اختلالات مایع آمنیوتیک

اختلالات مایع آمنیوتیک منجر به افزایش و یا کاهش مایع آمنیوتیک می شود. مایع آمنیوتیک، حاوی مواد مغذی، هورمون ها و آنتی بادی های مهمی است و به شما در محافظت از کودک در برابر ضربه و آسیب کمک می کند. اگر سطح مایعات آمنیوتیک خیلی کم یا زیاد باشد، این می تواند مشکلی ایجاد کند.

مایع آمنیوتیک، مایعی زرد و شفاف است که در 12 روز اول پس از بارداری در کیسه آمنیوتیک یافت می شود. این مایع، جنین در حال رشد در رحم را احاطه کرده است. مایع آمنیوتیک عملکردهای بسیار مهمی دارد و برای رشد سالم جنین حیاتی است. با این حال، اگر مقدار مایع آمنیوتیک در داخل رحم بسیار کم یا بیش از حد زیاد باشد، ممکن است عوارضی ایجاد شود.

در این مقاله بسیاری از عملکردهای مایع آمنیوتیک و همچنین شرایطی که سطح مایع آمنیوتیک، خیلی زیاد یا خیلی کم می شود، را بررسی می کند.

مایع آمنیوتیک

مایع آمنیوتیک از جنین درون رحم محافظت کرده و جنین از آن تغذیه می کند. در حالی که کودک در رحم است، درون کیسه آمنیوتیک قرار می گیرد. کیسه آمنیوتیک، کیسه ای است که از دو غشا، آمنیون و جفت تشکیل شده است. جنین در داخل این کیسه رشد کرده و و توسط مایع آمنیوتیک احاطه شده است. در ابتدا، مایعات از آب تولید شده توسط مادر تشکیل شده است. با این حال، تقریباً در هفته 20 بارداری، ادرار جنین کودک جایگزین آن می شود، زیرا جنین مایعات را می بلعد و دفع می کند.

مایع آمنیوتیک همچنین حاوی اجزای حیاتی مانند مواد مغذی، هورمون ها و آنتی بادی های ضد عفونت است.

وقتی مایع آمنیوتیک سبز یا قهوه ای باشد، این نشان می دهد که کودک قبل از تولد از مکونیوم عبور کرده است. مکونیوم نام اولین حرکت روده ای جنین است.

مکونیوم موجود در مایع می تواند مشکل ساز باشد. حتی می تواند یک مشکل تنفسی به نام سندرم آسپیراسیون مکونیوم ایجاد کند که با ورود مکونیوم به ریه ها ایجاد می شود. در برخی موارد، نوزادان پس از تولد به درمان نیاز خواهند داشت.

مایع آمنیوتیک چه عملکردی دارد؟

مایع آمنیوتیک مسئول موارد زیر است:

• کنترل عفونت: مایع آمنیوتیک حاوی آنتی بادی است.
• کنترل دما: مایعات، کودک را عایق کرده، او را گرم نگه داشته و دمای منظمی را برای جنین تنظیم می کند.
• محافظت از جنین: مایعات، کودک را از فشارهای خارجی محافظت کرده و به عنوان یک کمک فنر عمل می کند.
• رشد ریه و سیستم گوارشی: با تنفس و بلع مایع آمنیوتیک، کودک هنگام رشد از عضلات این سیستم ها استفاده می کند.
• رشد عضلات و استخوان ها: هنگامی که کودک درون کیسه آمنیوتیک شناور است، آزادی حرکت دارد و به عضلات و استخوان ها فرصت رشد مناسب را می دهد.
• نگهداری و حمایت از بند ناف: مایعات موجود در رحم از فشرده شدن بند ناف جلوگیری می کند. این بند ناف مواد غذایی و اکسیژن را از جفت به جنین در حال رشد منتقل می کند.

به طور معمول، میزان مایع آمنیوتیک در حدود 36 بارداری در بالاترین حد خود قرار دارد. با نزدیک شدن به زمان تولد این سطح کاهش می یابد.

وقتی که کیسه آمنیوتیک پاره می شود. مایع آمنیوتیک موجود در کیسه پس از آن از طریق دهانه رحم و واژن شروع به نشت می کند.

