آستیگماتیسم

آستیگماتیسم نوعی اختلال چشمی است که در آن قرنیه (بافت شفاف پوشاننده چشم) به طور غیر طبیعی دچار انحنا می شود. حتی بینایی فرد را با مشکل روبرو می کند. این اختلال بینایی معمولاً با عینک، لنزهای تماسی و جراحی های عیوب انکساری چشم قابل درمان است. آستیگماتیسم یک مشکل بینایی شایع است که در نتیجه تغییر شکل قرنیه اتفاق می افتد.  سطح بیرونی چشم آستیکمات دچار انحنای غیر طبیعی می شود. در نتیجه رسیدن نور یا انکسار بر روی شبکیه تغییراتی پیدا می کند. همین تغییر در نور و انکسارها باعث می شود تا دید فرد تار شده و فرد نتواند به خوبی اطراف خود را ببیند. نزدیک بینی و دور بینی دو مشکلی هستند که در نتیجه تغییر در رسیدن نورها بر روی شبکیه چشم اتفاق می افتند. اصطلاحات پزشکی در به دور بینی هایپروپیا و به نزدیک بینی میوپیا گفته می شود.

برای اینکه بتوانیم واضح و شفاف ببینیم، چشم باید بتواند نور را بر روی سطح شبکیه متمرکز کند. کلمه آستیگماتیسم از کلمه یونانی «آ» به معنی «بدون» و «آستیگما» به معنی «نقطه» گرفته شده است. زیرا در اختلال چشمی آستیگماتیسم یک نقطه از نور بر روی دو سطح متفاوت متمرکز خواهد شد. در نتیجه باعث می شود تا فرد اطراف خود را تار ببیند.

ساختار چشم

سیستم بینایی نرمال «کروی» بوده و فقط یک سطح برای متمرکز شدن اشعه نورها دارد. اما چشم فردی که دچار آستیگماتیسم شده، نور ها در دو سطح عمودی متفاوت منتشر شده و در نتیجه تمرکز آن متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال اگر سیستم بینایی فرد بخواهد تصویر یک علامت به علاوه را منعکس کند، خطوط افقی و عمودی هیچگاه به طور همزمان متمرکز نخواهند شد. زیرا چشم به خاطر مشکل آستگیماتیسم خود مشغول متمرکز کردن آن ها با فاصله های متفاوتی است. در چشمی که سالم بوده، سطح قرنیه کروی شکل بوده و شبیه یک توپ پینگ پونگ است. در حالی که چشم فرد مبتلا به آستیگماتیسم بیشتر شبیه ته قاشق بوده و فرم کروی خود را از دست داده است.

انواع آستیگماتیسم

آستیگماتیسم چشم، 2 نوع می باشد.

آستیگماتیسم قرنیه زمانی که شکل قرنیه تغییر کند اتفاق میفتد. زمانی که شکل لنز چشمی تغییر کند آستیگماتیسم عدسی اتفاق خواهد افتاد.

علت آستیگماتیسم

در بیشتر آستیگماتیسم ها نمی توان علت خاصی را بیان کرد، این عارضه چشمی تنها نقصی در شکل قرنیه است که در آن زاویه قرنیه به جای کروی بودن، هلالی است. داشتن مقدار کمی آستیگماتیسم طبیعی بوده و نشانه یک بیماری چشمی نیست. این نوع از آستیگاتیسم بسیار رایج بوده و در بدو تولد همراه کودک بوده و علائم خود را در دوران کودکی و جوانی بروز می دهد. غالباً عارضه چشمی آستیگماتیسم ارثی بوده و در بیشتر موارد هر دو چشم فرد به صورت قرینه دچار این اختلال بینایی می شوند. آستیگماتیسم اغلب همراه با میوپیا (نزدیک بینی) یا هایپروپیا (دور بینی) اتفاق افتاده و با افزایش سن و سال فرد ممکن است بر شدت آن افزوده شده و این بیماری چشمی پیشرفته تر شود.

طبیعی

در آستیگماتیسم طبیعی، meridians در دو انحنای متفاوت با فاصله 90 درجه از هم قرار می گیرند.

