سندرم خشکی چشم در نتیجه نبود یا ناکافی بودن میزان رطوبت و چربی در سطح چشم ها اتفاق می افتد. شدت این خشکی نیز متفاوت بوده و با توجه به میزان شدت آن فرد ممکن است دچار ناراحتی های چشمی مداوم، التهابات و تورم چشم یا حتی زخم شدن سطح چشم شود. اسامی مختلفی برای این عارضه وجود داشته و به آن سندرم خشکی چشم، بیماری خشک چشم یا حتی ساده تر از همه «خشکی چشم» نیز گفته می شود.

همچنین در پزشکی از عبارات زیر برای توصیف خشکی چشم استفاده می کنند:

• کراتیت سیکا (Keratitis sicca) معمولاً برای توصیف خشکی و التهاب در قرنیه چشم استفاده می شود.
• کراتوکانجوکتیویس سیکا (Keratoconjunctivitis sicca) نیز برای توصیف خشکی چشمی استفاده می شود که دو قسمت قرنیه و ملتحمه را درگیر کرده باشد.
• سندرم اختلال عملکرد اشک (Dysfunctional tear syndrome) نیز برای توصیف و تأکید بر روی ناکافی بودن عملکرد و میزان اشک چشم استفاده می شود.

شیوع خشکی چشم

 

 

سندرم خشکی چشم یا بیماری چشم خشک (DED) یکی از شایع ترین مشکلات چشمی در دنیا بوده که اولین علت مراجعه بیماران به چشم پزشکی است. طبق نتیجه تحقیق منتشر شده در مجله سلامتی جهانی، میزان بروز خشکی چشم در مناطق مختلف دنیا بین 5 تا 50 درصد متغیر است. احتمال بروز خشکی چشم در نتجه عواملی مثل بالا بودن سن، جنسیت و مؤنث بودن فرد و استفاده بیش از حد از کامپیوتر و گوشی تا حد زیادی افزایش خواهد یافت.

علائم خشکی چشم

 

علائم بروز خشکی چشم یا سندرم خشکی چشم شامل موارد زیر می شود:

• خستگی
• تاری دید
• قرمز شدن
• احساس درد
• خارش چشم ها
• احساس خشکی
• حساسیت به نور
• سنگین شدن چشم ها
• احساس سوزش چشم ها

یکی دیگر از علائم شایع نیز احساس وجود جسمی خارجی در داخل چشم است که فرد در نتیجه بروز چنین حسی، دائماً تصور می کند جسمی خارجی بر روی چشم قرار گرفته و از آن خارج نمی شود. گاهی اوقات حتی ممکن است آب ریزش از چشم ها یکی از علائم خشکی چشم های فرد باشد. علت این آب ریزش ها عکس العمل چشم ها در نتیجه خشک بودن سطح چشم بوده و بدن با اینکار سیستم حفاظتی خود را فعال می کند. اما این تحریک اشک برای طولانی مدت کارساز نبوده و نمی تواند خشکی چشم فرد را درمان کند. سندرم خشکی چشم حتی ممکن است نتیجه عمل آب مروارید یا لازیک را نیز تغییر داده و این عمل ها را با مشکل مواجه کند.

علت خشکی چشم

 

برای حفظ سلامتی و دید خوب فرد، وجود یک لایه ثابت و کافی از اشک بر روی سطح چشم ها ضروری است. اشک ها با شست و شوی سطح چشم ها آن ها را از گرد و غبار، ریزگردها و میکرو ارگانیسم ها پاکسازی کرده و سطح آن را مرطوب و لغزنده نگه می دارد. زیرا در صورت پاکسازی نکردن چشم ها فرد ممکن است دچار عفونت های چشمی شود.

پرده اشکی سالم شامل سه بخش می شود:

1. بخش روغنی (لیپید)
2. بخش آبکی (آبدار)
3. بخش شبه موکوز (خلط)

هر کدام از این بخش ها در داخل پرده اشکی وظیفه خاصی را به عهده دارند. به عنوان مثال بخشی لیپیدی پرده اشک از بخار شدن سریع آب از سطح چشم ها جلوگیری کرده و لغزندگی سطح چشم ها را افزایش می دهد. این در حالی است که موکوز به پخش شدن اشک بر روی سطح چشم کمک می کند.