کیسه آمنیوتیک معمولاً در اواخر مرحله اول زایمان پاره می شود. به گفته متخصصان، فقط حدود 15 درصد از کیسه ها با شروع زایمان پاره می شوند. وقتی این وضعیت اتفاق میفتد، وقت آن است که با پزشک خود  تماس بگیرید زیرا ممکن است زمان زایمان نزدیک باشد.

شایع ترین اختلالات مایع آمنیوتیک

برخی شرایط ممکن است باعث کاهش و یا افزایش مایع آمنیوتیک شوند، از جمله:

• الیگوهیدرامنیوس زمانی رخ می دهد که مایعات آمنیوتیک بسیار کم باشد.
• پلی هیدرامنیوس که به آن هیدرامنیوس یا اختلال مایع آمنیوتیک نیز گفته می شود، در صورت وجود مایعات بیش از حد مایعات آمنیوتیک رخ می دهد.

الیگوهیدرامنیوس

مقادیر کم مایعات آمنیوتیک، که به عنوان oligohydramnios نامیده می شود، در 4 درصد از کل بارداری ها و 12 درصد از بارداری های پس از تاریخ زایمان رخ می دهد. اولیگوهیدرآمنیوس هنگامی رخ می دهد که شاخص مایع آمنیوتیک (AFI) در سونوگرافی کمتر از 5 سانتی متر (یک شاخص طبیعی است 5-25cm) و حداکثر جیب عمودی (MVP) کمتر از 2 سانتی متر است.

این وضعیت ممکن است در مادرانی که سابقه هر یک از بیماری های زیر را دارند، رخ دهد:

• دیابت
• لوپوس
• پره اکلامپسی
• فشار خون مزمن بالا
• سابقه اختلالات جفت
• زایمان های دیرهنگام
• حاملگی های قبلی با رشد محدود
• بیماری های مادرزادی، مانند ناهنجاری کلیه
• دلایل ناشناخته دیگر، معروف به ایدیوپاتیک
• بارداری های متعدد، به عنوان مثال دو قلوها یا سه قلوها

الیگوهیدرامنیوس ممکن است در هر سه ماهه اتفاق بیفتد اما در 6 ماه اول بارداری مسئله نگران کننده تری است. در طی آن زمان، خطر نقص مادرزادی، از دست دادن بارداری، زایمان زودرس یا از دست دادن نوزادان بیشتر است.

اگر سطح مایعات در سه ماهه آخر پایین باشد، خطرات احتمالی ناشی از آن، عبارتند از:

• عوارض زایمان
• رشد آهسته جنین
• نیاز به زایمان سزارین

در این وضعیت زنان باردار در بقیه دوران بارداری از نزدیک تحت نظارت قرار می گیرند تا پزشک از وقوع رشد طبیعی جنین مطمئن شود.

تشخیص اختلالات مایع آمنیوتیک

پزشکان ممکن است از آزمایش های زیر برای بررسی اختلالات مایع آمنیوتیک استفاده کنند:

• تست ورزش استرس: این تست برای بررسی ضربان قلب کودک در هنگام استراحت و حرکت مناسب است.
• پروفایل بیوفیزیکی: با اسکن اولتراسوند می توان حرکات، تون عضلانی، تنفس و میزان مایع آمنیوتیک را تشخیص داد. این روش ممکن است با تست عدم استرس پیگیری شود.
• تعداد لگد های جنینی: این آزمایش، اندازه گیری زمان لازم برای لگد زدن کودک به تعداد مشخصی است.
• سونوگرافی داپلر: در این آزمایش از امواج صوتی برای بررسی جریان خون در نوزاد استفاده می شود.

در بعضی موارد، پزشکان برای محافظت از مادر یا کودک، ممکن است ختم بارداری را توصیه کنند. در این وضعیت تزریق آمنیو (تزریق سالین به داخل رحم)، افزایش مایعات مادران و استراحت در بستر نیز ممکن است لازم باشد.

به دلیل خطر فشرده سازی بند ناف، احتمال عوارض زایمان بیشتر است. آمنیو انفوزیون ممکن است در هنگام زایمان مورد نیاز باشد. در برخی موارد، زایمان سزارین ممکن است لازم باشد.

پلی هیدرامنیوس

وقتی مایعات آمنیوتیک بیش از حد باشد، به این ماده پلی هیدرامنیوس می گویند. طبق انجمن بارداری آمریکا، این وضعیت در 1 درصد از کل بارداری ها رخ می دهد.

