در اکثر مواقع سرگیجه هنگام بیدار شدن از خواب زیاد نگران کننده نیست. اما علل احتمالی سرگیجه منظم صبحگاهی می تواند شامل کم آبی بدن، عفونت گوش، فشار خون پایین و عوارض جانبی مصرف برخی از داروها باشد. اکثر مردم هر از گاهی سرگیجه را تجربه می کنند. با توجه به موسسه ملی ناشنوایی و سایر اختلالات ارتباطی، تقریباً 15 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده در سال 2008 مشکل تعادل یا سرگیجه داشتند. این در حالی است که سرگیجه به طرق مختلف ظاهر می شود، اما می تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس چرخیدن
- دارای احساس ضعف یا سبکی سر
- احساس عدم تعادل یا سرگردانی
سرگیجه اغلب کوتاه مدت بوده و ممکن است همیشه علت مشخصی نداشته باشد. با این حال، سرگیجه مداوم هنگام بیداری شدن ممکن است نشانه یک بیماری زمینه ای باشد که نیاز به درمان دارد. برهمین اساس ما سعی کرده ایم در این مقاله از پزشکت به علل احتمالی سرگیجه بیدار شدن از خواب، نکات پیشگیری و زمان مراجعه به پزشک بپردازیم.
شایع ترین علل سرگیجه هنگام بیداری از خواب، عبارتند از:
نارسایی قلبی
هنگامی که نارسایی قلبی دارید، قلب شما نمی تواند خون کافی برای نیازهای بدن شما پمپ کند. این مشکل می تواند باعث مشکلات فشار خون شود، که ممکن است هنگام تغییر وضعیت منجر به سرگیجه شود. ارتباط شناخته شده ای بین نارسایی قلبی، مشکلات عدم تعادل و افزایش خطر افتادن وجود دارد. افراد مبتلا به مشکلات قلبی عروقی بیشتر مستعد احساس سرگیجه و مشکلات تعادلی هستند.
کم آبی بدن
کم آبی بدن در طول شب گاهی اوقات می تواند منجر به احساس سرگیجه از خواب بیدار شود. افرادی که در طول شب بدن آنها کم آب است، گاهی اوقات با احساس سرگیجه از خواب بیدار می شوند. سایر علائم کم آبی بدن می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- سردرد
- احساس تشنگی
- خشکی دهان و لب
دلایل کم آبی بدن در هنگام بیدار شدن از خواب می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خوابیدن در محیط گرم
- مصرف بیش از حد الکل
- ننوشیدن مایعات کافی در طول روز
- بیماری هایی که باعث استفراغ و اسهال می شوند.
- مصرف داروهایی که باعث شود فرد بیشتر ادرار کند.
- نوشیدن بیش از حد نوشیدنی های کافئین دار، که باعث می شود فرد بیشتر ادرار کند.
فشار خون پایین
خوابیدن به پشت، شکم یا پهلو می تواند فشار خون شما را در اول صبح تحت تاثیر قرار دهد. «وقتی دراز می کشید، خون شما در تنه شما جمع می شود. وقتی بلند می شوید، خون به سمت پاها و شکم شما می رود و باعث افت فشار خون می شود. “به طور معمول، بدن می تواند فشار خون شما را به سرعت بازیابی کند. اما زمانی که این وضعیت خیلی کند اتفاق بیفتد، هیپوتانسیون ارتواستاتیک نامیده می شود که می تواند باعث سرگیجه شود.
فشار خون پایین یا افت فشار خون در برخی افراد می تواند باعث سرگیجه شود. همچنین هنگامی که وضعیت فرد از حالت درازکش یا نشسته به حالت ایستاده تغییر می کند، ممکن است فشار خون آن به طور ناگهانی کاهش یابد، مثلاً وقتی صبح از رختخواب خارج می شوید، احتمال بروز این وضعیت وجود دارد. این افت ناگهانی فشار خون، افت فشار خون وضعیتی یا ارتواستاتیک نامیده می شود. علائم افت فشار خون وضعیتی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- تاری دید
- غش کردن
- احساس سبکی سر
فشار خون پایین گاهی اوقات می تواند نشانه بیماری دیگری مانند بیماری پارکینسون یا بیماری آدیسون باشد. استراحت طولانی مدت در رختخواب و مصرف برخی داروها مانند بتا بلوکرها نیز می توانند باعث کاهش فشار خون شوند.
