مننژیوم

مننژیوم، سرطانی است که در لایه غشایی رشد می کند که وظیفه محافظت از مغز و نخاع را بر عهده دارد. مننژیوم شایع ترین نوع سرطان مغز است. این تومور معمولا سرعت رشد کمی داشته و در بیشتر موارد خوش خیم است.

مغز و دستگاه عصبی انسان توسط چندین لایه محافظت می شوند. به هر یک از این لایه ها، غشاء گفته می شود. غشاها از مغز و سیستم عصبی در برابر صدمات مختلف مانند ضربه محافظت می کنند. پوشش محافظ اطراف مغز از سه لایه تشکیل شده است. هر سه لایه در فاصله بافت نرم مغز و استخوان جمجمه قرار داشته و مغز و نخاع را احاطه می کنند.

وقتی سلول ها جهش پیدا می کنند، کد ژنتیکی آنها تغییر کرده و این می تواند بر عملکرد سلول ها تأثیر بگذارد. در نتیجه، آنها می توانند به سلولهای سرطانی تبدیل شوند.

قرار گرفتن در معرض اشعه، به ویژه در دوران کودکی، یکی از عوامل شناخته شده محیطی برای ابتلا به مننژیوم است. افرادی که با یک اختلال ژنتیکی به نام نوروفیبروماتوز نوع 2 زندگی می کنند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مننژیوم قرار دارند.

برای یک فرد مبتلا به مننژیوم، پیش آگهی در درمان به عوامل زیادی از جمله اندازه تومور بستگی دارد. درمان معمولاً شامل برداشتن تومور از طریق جراحی است. همچنین روش های درمانی دیگری مانند شیمی درمانی هم می توانند تا حد زیادی به درمان سرطان کمک کرده و از بزرگ شدن تومور پیشگیری کنند.

انواع مننژیوم

برخی از انواع مننژیوم به طور تدریجی رشد می کنند. این تومورها معمولا خوش خیم هستند. برخی دیگر از تومورها سرعت انتشار خیلی زیادی دارند و می توانند سایر نقاط مغز را درگیر کنند.

مننژیوم سه درجه دارد. پزشک درجه تومور را براساس خصوصیات زیر تشخیص می دهد:

• سن فرد
• محل تومور
• نوع تومور
• میزان انتشار تومور
• مقدار توموری که پس از جراحی باقی مانده است.

پزشک با توجه به نتایج آزمایشات، مننژیوم را از 1 تا 3 درجه بندی می کند. درجه 1 رایج ترین نوع سرطان مننژیوم بوده و به طور تدریجی رشد می کند.

در افراد مبتلا به مننژیوم درجه 2 احتمال بازگشت سرطان پس از عمل جراحی برای برداشتن تومور اولیه بیشتر است. مننژیومای درجه 3 نادر است اما تومور رشد سریعی دارد و به راحتی مناطق دیگر مغز را هم درگیر می کند. مننژیومای درجه 3 بدترین و کشنده ترین نوع تومور مننژیوم است.

بیش از ۹۴ پزشک آنلاین و آماده پاسخگویی

مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان مغز و اعصاب

گفتگو با پزشک

مننژیومای درجه 2 و 3 اغلب از طریق مایعی که مغز را احاطه کرده است، انتشار می یابند که به آن مایع مغزی نخاعی گفته می شود.

مننژیومای درجه 2 ممکن است از مننژ به بافت مغزی و استخوانی اطراف منتقل شود. در حالی که مننژیومای درجه 3 می تواند در سراسر مغز و سایر اندام ها انتشار یابد.

سلول های مننژیوم درجه 2 در معاینه میکروسکوپی ظاهری غیرطبیعی دارند. این ظاهر غیر عادی سلول ها در بیمارانی که به مننژیومای درجه 3 مبتلا هستند، بسیار شدیدتر است. ظاهر غیر متعارف سلول ها در پزشکی با عبارت آناپلاستیک توصیف می شود. سلول های آناپلاستیک دارای رشد سریعی بوده و نسبت به درمان بسیار مقاوم هستند.

بررسی ها نشان می دهد که مننژیوم در زنان بیشتر رخ می دهد. اما درجه بالاتر مننژیوم در مردان بیشتر است. همچنین مننژیوم در سیاه پوستان و افراد 60 سال به بالا بیشتر دیده می شود.

عوامل خطر مننژیوم

دلایل ابتلا به مننژیوم هنوز به خوبی شناخته نشده است. با این حال، دو عامل خطر مهم این بیماری، عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض اشعه
• نوروفیبروماتوز نوع 2 که یک نوع اختلال ژنتیکی است.

