DHT (دی هیدروتستوسترون) چیست؟

DHT هورمونی است که به رشد ساختارها و ایجاد ویژگی‌های جنسی در مردان کمک می‌کند. در شرایطی که میزان DHT در بدن خیلی بالا یا خیلی کم باشد، بسته به سن و مرحله رشد جنسی فرد، این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد مشکلات مختلفی در افراد شود. این احتمال وجود دارد که بتوان به کمک تجویز برخی از روش‌های  درمانی، علائم بروز یافته را کاهش داد.

هورمون DHT

DHT (دی هیدروتستوسترون) هورمونی است که نقش کلیدی در رشد جنسی مردان را ایفا می‌کند. به طور خاص، DHT یک آندروژن است. آندروژن هورمونی است که رشد و ایجاد ویژگی‌های مردانه را تحریک می‌کند. DHT بر رشد جنسی مردان در طول زندگی آنها تأثیر می‌گذارد و باعث بلوغ جسمی و جنسی آنها می‌شود.

به طور کلی، تاثیرات هیدروتستوسترون از ابتدای رشد جنین شروع می‌شود. علاوه براین نقش DHT با افزایش سن مردان، دچار تغییراتی می‌شود. دانشمندان در اینباره مطمئن نیستند که آیا DHT بر زنان نیز تأثیر می‌گذارد یا خیر. با این حال محققین فکر می‌کنند که دی هیدروتستوسترون ممکن است در رابطه با موهای بدن و رشد موهای ناحیه تناسلی نقش داشته باشد.

بدن افراد بزرگسال، هر روز حدود 10 درصد از تستوسترون (آندروژن اصلی) را به DHT تبدیل می‌کند. این اتفاق در ناحیه تناسلی و پروستات مردان و نیز در پوست زنان رخ می‌دهد. علاوه براین، تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون در کبد نیز اتفاق می‌افتد. تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون یکی از برآیندی طبیعی بدن است.

سطح DHT به طور طبیعی در مردان بسیار بالاتر از زنان است. زیرا مردان در بدن خود به طور طبیعی میزان تستوسترون بیشتری دارند. به طور کلی وجود میزان بالای این هورمون‌ها برای بلوغ جسمی، جنسی و کسب صفات ثانویه جنسی در مردان، ضروری است.

تاثیرات DHT در بدن

دی هیدروتستوسترون در مراحل مختلف زندگی، تاثیرات متفاوتی را در بدن مردان ایجاد می‌کند. دی هیدروتستوسترون به طور عمده در دوران رشد جنین و بلوغ، تاثیرات بسیار مهمی را ایجاد می‌کند. برخلاف تستوسترون، DHT نقش مهمی در حفظ شرایط فیزیولوژیک مردان در بزرگسالی ندارد.

اثرات عمده دی هیدروتستوسترون شامل بزرگ شدن پروستات و ریزش موی مردانه در بزرگسالی است.

تاثیر DHT بر رشد جنین

در طول رشد جنین، وجود یک شرایط خاص و منحصر به فرد از هورمون‌ها منجر به تمایز آناتومی جنسی جنین به حالت مردانه یا زنانه می‌شود. در مردان، DHT به همراه هورمون‌های دیگر (از جمله تستوسترون) برای جلوگیری از تشکیل آناتومی زنانه و تشکیل آناتومی مردانه، اثرات خود را ایجاد می‌کنند.

وجود DHT یا دی هیدروتستوسترون برای تشکیل اندام تناسلی خارجی مردانه، از جمله آلت تناسلی و کیسه بیضه، در جنین ضروری است. علاوه براین، دی هیدروتستوسترون به تشکیل پروستات کمک می‌کند.

DHT و بلوغ

در دوران بلوغ کودکان پسر، وجود دی هیدروتستوسترون یا DHT باعث رشد بیشتر آلت تناسلی و کیسه بیضه می‌شود. علاوه براین، آندروژن اصلی نیز باعث بروز تغییرات زیر در کودکان پسر می‌شود:

• رشد موی بدن
• رشد پروستات
• رشد موی صورت
• رشد موهای ناحیه تناسلی

وجود این هورمون‌ها باعث بروز تغییرات فیزیکی و نیز ایجاد صفات جنسی ثانویه مردانه می‌شود. بنابراین این هورمون‌ها نقش مهمی در بلوغ جنسی و جسمی کودکان پسر دارند.

اثرات افزایش میزان دی هیدروتستوسترون

برخی از شرایط و مشکلات موثر بر وضعیت سلامتی، با افزایش سطح دی هیدروتستوسترون مرتبط هستند. از جمله این موارد، عبارت‌اند از:

• سرطان پروستات
• هیپرپلازی خوش خیم پروستات
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• آلوپسی آندروژنیک (ریزش مو با الگوی مردانه)

اگر‌ میزان DHT یا دی هیدروتستوسترون در محدوده متعادل و مناسب نباشد، مشکلاتی بروز پیدا می‌کند.

