بسیاری از موارد می توانند در ساخت و کاهش شیر مادر اختلال ایجاد کند. اگر زنان شیرده، نگران کم شدن شیر خود هستند، به مواردی که می تواند باعث کاهش شیر مادر شوند، توجه کنند. مسائل بهداشتی، رژیم غذایی، انتخاب شیوه زندگی و داروها می توانند میزان شیر مادر را تحت تأثیر قرار داده و باعث کاهش شیر آن ها شوند.
سلامتی مادر و شیر مادر
سلامتی، وضعیت بدن و حتی روان و ذهن می توانند بر تولید شیر زنان تأثیر بگذارند.
وقتی زنان از نظر جسمی سالم هستند، به اندازه کافی استراحت کنند و یک سیستم ایمنی بدن سالمی داشته باشند، بدن آن ها می تواند انرژی خودش را روی ساخت شیر متمرکز کند. اما اگر بدن زنان از تعادل خارج شود و بیمار و یا خسته شوند و یا تحت فشارهای زیادی قرار بگیرند، ممکن است شیر آن ها کم شود.
برخی علت های که بر سلامت و کاهش شیر مادر تاثیر منفی می گذارند، عبارتند از:
استرس
استرس جسمی، عاطفی و روانی مانند اضطراب، درد، مشکل مالی و مشکلات روابط خانوادگی می تواند باعث کاهش شیر مادر شود. وقتی زنان شیرده احساس استرس می کنند بهتر اشت نفس عمیقی بکشند. در صورت امکان برای چند دقیقه با خیال راحت پیاده روی کرده و در مورد احساسات خود با کسی که به او اعتماد دارند، صحبت کنند.
بارداری مجدد
اگر زنان در حین شیر دادن مجدداً باردار شوند، هورمون ها تحت تاثیر بارداری جدید باعث کاهش شیر آن ها می شود.
عدم استراحت کافی
خستگی پس از زایمان و کمبود انرژی می تواند در شیردهی اختلال ایجاد کند و این یکی از دلایل عمده کاهش شیر مادران است. زنان شیرده بهتر است در چند هفته اول سعی کنند استراحت کافی داشته باشند. وقتی کودک چرت می زند، آن ها هم چرت بزنند. زنان شیرده در زمان شیردهی پاهای خود را دراز کنند و کمی آن ها را بالاتر از سطح بدن نگه دارد.
نادیده گرفتن وضعیت سلامتی
عفونت یا سایر شرایط سلامتی مانند کم کاری تیروئید و کم خونی می توانند باعث شوند بدن زنان، شیر کمتری را تولید کند. اگر زنان شیرده گمان می کنند که شیر آن ها به دلیل بیماری کم شده است، برای معاینه باید به پزشک مراجعه کنند. در صورت ابتلا به عفونت، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند. فقط قبل از تجویز هرگونه دارو، زنان شیرده باید به پزشک بگویند که شیر می دهند.
رژیم غذایی و شیر مادر
داشتن رژیم غذایی سالم، مصرف آب و مایعات کافی می تواند بر سلامت کلی و میزان شیر زنان تأثیر بگذارند.
برخی گیاهان و مواد غذایی تأثیر منفی بر روی مقدار شیر مادر دارند. زنان شیرده می توانند با اضافه کردن برخی از غذاهای مغذی مانند بلغور جو دوسر، بادام، نخود و سبزی های برگ تیره به رژیم غذایی روزانه به تقویت و افزایش شیر خودشان کمک کنند.
آن ها برای پیشگیری از کاهش شیر می توانند راهکار های زیر را در دوران شیردهی خود رعایت کنند:
کاهش مصرف گیاهان دارویی و ادویه ها
استفاده مقادیر کمی از گیاهان و ادویه ها در دوران شیردهی مشکلی ایجاد نمی کنند اما اگر ادویه جات و گیاهان دارویی در دوزهای زیاد مصرف شوند ممکن است باعث کاهش شیر زنان شیرده گردند. نعناع و مریم گلی معمولاً باعث کاهش شیر مادر می شوند. زنان حتی از آن ها برای خشک کردن شیر هنگام شیر گرفتن فرزند خودشان استفاده می کنند. مصرف بیش از حد قطره سرفه منتول، نعناع و آب نبات نعناع ممکن است باعث کاهش شیر مادران شوند. گیاهان دیگر مانند جعفری، پونه کوهی، یاس و بومادران در صورتی که زیاد استفاده شوند می تواند شیر زنان را کم کنند. درعوض، زنان شیرده برای افزایش شیر خود سعی کنند از برخی گیاهان دارویی مانند رازیانه، یونجه، سیر و زنجبیل کمک بگیرند.
کاهش مصرف کافئین
مصرف زیاد کافیئن، قهوه، چای و شکلات در دوران شیردهی مناسب نیست.