نوروفیبروماتوز یک نوع اختلال ‍ژنتیکی است که باعث رشد تومورها در قسمت های مختلف بدن و به خصوص بر روی اعصاب مغزی می شود. این بیماری بسیار نادر است. ولی با این حال در صورت ابتلا می تواند به سرعت باعث خطر مرگ شود.

داشتن سابقه آسیب نیز ممکن است یکی از عوامل خطر ابتلا به مننژیوم باشد، اما بررسی ها هنوز نتوانسته است این موضوع را تأیید کند. مننژیوم بیشتر در بیمارانی دیده شده است که بر اثر آسیب یا تصادفات دچار شکستگی جمجمه شده اند. همچنین بررسی ها نشان می دهد که بین ابتلا به مننژیوم و هورمون پروژسترون ارتباط نزدیکی وجود دارد. زنان میانسال بیش از دو برابر مردان در معرض ابتلا به مننژیوم هستند. مننژیوم اغلب در سنین 30 تا 70 سالگی رخ می دهد. ابتلا به این سرطان در کودکان بسیار نادر است.

علائم مننژیوم

علائم مننژیوم به محل رشد تومور بستگی دارد. به طور کلی، علائم مننژیوم، عبارتند از:

• تشنج
• سر گیجه
• اختلال تکلم
• تغییرات بینایی
• از دست دادن بویایی
• از دست دادن شنوایی
• احساس ضعف در دست ها و پاها
• سردردهایی که صبح ها شدیدتر هستند.

تشخیص مننژیوم در بسیاری از موارد مشکل است. زیرا علائم معمولا زمانی مشخص می شوند که تومور رشد زیادی کرده است. به همین علت تعداد زیادی از بیماران به خصوص در مراحل اولیه ابتلا به مننژیوم هیچ علائمی ندارند. بنابراین اسکن مغز و ستون فقرات برای تشخیص مننژیوم لازم است. پزشک با کمک این آزمایشات می تواند اندازه و محل دقیق تومور را تشخیص دهد.

تشخیص مننژیوم

پزشک قبل از هر چیز از سابقه پزشکی بیمار سوالاتی می پرسد، سپس علائم بیماری را ارزیابی می کند. برخی از افراد مبتلا به مننژیوم هیچ علائمی ندارند، در حالی که عده ای دیگر ممکن است به عنوان مثال مشکلات عصبی و سردرد را تجربه کنند.

در مرحله بعدی، پزشک آزمایش MRI مغز و سی تی اسکن را تجویز می کند. یکی از روش های ترجیحی MRI با تزریق (کنتراست) بوده که شامل تزریق ماده حاجب به داخل رگ بیمار است. تصویربرداری هایی که از طریق MRI با کنتراست انجام می شوند دارای وضوح بیشتری هستند. این تصویر برداری به پزشک کمک می کند بزرگی و میزان رشد تومور را با دقت ارزیابی کند.

پزشک در بیمارانی که مشکوک به مننژیوم هستند معمولا از طیف سنجی (MRS) استفاده می کند. این آزمایش نوعی تصویربرداری است که نشان می دهد آیا سلول های سرطانی به مناطق دیگر مغز یا سایر اندام ها انتشار یافته اند یا خیر.

آنژیوگرافی تفریق دیجیتال، یکی دیگر از روش های تصویربرداری است که می تواند به تشخیص بهتر بیماری کمک کند. این آزمایش نشان می دهد که کدام رگ های خونی در حال تغذیه مننژیوم هستند.

متخصص مغز و اعصاب ممکن است قبل از تشخیص نهایی، تکه ای از بافت غیرطبیعی را برداشته و سپس سلول های سرطانی را بررسی کند. این نمونه برداری به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهند تومور مننژیوم یا نوع دیگری از سرطان است. همچنین با استفاده از این آزمایش، درجه تومور ارزیابی می شود.

آیا مننژیوم قابل درمان است؟

هیچ درمانی برای مننژیوم وجود ندارد. اگر مننژیوم زود تشخیص داده شود و هیچ علائمی نداشته باشد، نیازی به عمل جراحی نیست. پزشک در این شرایط، به طور منظم تومور را کنترل کرده و در صورت بزرگ شدن یا رشد مننژیوم، گزینه های درمانی مختلفی را ارائه می دهد.

در برخی بیماران، تومور دارای علائم خیلی زیادی است و یا با سرعت زیادی رشد می کند. مشخص شدن و بروز علائم در بیمار نشانه رشد و بزرگ بودن تومور است. در این صورت خطر درگیر شدن بافت های دیگر مغز نیز وجود دارد. در نتیجه، پزشک عمل جراحی را برای برداشتن تومور توصیه می کند. بعد از عمل جراحی معمولا شیمی درمانی انجام می شود. داروهای قوی که بیمار پس از عمل جراحی، با تجویز پزشک مصرف می کند، شیمی درمانی نامیده می شود.