برای افرادی که افت فشار خون وضعیتی را تجربه می کنند، ایستادن یا بلند شدن از رختخواب به آرامی و به تدریج می تواند از سرگیجه یا غش هنگام بیداری پیشگیری کند. پوشیدن جوراب های واریس در طول روز نیز ممکن است در برخی افراد برای پیشگیری از این وضعیت موثر باشد.
اگر یک دارو باعث فشار خون پایین شود، پزشک ممکن است تغییر دوز یا تغییر دارو را به داروی دیگری توصیه کند. درمان هر گونه بیماری زمینه ای نیز می تواند به پیشگیری از علائم فشار خون پایین کمک کند.
قند خون پایین
برای افراد مبتلا به دیابت، مصرف بیش از حد انسولین می تواند باعث کاهش قند خون و سرگیجه در اوایل صبح و هنگام بیداری شود. سرگیجه در اوایل صبح می تواند نشانه ای از قند خون پایین یا هیپوگلیسمی باشد. قند خون پایین در افراد مبتلا به دیابت، به ویژه در افرادی که انسولین مصرف می کنند، بیشتر از افراد بدون مبتلا به این بیماری است. در افراد مبتلا به دیابت، دلایل کاهش قند خون می تواند شامل موارد زیر باشد:
- فعالیت بدنی شدید
- مصرف بیش از حد الکل
- حذف وعده های غذایی یا کم خوردن
- مصرف بیش از حد انسولین یا سایر داروهای دیابت
علائم قند خون پایین می تواند شامل موارد زیر باشد:
- لرزش
- سردرد
- خستگی
- تاری دید
- تعرق مفرط
- مشکل در تمرکز یا گیجی
با این حال، هر کسی ممکن است قند خون پایین را تجربه کند، و این وضعیت همیشه علت مشخصی را ندارد. افرادی که به طور منظم علائم قند خون پایین را تجربه می کنند باید به پزشک مراجعه کنند.
لابیرنتیت
لابیرنتیت یک عفونت ویروسی یا باکتریایی گوش داخلی است که می تواند منجر به سرگیجه شود. این عفونت باعث التهاب ساختارهای ظریف گوش داخلی یا لابیرنت می شود که نقش مهمی در حفظ تعادل فرد دارد. لابیرنتیت گاهی اوقات می تواند ایستادن، به خصوص هنگام برخاستن از رختخواب را برای فرد دشوار کند. سایر علائم لابیرنتیت می تواند شامل موارد زیر باشد:
- گوش درد
- سردرد
- تاری یا دوبینی
- حالت تهوع یا استفراغ
- صدای زنگ یا زمزمه در گوش
لابیرنتیت بیشتر به دلیل عفونت ویروسی و اغلب به دنبال سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ می دهد. درمان آن معمولاً شامل استراحت و نوشیدن مایعات فراوان است. برای افرادی که علائم شدیدتری دارند، پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش سرگیجه و حالت تهوع توصیه کند. همچنین اگر علت آن عفونت باکتریایی باشد، احتمال دارد نیاز به مصرف آنتی بیوتیک داشته باشد.
مصرف داروها
برخی از داروها می توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث سرگیجه شوند. این داروها عبارتند از:
- آنتی بیوتیک ها
- دیورتیک ها
- ضد صرع
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد روان پریشی
- دارو های ضد رتروویروسی
- مسکن های مبتنی بر مواد افیونی
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
اگر فردی از دارویی استفاده می کند که به نظر می رسد باعث سرگیجه صبحگاهی می شود، باید با پزشک خود صحبت کند. پزشک می تواند تغییر دوز یا تغییر روش درمانی دیگر را توصیه کند.