DHT و هیپرپلازی خوش خیم پروستات

هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) وضعیتی است که در آن اندازه پروستات یک مرد، بزرگ تر از حالت طبیعی می‌شود. به طور کلی بروز هیپرپلازی خوش خیم پروستات در افراد بالای ۵۰ سال شایع است. پروستات یک مرد می‌تواند مقادیر زیادی DHT تولید کند.

تولید این میزان از دی هیدروتستوسترون در پروستات، فعالیت طبیعی پروستات را تحریک می‌کند. با این حال به طور معمول منجر به رشد پروستات می‌شود. ابتلا به BPH یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات، می‌تواند باعث ایجاد مشکل در دفع ادرار و بروز اختلال در عملکرد جنسی شود.

DHT و سرطان پروستات

افرادی که به سرطان پروستات مبتلا هستند، به طور معمول دچار افزایش سطح DHT هستند. افزایش فعالیت دی هیدروتستوسترون در پروستات، علاوه بر بروز جهش های ژنتیکی خاصی که باعث رشد غیرقابل کنترل سلول‌های پروستات می‌شود، می‌تواند منجر به بروز سرطان پروستات نیز شود.

DHT و آلوپسی آندروژنیک

آلوپسی آندروژنیک به طور معمول به عنوان ریزش مو با الگوی مردانه شناخته می‌شود. این نوع از ریزش مو معمولاً در نواحی بالایی و جلویی پوست سر فرد اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود خط موی سر به مرور زمان از بین برود. افزایش فعالیت DHT یا دی هیدروتستوسترون در فولیکول‌های مو، علاوه بر عوامل دیگر، تا حدی علت بروز این نوع از ریزش مو است.

با این حال مواردی دیگری، از جمله عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند باعث بروز این وضعیت شوند. وجود سطوح بالای DHT می‌تواند فولیکول‌های مو را کوچک و چرخه رشد مو را کوتاه کند. به این ترتیب، ابتلا به این شرایط، باعث بروز ریزش مو می‌شود.

DHT و PCOS

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) ناشی از یک وضعیت عدم تعادل هورمونی است که زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این شرایط، زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌های فرد مقادیر اضافی از آندروژن‌ها، از جمله تستوسترون را تولید می‌کنند. افزایش این هورمون‌ها منجر به افزایش سطح DHT یا دی هیدروتستوسترون می‌شود. این شرایط باعث بروز علائم مختلفی از جمله پریودهای نامنظم، رشد بیش از حد مو (هیرسوتیسم) و آکنه می‌شود.

عوارض کاهش دی هیدروتستوسترون

کاهش میزان DHT یا دی هیدروتستوسترون می‌توان باعث ایجاد شرایط مختلفی شود. از جمله این موارد، عبارت‌اند از:

• کمبود 5 آلفا ردوکتاز
• کاهش تستوسترون (هیپوگنادیسم مردانه)

وجود سطوح پایین تر از حد نرمال DHT یا دی هیدروتستوسترون عمدتاً بر مردان تأثیر می‌گذارد. برخی از دانشمندان گمان می‌کنند که داشتن سطح پایینی از DHT در کودکان دختر، ممکن است شروع بلوغ آنها را نسبت به حالت طبیعی، به تاخیر بیندازد.

کمبود DHT و 5 آلفا ردوکتاز

5-آلفا ردوکتاز آنزیمی است که به تبدیل تستوسترون به DHT کمک می‌کند. بروز یک جهش (تغییر) ژنتیکی که بر تولید این آنزیم تأثیر می‌گذارد، می‌تواند باعث کاهش یا عدم تولید DHT یا دی هیدروتستوسترون شود. به این شرایط کمبود 5 آلفا ردوکتاز گفته می‌شود. افراد می‌توانند این بیماری را از نظر الگوی ژنتیکی، به صورت اتوزومال مغلوب به ارث ببرند.

کمبود 5 آلفا ردوکتاز بر رشد جنسی جنین‌های پسر (دارای کروموزوم XY) تأثیر می‌گذارد. مردانی که مبتلا به این کمبود متولد می‌شوند، به طور معمول موارد زیر را نیز تجربه می‌کنند:

• عدم تکامل و توسعه اندام تناسلی خارجی
• عدم نزول بیضه‌ها به بیرون از شکم
• کوچکی یا عدم وجود پروستات

در موارد کمبود شدید 5-آلفا ردوکتاز، نوزادان پسر (دارای کروموزوم‌های XY)، می‌توانند دارای اندام تناسلی خارجی باشند. با این حال اینگونه به نظر می‌رسد که فرد دارای اندام تناسلی مونث است. وجود میزان پایینی از DHT یا دی هیدروتستوسترون بر رشد بیضه‌ها (این غدد هنوز هم به تولید اسپرم ادامه می‌دهند) و اندام‌ها و ساختارهای جنسی داخلی تأثیری ندارد.