شیمی درمانی، باعث متوقف شدن رشد تومور می شود. بیمارانی که عمل جراحی برداشتن تومور داشته اند90 ٪ احتمال دارد که حداقل 5 سال دیگر زنده بمانند. با این حال، سرطان ممکن است دوباره رشد کند، به خصوص اگر تومور بزرگ باشد. بنابراین میزان امید به زندگی در این بیماران به طور کلی به  بزرگی تومور بستگی دارد.

درمان مننژیوم پیشرفته، چالش برانگیزتر است و میزان زنده ماندن در افراد مبتلا به این نوع سرطان کمتر است. پرتودرمانی پس از عمل جراحی ممکن است به بهبود طول عمر و کاهش احتمال رشد مجدد و انتشار تومور کمک کند.

درمان مننژیوم

موثرترین رویکرد در درمان سرطان، به ویژگی های تومور و سن بیمار بستگی دارد.

اگر تومور کوچک باشد و علائمی ایجاد نکند ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. در این صورت پزشک ممکن است یک الی دو بار در سال تومور را از نظر رشد و ایجاد علائم ارزیابی کند. بنابراین مراجعه منظم به پزشک برای بررسی رشد تومور اهمیت زیادی دارد.

اگر مننژیوم علائمی ایجاد کند، اولین انتخاب درمانی، معمولاً جراحی برای برداشتن تومور است. این مساله در مورد تومورهایی که به سرعت در حال رشد هستند، نیز صادق است. زیرا تومور به دلیل سرعت رشد زیاد می تواند باعث درگیر شدن بافت های اطراف مغز و وخیم تر شدن بیماری شود.

در صورت نیاز به عمل جراحی، کرانیوتومی به طور معمول انجام می شود. کرانیوتومی، شامل برداشتن یک تکه استخوان از جمجمه است. انجام این کار امکان دسترسی به قسمت های آسیب دیده مغز را به جراح می دهد.

جراح تومور را تا جایی که ممکن است از مغز خارج می کند. سپس استخوانی که در ابتدای عمل برداشته شده دوباره در محل قبلی خود قرار می گیرد. محل قرار گرفتن تومور میزان دسترسی به آن را برای جراح مشخص می کند. اگر امکان دستیابی و برداشتن کامل تومور از طریق جراحی وجود نداشته باشد، ممکن است جراح از پرتودرمانی استفاده کند. در این روش تابش اشعه باعث کوچک شدن تومور یا پیشگیری از بزرگتر شدن آن می شود.

پزشک پس از جراحی، درمان های جانبی را برای پیشگیری از بازگشت سرطان توصیه می کند، مانند:

• ایمونوتراپی
• پرتو درمانی
• شیمی درمانی

شیمی درمانی، ایمونوتراپی و سایر درمان ها می توانند تا حدودی از پیشرفت سلول های سرطانی پیشگیری کنند. در شیمی درمانی با استفاده از داروهای قوی از رشد تومور پیشگیری می شود.

بررسی ها نشان می دهد با وجودی که درمان های مبتنی بر دارو برای مننژیوم هنوز در مرحله آزمایش هستند، اما برخی از این درمان ها نتایج امیدوار کننده ای را نشان می دهند.

به طور کلی میزان زنده ماندن بیمار بسته به درجه مننژیوم متفاوت می باشد. بیمارانی که به تومور درجه 1 مبتلا هستند شانس درمان و زنده ماندن بیشتری دارند.

بیماران مبتلا به مننژیومای درجه 2 یا 3، پس از تشخیص مننژیوم، حداقل 5 سال زندگی می کنند. تقریبا 64٪  از بیماران مبتلا به مننژیومای درجه 2 درمان شده و زنده می مانند.

لازم به یادآوری است که بسیاری از عوامل دیگر می توانند در درمان و طول عمر بیمار تأثیر بگذارند، از جمله:

• سن بیمار
• نوع تومور
• موقعیت تومور
• میزان پاسخ به درمان
• وضعیت سلامت عمومی

به طور کلی مننژیوم نوعی سرطان است که در مننژ ایجاد می شود. مننژ سه لایه غشایی است که مغز و نخاع را احاطه کرده اند. مننژیومای درجه 1 ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. در عوض، پزشک ممکن است یک یا دو بار در سال تومور و سلامت کلی فرد را کنترل کند. اما  اگر تومور بزرگ باشد یا شدت رشد آن زیاد باشد پزشک تومور را با جراحی از بدن خارج می کند. برخی از بیماران مبتلا که به تومورهای درجه 3 مبتلا هستند برای پیشگیری از بازگشت سرطان به درمان های اضافه نیاز دارند.