با این وجود مقادیر زیادی کافئین می تواند بدن زنان شیرده را کم آب کرده و باعث کاهش شیر مادر شود. کافئین زیاد نیز می تواند بر روی سلامت کودک تأثیر بگذارد. برخی از کافئین ها از طریق شیر به کودک منتقل و باعث تحریک پذیری و مشکلات خواب کودک می شوند. اگر کودک تحریک پذیر است و به خوبی از شیر مادر تغذیه نمی کند، می تواند از اثرات منفی شیر باشد . زنان شیرده سعی کنند مصرف قهوه و کافئی خود را کاهش دهند. به جای آن می توانند قهوه بدون کافئین یا چای سبز را امتحان کنند.
ترک سیگار
- سیگار کشیدن می تواند در آزاد سازی اکسی توسین اختلال ایجاد کند.
- اکسی توسین هورمونی است که باعث تحریک بدن شده و منجر به تولید بیشتر و آزاد شدن شیر از پستان می شود. سیگار اجازه نمی دهد شیر از پستان آزاد شود. پس بهتر است زنان شیرده در دوران شیردهی، سیگار را ترک کنند.
نوشیدن الکل
نوشیدن الکل نه تنها می تواند باعث کاهش شیر مادر شود، بلکه الکل بیش از حد نیز ممکن است بر توانایی زنان در تأمین نیازهای فرزند آن ها تأثیر بگذارد. علاوه بر آن، الکل از شیر مادر منتقل می شود و کودک را در معرض خطر تاخیر در رشد قرار می دهد.
بیماری
تعداد کمی از زنان در زایمان اولیه ی خودشان ممکن است به علت بیماری و مسائل پزشکی با مشکل کاهش شیر روبرو شوند، این موارد عبارتند از:
- خون ریزی بیش از حد بعد زایمان
- جراحی های قبلی یا آسیب به پستان
- سابقه سندرم تخمدان پلی کیستیک، دیابت، تیروئید یا سایر اختلالات هورمونی
- بیماری نادر هیپوپلازی، که در آن بافت غده ای تولید کننده شیر به اندازه کافی رشد نکرده است.
زنان باردار در صورتی که هر یک از این شرایط را دارند بهتر است به یک مشاور شیردهی یا متخصص تغذیه مراجعه کنند.
داروها
مصرف برخی از داروها ممکن است به کاهش شیر مادر منجر شود.
دارو های سرماخوردگی، سینوزیت و آنتی هیستامین ها که حاوی یک ماده ضدعفونی کننده بنام سودو افدرین هستند، می توانند به خشک شدن آبریزش از بینی کمک کنند اما از طرفی باعث خشکی شیر مادر می شوند. بنابراین، زنان شیرده همیشه قبل از مصرف دارو به خصوص داروهای بدون نسخه، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنند و به آن ها بگویند که در حال شیردهی هستند. براساس علائم، پزشک می تواند، یک داروی بی خطر متناسب با وضعیت آن ها تجویز کند.
قرص های ضد بارداری
زنان شیرده اگر به منظور جلوگیری از بارداری مجدد در دوران شیردهی، قرص های ضد بارداری مصرف می کنند، این را در نظر بگیرند که برخی از انواع قرض های ضد بارداری حاوی استروژن هستند، که می تواند باعث کاهش شیر مادر شوند. بنابراین، بهتر است در مورد انواع روش های ضد بارداری که در دوران شیردهی برای مادران شیرده بی خطر هستند با پزشک صحبت شود. حتی خانم ها می توانند گزینه های غیر هورمونی مانند دیافراگم، کاندوم یا IUD غیر هورمونی استفاده کنند. زیرا این روش ها هورمونی نیستند و نمی توانند در میزان شیر اختلالی ایجاد کنند.
قرص ترکیبی، نوعی قرص ضد بارداری و یک روش هورمونی برای پیشگیری از بارداری است که برای پیشگیری از بارداری به طور روزانه مصرف می شود. قرص ترکیبی شامل هورمون های استروژن و پروژسترون (پروژستین) می باشد. این هورمون ها فعالیت تخمدان ها را متوقف کرده، مخاط دهانه رحم را ضخیم و لایه رحم را نازک و از رسیدن تخمک و اسپرم به یکدیگر و بروز حاملگی جلوگیری می کنند.
هنگامی که قرص ترکیبی به طور صحیح مصرف شود، تا 99٪ می تواند موثر و تاثیر گذار باشد.
زنان در دوران شیردهی در حالی که می توانند همزمان با شیردهی، از قرص ترکیبی استفاده کنند، اما این یک روش ترجیحی برای پیشگیری از بارداری برای زنان شیرده نمی باشد. استروژن موجود در قرص ترکیبی برای کودک شیرخوار خطرناک نیست. با این حال، استروژن می تواند باعث کاهش شیر مادر شود. اما امکان دارد در برخی شرایطی قرص ترکیبی تنها گزینه ممکن برای پیشگیری از بارداری باشد. در این موارد، باید کمترین دوز ممکن انتخاب شود و از مصرف قرص تا حداقل 4 تا 6 هفته پس از زایمان و در صورت امکان تا شش ماهگی کودک خودداری گردد.
نکاتی در مورد استفاده از قرص ترکیبی
- قرص ترکیبی از بیماری های مقاربتی (STD) محافظت نمی کند.
- اگر مادری بیش از 35 سال سن دارد و سیگار می کشد، نباید قرص ترکیبی مصرف کند.