بیشتر آستیگماتیسم ها طبیعی هستند.

غیر طبیعی

آستیگماتیسم غیر طبیعی، meridians ها ممکن است در زاویه ای به غیر از 90 درجه قرار گرفته یا بیش از 2 meridians وجود داشته باشد. وجود جای زخم در داخل قرنیه که در اثر عفونت یا ضربه به وجود آمده باشد نیز می تواند منجر به بروز آستیگماتیسم در فرد شود. آستیگماتیسم ممکن است در نتیجه جراحی کره چشم مثل عمل جراحی آب مروارید و عمل جراحی تعویض قرنیه چشم ایجاد شود. بیماری های چشمی مثل keratoconus یا pellucid degeneration نیز می تواند باعث بروز آستیگماتیسم غیر طبیعی شود.

عوامل خطر آستیگماتیسم

افرادی که سابقه خانوادگی آستیگماتیسم یا کراتوکونوس داشته باشند بیش از دیگر افراد در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. افرادی که در محیط های جوش کاری کار می کنند بهتر است برای حفاظت از چشمانشان در برابر آسیب ها از عینک های ایمنی استفاده کنند. زیرا ضربه به قرنیه می تواند باعث بروز این نوع بیماری در فرد شود.

علائم آستیگماتیسم

چشمی که دچار آستیگماتیسم باشد، به علت عدم توانایی تمرکز تصویر بر روی شبکیه، دچار تاری دید شده و تصویر واضحی به مغز ارسال نمی شود. این بیماری باعث می شود تا فرد نتواند جزئیات تصویر را به خوبی ببیند، حال تفاوتی نمی کند که فرد بیش از حد نزدیک یا بیش از حد دور از تصویر باشد.

تشخیص آستیگماتیسم

 معاینه:

آستیگماتیسم توسط اپتومتریست قابل معاینه و تشخیص است. متخصص اپتومتریست برای این کار ابتدا با آزمایش بینایی سنجی نیاز فرد به عینک را بررسی کرده و یا انحنای قرنیه چشمی را با دستگاه کراتومتر یا دستگاه توپوگرافی قرنیه مورد بررسی قرار می دهد.

آزمایش:

شیوه تشخیص این بیماری کاری بسیار ساده و بدون درد است که در طول وضعیت چشم مورد ارزیابی کامل قرار می گیرد. این آزمایش ها شامل انکسار چشم (اندازه گیری میزان نیاز چشم ها به عینک برای خوب دیدن)، آزمایش با دستگاه اسلیت لمپ (Slit lamp) و بررسی وضعیت انحنای قرنیه می شود که می توان آن را با استفاده از نور و الگوریتم های کامپیوتری انجام داد.

درمان آستیگماتیسم

عینک و لنز تماسی

اکثر مبتلایان آستیگماتیسم متوسط معمولاً هیچ علامتی نداشته و در نتیجه نیاز به درمان خاصی هم نخواهند داشت.

اگر بیماری باعث تاری دید شود، می توان با عینک شماره مناسب یا لنزهای تماسی درمان کرد.

مبتلایان میوپیا یا هایپروپیا با لنز های تماسی و عینک درمان می شوند.

لنز های تماسی سخت

در آستیگماتیسم های غیر طبیعی با درجه بالا، عینک و لنزهای نرم نمی تواند به طور کامل این مشکل را مرتفع کند. برای بهبود استیگماتیسم شدید باید از لنز های تماسی سفت (سخت) استفاده کرد. تا چشم بتواند به حالت طبیعی خود بازگشته و دید فرد بهبود یابد. این درمان ها نیز دائمی نبوده و نمی تواند ناهنجاری انحنای چشم را برای همیشه درمان کند.

اعمال جراحی

البته جراحی های عیوب انکساری چشم مدرن می تواند فرم سطح چشم را با استفاده از لیزر تغییر دهد. حتی میزان آستیگماتیسم چشم فرد را تا حدی کاهش داده یا به کلی درمان کند. عمل های جراحی ای مثل لازیک یا کراتکتومی نوری  (PRK) نیز می تواند آستیگماتیسم غیر طبیعی را درمان کند. البته انتخاب بهترین شیوه برای درمان استیگماتیسم هر فردی بستگی به سلامتی چشمی، وضعیت انکساری و سبک زندگی او دارد.