این وضعیت با سندرم عدم حساسیت به آندروژن متفاوت است. افراد مبتلا به این بیماری دارای بیضه‌های طبیعی با سطح تستوسترون نرمال تا بالا هستند. این افراد فقط فاقد گیرنده‌های آندروژن هستند. این مسئله باعث می‌شود که افراد ویژگی‌های جنسی ثانویه نداشته باشند و دچار ناباروری شوند.

در دوران بلوغ، کودکانی که از نظر ژنتیکی مذکر بوده و با کمبود 5 آلفا ردوکتاز رو به رو هستند، رشد موهای صورت را تجربه نمی‌کنند. از آنجایی که بدن این افراد هنوز تستوسترون تولید می‌کند، با وجود عدم رشد موی صورت، صفاتی مانند عمیق‌تر شدن صدا، افزایش توده عضلانی و بزرگ شدن آلت تناسلی را به دست می‌آورند.

DHT و کاهش میزان تستوسترون

از آنجایی که بدن هورمون تستوسترون را به DHT تبدیل می‌کند، در صورتی که سطح تستوسترون پایینی داشته باشید، سطح DHT شما نیز کمتر از حد طبیعی خواهد بود. نام دیگر کاهش میزان تستوسترون بدن، هیپوگنادیسم مردانه است. به طور کلی، دو نوع اصلی هیپوگنادیسم مردانه وجود دارد: کلاسیک (مادرزادی یا اکتسابی) و هیپوگنادیسم با شروع دیر هنگام.

اختلال هیپوگنادیسم مردانه بسته به سن بیمار، می‌تواند مشکلات مختلفی را ایجاد کند.

در صورتی که فکر می‌کنید ممکن است شما یا فرزندتان به بیماری‌های مرتبط با کاهش میزان DHT یا افزایش بیش از حد DHT  مبتلا باشید، با یک پزشک متخصص در اینباره مشورت کنید. پزشک غدد می‌تواند با انجام معاینات و تجویز آزمایش‌های تشخیصی، وضعیت سلامتی شما را بررسی کند و مشکل احتمالی را تشخیص دهد.

ارتباط DHT با ریزش مو با الگوی مردانه

در تمامی قسمت‌های بدن، موها از فولیکول‌ها که در زیر پوست قرار دارند، رشد می‌کنند. اساساً، فولیکول‌ها کپسول‌های کوچکی هستند که هر کدام حاوی یک رشته مو می‌باشند. موهای درون یک فولیکول معمولاً یک چرخه رشد را طی می‌کنند که حدود دو تا شش سال طول می‌کشد.

حتی اگر موهای خود را بتراشید یا کوتاه کنید، همان موها از ریشه موجود در فولیکول دوباره رشد می‌کنند. در پایان این چرخه، مو وارد مرحله‌ای می‌شود که به عنوان مرحله استراحت شناخته می‌شود. در نهایت، این دسته از موها چند ماه بعد می‌ریزند. سپس، فولیکول یک موی جدید تولید می‌کند و چرخه دوباره شروع می‌شود.

سطح بالای آندروژن‌ها، از جمله DHT، می‌تواند فولیکول‌های مو را کوچک و این چرخه را کوتاه کند و باعث شود که موها نازک‌تر و شکننده‌تر به نظر برسند و همچنین سریع‌تر دچار ریزش شوند. همچنین DHT می‌تواند باعث شود که پس از ریزش موهای قدیمی، فولیکول‌های شما رشد موهای جدید را طولانی تر از قبل به اتمام یرسانند.

برخی از افراد بر اساس بروز تغییرات در ژن گیرنده آندروژن (AR) بیشتر از سایرین مستعد این اثرات DHT بر روی موهای سر هستند. گیرنده‌های آندروژن، پروتئین‌هایی هستند که هورمون‌هایی مانند تستوسترون و DHT به آنها متصل می‌شوند. این اتصال معمولاً منجر به شروع فرآیندهای هورمونی طبیعی مانند رشد موهای بدن می‌شود.

بروز تغییرات در ژن AR می‌تواند اتصال آندروژن را در فولیکول‌های پوست سر و احتمال ریزش مو با الگوی مردانه را افزایش دهد.

سخن آخر

دی هیدروتستوسترون (DHT) یکی از هورمون‌های ضروری برای شروع و ادامه رشد جنسی مردان، از دوران جنینی تا پایان عمر، است. اما اگر سطح DHT یا دی هیدروتستوسترون خیلی بالا یا پایین باشد، می‌تواند باعث بروز مشکلات خاصی مانند رشد ناکافی اندام تناسلی خارجی، بزرگ شدن پروستات و ریزش مو شود.

در صورتی که در مورد سطح DHT بدن خود نگران هستید، با پزشک معالج خود در اینباره مشورت کنید. اگر مشکل شما به درستی تشخیص داده شود، پزشک می‌تواند با تجویز یک برنامه درمانی مناسب، علائم شما را تا حد امکان کاهش دهد.