- سیگاری هایی که از قرص ترکیبی مصرف می کنند بیشتر در معرض خطر لخته شدن خون قرار می گیرند.
- خانم ها قبل از تجویز قرص های بارداری ترکیبی، مطمئن شوند که پزشک می داند که آن ها در دوران شیردهی قرار دارند.
- قبل از مصرف هر نوع روش پیشگیری از بارداری، پزشک را از وضعیت و شرایط پزشکی و بیماری های احتمالی خود مطلع کنند.
- قرص های ترکیبی را هر روز تقریباً در یک بازه زمان مشابه مصرف کنند. اگر قرض را هر روز در یک زمان مشخص نخورند و یا دوز آن را در برخی روزها فراموش کرده و یا در شرایط بیماری بعد از مصرف قرص، استفراغ کنند، ممکن است تاثیر قرص از بین برود.
- اگر قبل از مصرف قرص، با کمبود شیر روبرو هستند، مصرف قرص ترکیبی یا هر نوع روش ضد بارداری که روی هورمون های بدن تاثیر می گذارند، را شروع نکنند.
- برای جلوگیری از عوارض جدی تر، در صورت ابتلا مادر به بیماری خاص مانند سابقه لخته شدن خون، بیماری قلبی یا تشخیص قبلی سرطان پستان، نباید از قرص ترکیبی استفاده شود.
عوارض جانبی قرص ترکیبی، عبارتند از:
در صورت امکان زنان بهتر است از مصرف قرص ترکیبی در هنگام شیردهی خودداری کرده و روش دیگری برای پیشگیری از بارداری انتخاب کنند.
علائم عدم تغذیه کودک از شیر مادر
- کودک ممکن است در چند هفته اول تولد به اندازه کافی شیر نخورد.
- در این صورت احتمال دارد کودک درست به پستان نچسبیده و یا شرایطی وجود داشته باشد که مکیدن شیر را برای او مشکل کرده است.
موارد زیر علائمی هستند که نشان می دهد کودک به اندازه کافی شیر نمی خورد:
کودک وزن مناسبی ندارد.
- نوزادان در چند روز اول 5٪ تا 7٪ از وزن خود را از دست می دهند.
- اما بیشتر نوزادان در 10 تا 14 روزگی به وزن تولد خودشان بازمی گردند.
- اگر کودک بیشتر از 10٪ وزن هنگام تولد خودش را از دست داده و یا بعد از 6 – 5 روز اضافه وزنی ندارد، باید به پزشک مراجعه شود.
پوشک کودک مرطوب یا کثیف نیست.
میزان ادرار و دفع کودک در طول هر روز نشان دهنده تغذیه او می باشد.
اگر مادران متوجه کاهش ادرار و دفع و یا عدم خیس شدن پوشک شده اند، بهتر است برای بررسی تغذیه کودک به پزشک مراجعه کنند. علائمی مانند ادرار تیره، خشکی دهان یا زردی (زرد شدن پوست یا چشم) و بی حالی و عدم تغذیه مناسب ممکن است نشان دهنده کمبود آب بدن کودک باشد. تب، اسهال و استفراغ یا گرمای بیش از حد می توانند باعث کمبود آب بدن در نوزادان شود. اگر مادران متوجه هر یک از این علائم شدند، سریعاً باید به پزشک مراجعه کنند.
تصورات غلط در مورد کاهش شیر مادر
نوزادان به طور طبیعی حدود 10 تا 12 بار در روز یا هر دو ساعت یکبار شیر می خورند.
موارد زیر کاملاً طبیعی هستند و نشانه کاهش یا عدم تولید شیر مادر نیست:
- کودک شب از خواب بیدار می شود.
- کودک می خواهد به طور مکرر شیر بخورد.
- کودک بعد از شیر خوردن، احتیاج به شیشه شیر دارد.
- مدت زمان شیر خوردن کودک، کوتاه و یا طولانی مدت است.
- پستان مادر نسبت به هفته های اول نرم تر و یا کوچک تر شده است.
پمپاژ دست، راهکار افزایش شیر مادر
اگر کودک به طور طبیعی شیر نمی خورد، یا مادر هنوز نمی تواند شیر کافی برای او تهیه کند، تکنیکی به نام ” پمپاژ دست ” می تواند راهکار مفیدی برای زنان شیرده باشد. تحقیقات نشان داده است که پمپاژ دست می تواند میزان شیر مادر را در یک جلسه افزایش دهد. کل مراحل حدود 25 تا 30 دقیقه طول می کشد.
برای پمپاژ دست، زنان می توانند این مراحل ساده را دنبال کنند:
- سینه های خود را ماساژ دهید.
- هنگام پمپاژ، از انگشتان اشاره و شست خود استفاده کنی.
- نوک سینه های خود را برای چند ثانیه فشاردهید و بعد آن را رها کنید.
- دوباره سینه های خود را ماساژ دهید و این کار را چند بار تکرار کنید.
- از روش فشرده سازی برای هر دو سینه استفاده کنید تا جریان شیر شما بیشتر شود.
آخرین دیدگاه‌ها