پلی هیدرآمنیوس زمانی رخ می دهد که AFI بیش از 24 سانتی متر و اندازه گیری MVP بیش از 8 سانتی متر باشد.

اختلالات جنینی که می تواند منجر به پلی هیدرامنیوس شود، عبارتند از:

• عفونت
• ناهنجاری های ریه جنین
• مشکلات ضربان قلب جنین
• آکندروپلازی، یک اختلال رشد استخوان
• سندرم بکویت-ویدمن، که یک اختلال رشد مادرزادی است.
• اختلالات مغز یا سیستم عصبی، مانند آنسفالی یا دیستروفی میوتونیک
• خون ناسازگار بین مادر و کودک، به عنوان مثال ناسازگاری Rh یا بیماری های Kell
• اختلالات دستگاه گوارش، از جمله آترزی اثنی عشر یا مری، گاستروشیزی و فتق دیافراگماتیک
• hydrops fetalis، که در آن سطح غیر طبیعی آب در مناطق مختلف بدن جنین جمع می شود.
• سندرم انتقال دوقلو به دوقلو، که در آن یک کودک جریان خون بیشتری نسبت به کودک دیگر دارد.
• دیابت مادر کنترل نشده نیز خطر را افزایش می دهد. این وضعیت همچنین در طی چند بارداری، زمانی که مادر بیش از یک جنین حمل می کند، ممکن است رخ دهد.

عوارض پلی هیدرامنیوس

علائم مادر می تواند شامل درد شکم و دشواری تنفس به دلیل بزرگ شدن رحم باشد. سایر عوارض پلی هیدرامنیوس عبارتند از:

• قطع جفت
• مرده زایی
• زایمان زودرس
• افتادگی بند ناف
• پارگی زودرس غشاها
• خونریزی پس از زایمان

در صورت بروز این وضعیت آزمایش دیابت مادر ممکن است توصیه و سونوگرافی مکرر برای کنترل سطح مایع آمنیوتیک در رحم انجام می شود.

موارد خفیف پلی هیدرامنیوس معمولاً بدون درمان برطرف می شود. در موارد شدیدتر، ممکن است مایعات با آمنیوسنتز یا دارویی به نام ایندومتاسین کاهش یابد. این دارو میزان ادرار کودک را کاهش می دهد.

نشت مایع آمنیوتیک

گاهی اوقات، مایعات قبل از پاره شدن کیسه آب نشت می کند. طبق انجمن بارداری آمریکا، از هر 10 زن فقط 1 نفر با پاره شدن آب جریان مایع چشمگیری را تجربه می کند. برای بیشتر خانم ها، این کار به صورت قطره چکه یا نشت شروع می شود.

گاهی اوقات، چیزی که به نظر می رسد مایع نشت می کند، در واقع ادرار است، زیرا رحم روی مثانه فشار می آورد.

اگر مایعات رنگ و بویی نداشته باشد، مایع آمنیوتیک خواهد بود و شما باید با یک متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید زیرا به زودی زایمان شروع می شود.

اگر مایع سبز، سبز مایل به قهوه ای یا بوی بد داشته باشد، این ممکن است نشان دهنده وجود مکونیوم یا عفونت باشد. باید به دنبال مشاوره پزشکی باشید.

پارگی زودرس کیسه آمنیوتیک

اگر نشت یا پارگی قبل از 37 هفته اتفاق بیفتد، این به عنوان پارگی زودرس غشاها (PROM) شناخته می شود. بسته به اینکه چقدر زود اتفاق بیفتد، می تواند عواقب جدی برای مادر و کودک متولد شده داشته باشد. این از هر 100 بارداری 2 مورد را تحت تأثیر قرار می دهد.

این به عنوان زودرس پارگی زودرس شناخته می شود، اما ممکن است پارگی زودرس در ترم نیز باشد. پارگی زودرس در ترم زمانی است که 37 هفته یا بیشتر از بارداری کامل گذشته است، اما زایمان در طی 6 ساعت پس از پارگی غشا خود به خود شروع نمی شود.

در این وضعیت بهتر است که هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرده و از داشتن رابطه جنسی یا وارد کردن هر چیزی به واژن خودداری کنید، زیرا این امر می تواند منجر به عفونت شود.

خانم هایی که نگران نشت یا میزان مایع آمنیوتیک در دوران بارداری هستند، باید این موضوع را با متخصص زنان و زایمان خود در میان بگذارد.