هر کدام از این اجزاء توسط یکی از غدد نزدیک به چشم ترشح می شود:

1. بخش روغنی از غدد میبومین در پلک ها ترشح می شود.
2. بخش آبکی از غدد لاکریمال (اشکی) قرار گرفته در پشت پلک بالایی ترشح می شود.
3. بخش موسین نیز توسط سلول های جامی در ملتحمه پوشاننده بخش سفید چشم ترشح می شود.

حال بروز مشکل برای هرکدام از این سه بخش می تواند باعث بروز خشکی چشم و ناپایداری وضعیت چشم شود.

انواع خشکی چشم

 

دسته بندی های مختلفی برای خشکی چشم وجود دارد که هرکدام بر اساس بخش درگیر شده متفاوت است.

خشکی چشم تبخیری

 اگر غدد میبومین میزان کافی میبوم (روغن) از خودشان ترشح نکنند، اشک چشم با سرعت بیشتری از روی سطح چشم تبخیر شده و به این عارضه «خشکی چشم تبخیری» گفته می شود. علت اصلی بروز این مشکل اختلال غدد میبومین نامیده شده و به عنوان یکی از علل اصلی بروز خشکی چشم شناخته می شود.

خشکی چشم ناشی از کمبود آب

علت اصلی خشک چشم مشکل در غدد اشکی است که میزان مایع کمی ترشح کرده و در نتیجه رطوبت چشم کاهش می یابد. این عارضه را «خشکی چشم ناشی از کمبود آب» می نامند.

علت خشکی چشم

دقت داشته باشید که نوع خشکی چشم می تواند نحوه درمان آن را مشخص کند.

پزشک با بررسی علائم و تشخیص علت خشکی چشم، درمانی متناسب با آن را برای بیمار تجویز می کند.

عوامل خطر خشکی چشم

یک سری عوامل وجود دارد که می تواند بروز سندرم خشکی چشم را تا حد زیادی افزایش دهد.

این عوامل شامل موارد زیر می شود:

• استفاده از کامپیوتر

 زمانی که از کامپیوتر، تلفن هوشمند یا دیگر وسایل دیجیتالی استفاده می کنید. میزان پلک زدن و کیفیت آن تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا کرده و در نتیجه میزان اشک تبخیر شده از چشم افزایش پیدا خواهد کرد. در نتیجه سطح چشم خشک شده و فرد دچار علائم خشکی چشم می شود.

• استفاده از لنز های تماسی

تشخیص اینکه آیا لنزهای تماسی باعث بروز خشکی چشم شده اند یا اینکه خشکی باعث ایجاد ناراحتی چشم هنگام استفاده از لنزهای تماسی می شود، را بسیار دشوار کرده است. بسیاری از افراد به خاطر خشکی چشمشان مجبور می شوند تا دیگر از لنز استفاده نکنند.

• سن

یکی دیگر از عوامل تشدید کننده احتمال بروز خشکی چشم، افزایش سن است.

معمولاً افراد بعد از سن 50 سالگی ممکن است دچار خشکی چشم شوند.

• یائسگی

یکی از عواملی که باعث می شود تا زنان بیش از مردان دچار خشکی چشم شوند، یائسگی است.

• محیط داخل منزل

 استفاده از دستگاه های تهویه، پنکه های خانگی و سیستم های گرمایشی رطوبت داخل منزل را کاهش داده و در نتیجه باعث تبخیر بیشتر اشک از سطح چشم ها خواهد شد.

• محیط بیرون از منزل

 افرادی که در شهرهای گرم و خشک زندگی می کنند یا محل کارشان ایجاب می کند که مدت زمان طولانی ای در معرض نور خورشید باشند بیش از دیگران در معرض خشکی چشم قرار دارند.

• استفاده از هواپیما 

هوای داخل کابین های هواپیما بیش از حد خشک بوده و در صورت استفاده بیش از حد و سفرهای هوایی بی شمار، فرد ممکن است دچار خشکی چشم شود.

• سیگار

سیگار کشیدن نیز ارتباط مستقیمی با بروز بیماری های چشمی مثل خشکی چشم، آب مروارید، دژنراسیون وابسته به سن ماکولا شود.

• بیماری ها

گاهی اوقات بیماری هایی مثل دیابت، تیروئید، لوپوس، آرتروز روماتید و سندرم سوژرن می تواند باعث بروز بیماری های چشمی در فرد شود.