آپنه انسدادی خواب
آپنه انسدادی خواب (OSA) یک اختلال خواب است که گاهی اوقات می تواند باعث سرگیجه صبحگاهی شود. OSA زمانی اتفاق می افتد که تنفس فرد در طول خواب به طور مکرر قطع یا مسدود می شود. این وقفه ها خواب را مختل می کند و می تواند بر سطح اکسیژن خون فرد تأثیر بگذارد. سایر علائم OSA می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خروپف بلند و نفس نفس زدن هنگام خواب
- نیاز به دفع ادرار بیشتر در طول شب
- خشکی دهان و سردرد در صبح
- مشکلات تمرکز و حافظه
- خستگی مفرط در طول روز
OSA در دراز مدت، ممکن است خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن مانند مشکلات قلبی، دیابت و آسم را در فرد افزایش دهد. افرادی که علائم OSA دارند باید برای ارزیابی به پزشک مراجعه کنند. بسته به علت زمینه ای OSA فرد، گزینه های درمانی می تواند شامل مداخلات سبک زندگی، استفاده از دستگاه تنفس در شب و جراحی باشد.
سرگیجه موضعی حمله ای خوش خیم (BPPV)
این وضعیت می تواند باعث سرگیجه در هنگام بیدار شدن شود. BPPV یک مشکل گوش داخلی است. سیستم تعادل گوش داخلی (دهلیزی) دارای پنج اندام حسی در هر گوش است:
سه کانال نیم دایره : مایع هر یک از این کانال ها را پر می کند. با حرکت سر، مایع نیز حرکت می کند. سپس مغز شما موقعیت سر و نحوه حفظ تعادل را می داند.
دو اندام اتولیتی: این اندام ها حاوی ذرات متراکمی به نام اتوکنیا هستند. Otoconia کریستال هایی هستند که به شما کمک می کنند تغییرات جاذبه را حس و تعادل را حفظ کنید. این کریستال ها می توانند از اندام های اتولیت جدا شوند و به قسمت های دیگر گوش شما از جمله کانال های نیم دایره ای حرکت کنند. این حرکت می تواند باعث سرگیجه شود.
این احساس معمولاً برای چند ثانیه تا یک دقیقه طول می‌کشد. با ته نشین شدن کریستال ها در قسمت دیگری از گوش، آرام می شود. افراد مبتلا به BPPV ممکن است زمانی که برای اولین بار به رختخواب می روند یا در رختخواب غلت می زنند متوجه سرگیجه شوند. “BPPV می تواند علائم ناتوان کننده دیگری از جمله تهوع و استفراغ و مشکل در راه رفتن مستقیم را ایجاد کند.
چگونه از بروز سرگیجه در هنگام بیداری پیشگیری کنیم؟
هیدراته ماندن با نوشیدن مایعات زیاد می تواند در پیشگیری از سرگیجه صبحگاهی موثر باشد. همچنین برخی از مداخلات سبک زندگی ممکن است به پیشگیری یا کاهش سرگیجه صبحگاهی کمک کند. برخی از آنها عبارتند از:
- ترک سیگار
- خواب کافی
- انجام ورزش منظم
- کاهش و مدیریت استرس
- کاهش مصرف الکل
- رعایت یک رژیم غذایی متعادل و مناسب
- اجتناب از نوشیدنی های کافئین دار در عصر
- نوشیدن مایعات زیاد برای هیدراته ماندن
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
افرادی که گهگاه با سرگیجه از خواب بیدار می شوند، بعید است به مراقبت های پزشکی نیاز داشته باشند. با این حال، افرادی که به طور منظم صبح ها دچار سرگیجه می شوند باید به پزشک مراجعه کنند. همچنین در صورت همراهی علائم دیگر با سرگیجه، مشورت با پزشک ضروری است. اگر سرگیجه همراه با درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع یا سردرد شدید رخ دهد، فرد باید فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشد.
سخن آخر
اکثر مردم هر از گاهی سرگیجه را تجربه می کنند و این وضعیت معمولا نگران کننده نیست. با این حال، بیدار شدن منظم از خواب با احساس سرگیجه ممکن است نشانه ای از یک بیماری زمینه ای باشد. علل احتمالی سرگیجه می تواند شامل کم آبی بدن، عفونت گوش، فشار خون پایین و عوارض جانبی دارو باشد. افرادی که به طور مرتب با احساس سرگیجه از خواب بیدار می شوند یا علائم نگران کننده دیگری را در کنار سرگیجه تجربه می کنند، باید به پزشک مراجعه کنند.