عمل لازیک 

در حین انجام عمل لازیک، چشم پزشک با استفاده از دستگاه میکروکراتوم یک برش در داخل فلپ (برش) قرنیه به وجود آورده و سپس فلپ را به یک سمت برمی گرداند تا بافت زیرین قرنیه قابل دسترسی باشد. سپس با استفاده از الگوی از پیش تنظیم شده و منحصر به فرد با تاباندن لیزر فرم قرنیه بیمار اصلاح می شود. پس از اتمام عمل لازیک، فلپ به آرامی سر جایی اولیه خود قرار داده شده و هیچ نیازی به بخیه چشم نیست.

پیش آگهی آستیگماتیسم

در بیشتر افراد آستیگماتیک وضعیت چشمی بعد از 25 سال تغییری نمی کند.

 آستیگماتیسم نشانه بروز بیماری چشمی در آینده نیست.

آستیگماتیسم پیشرونده با ضربه به قرنیه، عفونت مکرر قرنیه و بیماری های تحلیل شونده مثل کراتوکونوس ایجاد می شود.

پیشگیری آستیگماتیسم

 آستیگماتیسم قابل پیشگیری نیست. تنها می توان احتمال وقوع آستیگماتیسم ناشی از ضربه به قرنیه کاهش داد.

ورزش های مخصوص چشم

بدون شک برای دیدن دنیای اطرافتان باید چشم ها را حرکت داد.

همین حرکت دادن چشم ها توسط یک سری عضله متصل به چشم انجام می شود. ورزش های مخصوص چشم نیز برای کمک به عملکرد همین عضلات است، عده ای نیز معتقدند که با استفاده از همین ورزش ها می توان آستیگماتیسم را اصلاح کرد. هرچند که پزشکان و چشم پزشکان حرفه ای معتقدند که این ورزش ها به هیچ وجه قادر به درمان آستیگماتیسم نخواهند بود. طبق گزارش انجمن چشم پزشکی آمریکا، آستیگماتیسم فرآیندی است که عوامل بسیاری می تواند بر روی آن اثر گذار باشد.

این عوامل شامل سن فرد و نحوه نگه داشتن پلک چشم ها و موارد دیگر می شود. با توجه به این عوامل به مرور زمان شکل چشم ها تغییر کرده و این تغییر فرم چشم عارضه ای طبیعی بوده که ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد. همانطور که گفتیم عده ای بر این باورند که این ورزش ها به عضلات چشمی کمک کرده و شاید هیچ اثری برای درمان آستیگمات نداشته باشد ولی می تواند جلوی بروز آن را بگیرد.

بعضی از این ورزش های چشمی آستیگماتیسم معروف بوده و خیلی ها با آن آشنایی دارند.

به عنوان مثال:

• انگشت شصت خود را 10 سانتی متر جلوتر از صورت خود دقیقاً به موازات بینی نگه دارید.
• بدون برداشتن چشم از انگشت، به آرامی انگشت شصت را به پیشانی نزدیک کنید.
• مجدداً انگشت را به سمت عقب برده و به جای اولیه خود بازگردانید.

در اصل چنین حرکات ورزشی چشم باعث می شود تا عضلات چشم انقباض داشته باشد. سپس در حالت آرامش قرار بگیرند. طرفداران این ورزش ها بر این باورند که با قرار گرفتن چشم ها در وضعیت آرامش، فشار کمتری به چشم ها وارد می کند. حتی در وضعیت غیر طبیعی قرار نخواهند گرفت.

عوارض آستیگماتیسم

گاهی اوقات درمان نکردن استیگماتیسم چشمی می تواند منجر به خستگی چشم، سردرد یا چپ شدن چشمان شود. حتی تاری دید و در فواصل مختلف مشکلاتی برای بینایی فرد به وجود آورد.

منابع:

https://www.medicinenet.com/astigmatism_overview/article.htm#astigmatism_facts

https://www.nvisioncenters.com/astigmatism-lasik/eye-exercises/

[advisers limit=5 skill=”17″]