• داروها

بسیاری از داروهای تجویزی و غیر تجویزی مثل آنتی هیستامین، داروهای ضد افسردگی و کاهش فشار خون، قرص های ضد بارداری می تواند علائم خشکی چشم را تا حد زیادی افزایش دهد.

• مشکلات پلکی 

بسته نشدن کامل چشم ها در هنگام پلک زدن یا خوابید نیز از جمله مشکلاتی است که در صورت درمان نشدن می تواند با افزایش تبخیر آب از سطح چشم منجر به بروز خشکی چشم شود. گاهی اوقات عمل لازیک چشم و دیگر جراحی های مربوط به عیوب انکساری چشم نیز می تواند منجر به خشکی چشم شود. البته در بیشتر موارد خشکی چشم بعد از لازیک طبیعی بوده و بعد از گذشت چند هفته از عمل بهبود خواهد یافت. اگر فرد پیش از انجام عمل لازیک مبتلا به سندرم خشکی چشم باشد، احتمالاً پزشک قبل از انجام عمل این مشکل را درمان کرده و سپس بر روی چشم او عمل لازیک را انجام خواهد داد.

تشخیص خشکی چشم

 

تنها راهی که می توانید از خشکی چشم مزمن مطلع شوید، انجام معاینه توسط دکتر چشم پزشک است. زیرا تنها با توجه به علائم تشخیص خشکی چشم و میزان آن کار بسیار دشواری است. علائم این بیماری در افراد مختلف متفاوت بوده و چشم هر کسی را به نحو خاصی درگیر خواهد کرد. بعضی از افراد با خشکی چشم کم یا متوسط، شاید احساس کنند که خشکی چشمشان بیش از حد آزار دهنده و شدید است در حالی که اینگونه نبوده و با توجه شخصیت فرد و سطح تحمل او گزارشاتش متفاوت خواهد بود. در نتیجه تنها پزشک متخصص می تواند با معاینه و انجام آزمایشاتی سندرم خشکی چشم و میزان وخامت آن را تشخیص داده و با توجه به آن بهترین شیوه درمان را تجویز کند.

درمان خشکی چشم 

 

خوشبختانه بیماری خشکی چشم مزمن قابل درمان بوده و گزینه های بسیاری برای درمان این سندرم وجود دارد. در بیشتر موارد پزشک استفاده منظم از اشک های مصنوعی را تجویز می کند که تا حد زیادی به کاهش علائم این بیماری کمک خواهد نمود. همچنین گاهی اوقات پزشک ممکن است از داروها یا عمل های سرپایی برای درمان فرد استفاده کند. بعضی از این داروها با افزایش میزان ترشح اشک به رفع التهابات و مشکلات چشمی کمک زیادی خواهد کرد.

ارتباط استفاده از گوشی های هوشمند و خشکی چشم در کودکان

در تحقیقی که در مورد ارتباط استفاده از گوشی های هوشمند با خشکی چشم در کودکان مدرسه ای صورت گرفت، نتایج نشان می داد که حدود 6.6 درصد از افراد شرکت کننده دچار علائم خشکی چشم در سنین پایین بودند. در این تحقیق که بر روی 916  کودک کلاس اولی صورت گرفت، چشم کودکان برای تشخیص 6 مورد از علائم خشکی چشم مورد بررسی قرار گرفت و از والدین آنها در مورد میزان و نحوه استفاده کودکان از گوشی های همراه سؤالاتی پرسیده شد. نتیجه نشان می داد که احتمال خشکی چشم در کودکان شهر نشین نسبت به کودکان روستایی تقریباً 2 برابر است.

نکته جالب توجه اینجا بود که کودکان بعد از استفاده نکردن و کنار گذاشتن 4 هفته ای گوشی تلفن همراه علائم خشکی چشم شان تا حد قابل توجهی بهبود یافته بود. در نتیجه می توان گفت که استفاده از تلفن های همراه در سنین خردسالی احتمال بروز خشکی چشم در افراد را افزایش داده و افراد شهر نشین که استفاده بیشتری از وسایل هوشمند مثل تلفن همراه، تلویزیون و رایانه دارند، بیشتر از کودکان دیگر در معرض ابتلا به خشکی چشم هستند.