را توصیه می کند. علاوه بر این، اگر بین هفته های 34 و 36 و شش روز بارداری باشد، ممکن است مصرف کورتیکواستروئیدها توصیه شود.

البته با توجه به شرایط مادر و جنین، پزشک ممکن است داروهای دیگری را تجویز کند.

روش های جراحی

یک عمل جراحی معروف به سرکلاژ سرویکس یا بستن دهانه رحم می تواند به زنانی که به دلیل کوتاه بودن دهانه رحم دچار زایمان زودرس می شوند، کمک کند. در طی این روش، دهانه رحم با بخیه های قوی بسته می شود. به طور معمول، بخیه ها پس از 36 هفته کامل بارداری برداشته می شوند.

پیشگیری زایمان زودرس

 

ممکن است زنان باردار نتوانند از زایمان زودرس خود جلوگیری کنند. اما کارهای زیادی برای ارتقاء یک بارداری سالم وجود دارد که آن ها می توانند، انجام می دهند. مثلا:

به طور منظم مراقبت های دوران بارداری را انجام دهند. ویزیت قبل از تولد می تواند به جلو گیری از زایمان زودرس کمک کند تا سلامت مادر و سلامت فرزند کنترل شود. اگر بیمار سابقه زایمان زودرس یا علائم زایمان زودرس دارد، ممکن است در طول دوران بارداری، بیشتر به مراقبت های بهداشتی نیاز داشته باشد.

یک رژیم غذایی سالم بخورند. برخی تحقیقات حاکی از آن است که رژیم غذایی پر از چربی های اشباع نشده با خطر کمتری از تولد زودرس همراه است. PUFA در آجیل، دانه ها، ماهی ها و روغن های دانه یافت می شود.

فاصله بین بارداری ها را رعایت کنند. برخی تحقیقات نشان داده اند بین حاملگی هایی که کمتر شش ماه از هم فاصله دارند و احتمال افزایش زایمان زودرس در ارتباطات جنسی وجود دارد.

در استفاده از روش های جانبی بارداری مثل (ART) محتاط باشند. بارداری با استفاده از ART ممکن است خطر چندقلوزایی و زایمان زودرس را افزایش دهند.

اگر پزشک تشخیص دهد که بیمار در معرض خطر زایمان زودرس قرار دارد، ممکن است اقدامات دیگری برای کاهش ریسک زنان باردار توصیه کند، مانند:

مصرف داروهای پیشگیرانه

اگر زن سابقه تولد زودرس دارد، پزشک می تواند تزریق های هفتگی هورمون ها را که از سه ماهه دوم شروع و تا هفته 37 بارداری شروع می شوند را پیشنهاد کند. علاوه بر این، پزشک احتمال دارد استفاده از پروژسترون در مهبل را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه در برابر زایمان زودرس ارائه دهد.

مدیریت شرایط مزمن

شرایط خاص مانند دیابت و فشار خون بالا، خطر زایمان زودرس را افزایش می دهد. مادران برای کنترل هرگونه بیماری مزمن با پزشک همکاری کنند. اگر زنان باردار با سابقه زایمان زودرس یا نوزاد نارس، در معرض خطر زایمان زودرس بعدی قرار دارند. پس بهتر است با مدیریت خدمات بهداشتی خود عوامل خطر را کنترل کرده و به علائم هشدار دهنده توجه کنند.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

زنان باردار بهتر است در صورت بروز هرگونه علائم زایمان زودرس، سریعاً با پزشک تماس بگیرند. بسته به شرایط، ممکن است آن ها به مراقبت های پزشکی فوری نیاز داشته باشند.

برای آمادگی بهتر در هنگام مراجعه به پزشک سوالات زیر را یادداشت کرده و از وی پرسیده شوند:

• آیا درمانی وجود دارد که بتواند به جنین کمک کند؟
• با چه علائم و نشانه های باید با زنان باردار تماس بگیرم؟
• اگر کودک در حال حاضر به دنیا بیاید چه خطرات احتمالی وجود دارد؟
• برای طولانی تر شدن دوران بارداری خود چه کاری می توانم انجام دهم؟

به نظر می رسد پزشک، تعدادی سؤال از زنان باردار بپرسد، از جمله:

• آیا دچار انقباض شده اید؟
• چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم خود شدید؟
• آیا تغییری در ترشحات واژن یا خونریزی ایجاد کرده اید؟
• آیا در معرض بیماری عفونی قرار گرفته اید؟ تب دارید؟
• آیا تاکنون حاملگی، سقط جنین یا جراحی دهانه رحم یا رحم را انجام داده اید؟