مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی مزمن و پیشرونده است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می گذارد. ام اس در صورت حمله سیستم ایمنی به میلینی که از رشته های عصبی نخاع و مغز محافظت می کند رخ می دهد. این امر که به عنوان دمیلیناسیون شناخته می شود. علت بیماری ام اس در حال حاضر ناشناخته است. تصور می شود که عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند نقش داشته باشند. در حال حاضر هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد، اگرچه درمان هایی در دسترس هستند که می تواند علائم بیمار را تسکین دهد.
تشخیص ام اس ممکن است دشوار باشد. زیرا هیچ آزمایش واحد و مشخصی برای آن وجود ندارد که بتواند ام اس را تشخیص دهد. تشخیص معمولاً به آزمایش های متعدد برای رد سایر بیماری های زمینه ای با علائم مشابه نیاز دارد. پس از اینکه پزشک معاینه فیزیکی را انجام دهد، در صورت مشکوک بودن به ام اس، احتمالاً چندین آزمایش مختلف را تجویز خواهد کرد.
ام اس چگونه تشخیص داده می شود؟
هیچ آزمایش تشخیصی واحدی وجود ندارد که برای مولتیپل اسکلروزیس مورد تایید باشد. از آنجایی که تشخیص ام اس می تواند بسیار دشوار باشد، تشخیص باید توسط متخصص مغز و اعصاب که در درمان ام اس تخصص دارد، انجام شود. حدود 10 درصد از افرادی که مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس تشخیص داده شده اند، در واقع به بیماری دیگری شبیه ام اس مبتلا هستند.
نمونه‌هایی از بیماری‌های دیگری که به عنوان ام اس شناخته می‌شوند شامل التهاب در رگ‌های خونی، سکته‌های متعدد، کمبود ویتامین و عفونت مغزی می باشد. گاهی اوقات اختلالات مرتبط با استرس می تواند منجر به تشخیص اشتباه ام اس شود.
در واقع تشخیص دقیق ام اس بر اساس سابقه پزشکی و معاینه عصبی با استفاده از تست های عملکرد سیستم عصبی است. البته تا حد زیادی به مهارت پزشک در پرسیدن سؤالات صحیح برای کشف اطلاعات و ارزیابی صحیح علائم و نشانه های اختلال عملکرد سیستم عصبی بستگی دارد. علاوه بر تاریخچه پزشکی کامل و معاینه عصبی، انواع روش‌های تخصصی در تشخیص دقیق ام‌اس مفید هستند، اگرچه همیشه ضروری نیستند.
برخی از این روش ها عبارتند از:
آزمایشات خون
اگر پزشک مشکوک به ام اس باشد، احتمالاً آزمایش خون بخشی از آزمایش اولیه خواهد بود. آزمایش خون در حال حاضر نمی تواند منجر به تشخیص قطعی ام اس شود، اما می تواند سایر شرایط و بیماری های زمینه ای را رد کند. این شرایط عبارتند از:
- سیفلیس
- بیماری لایم
- HIV/AIDS
- اختلالات ارثی نادر
همه این اختلالات را می توان تنها با آزمایش خون تشخیص داد. آزمایش خون نیز می تواند نتایج غیر طبیعی را نشان دهد. این می تواند به تشخیص هایی مانند سرطان یا کمبود ویتامین B12 منجر شود.
ام آر آی
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) آزمایش انتخابی برای تشخیص ام اس در ترکیب با آزمایشات اولیه خون است. MRI از امواج رادیویی و میدان های مغناطیسی برای ارزیابی محتوای نسبی آب در بافت های بدن استفاده می کند. این می تواند بافت های طبیعی و غیر طبیعی و همچنین بی نظمی ها را تشخیص دهد.
MRI تصاویر دقیق و حساسی از مغز و نخاع ارائه می دهد. ام آر آی نسبت به اشعه ایکس یا سی تی اسکن که هر دو از اشعه استفاده می کنند، بسیار کمتر تهاجمی است.
پزشکان هنگام سفارش آزمایش MRI برای ام اس احتمالی به دنبال دو چیز هستند:
- شواهدی از دمیلیناسیون
- هر گونه ناهنجاری که می تواند ام اس را رد کند.
برای تشخیص ام اس، پزشکان باید شواهدی مبنی بر دمیلیناسیون پیدا کنند. علاوه بر رد سایر شرایط بالقوه، MRI می تواند شواهد محکمی مبنی بر وقوع دمیلیناسیون ارائه دهد.
قبل از اینکه برای MRI آماده شوید، باید تمام جواهرات را از خود جدا کنید. اگر روی لباس‌هایتان فلزی دارید (از جمله زیپ یا قلاب سوتین)، از شما خواسته می‌شود که لباس بیمارستانی بپوشید. برای مدت زمان انجام ام آر آی که بین 45 دقیقه تا 1 ساعت طول می کشد، در داخل دستگاه MRI (که در هر دو انتها باز است) بی حرکت خواهید خوابید. در صورتی که موارد زیر را دارید، از قبل به پزشک و تکنسین خود اطلاع دهید:
- خالکوبی
- سابقه دیابت
- داشتن ضربان ساز
- ایمپلنت های فلزی
- دریچه های مصنوعی قلب
- تزریقات دارویی کاشته شده
- هر شرایط دیگری که فکر می کنید می تواند مرتبط باشد.
پونکسیون کمری
پونکسیون کمری که به آن ضربه نخاعی نیز می گویند، گاهی در فرآیند تشخیص ام‌اس استفاده می‌شود. در این روش نمونه ای از مایع مغزی نخاعی (CSF) برای آزمایش برداشته می شود. در طول انجام این آزمایش، یک سوزن در قسمت پایین کمر، بین مهره‌ها و کانال نخاعی وارد می‌شود. این سوزن توخالی نمونه CSF را برای آزمایش جمع آوری می کند.
یک سوراخ کمری معمولاً حدود 30 دقیقه طول می کشد و به شما یک بی حس کننده موضعی داده می شود. احتمالاً از شما خواسته می شود که با ستون فقرات خمیده به یک طرف دراز بکشید. پس از تمیز کردن ناحیه و تجویز بی حسی موضعی، پزشک سوزن توخالی را وارد کانال نخاعی می کند تا یک تا دو قاشق غذاخوری CSF خارج شود.
معمولاً هیچ آمادگی خاصی وجود ندارد، اگرچه ممکن است از شما خواسته شود که مصرف داروهای رقیق کننده خون را متوقف کنید. پزشکانی که در طول فرآیند تشخیص ام اس دستور سوراخ های کمری را می دهند، از این آزمایش برای رد بیماری هایی با علائم مشابه استفاده می کنند. آنها همچنین به دنبال علائم ام اس هستند، علائمی از جمله:
- تعداد غیرعادی زیاد گلبول های سفید
- پروتئین هایی به نام نوارهای اولیگوکلونال
- افزایش سطح آنتی بادی به نام آنتی بادی IgG
افراد مبتلا به ام اس ممکن است تعداد گلبول های سفید خونشان تا هفت برابر بیشتر از حد طبیعی باشد. با این حال، این پاسخ های ایمنی غیرطبیعی می تواند ناشی از شرایط دیگر نیز باشد. همچنین به نظر می رسد که 5 تا 10 درصد از افراد مبتلا به ام اس هیچ گونه ناهنجاری در CSF خود نشان نمی دهند.
تست پتانسیل برانگیخته
تست‌های پتانسیل برانگیخته (EP) فعالیت الکتریکی مغز را که در پاسخ به تحریک مانند صدا، لمس یا بینایی رخ می‌دهد، اندازه‌گیری می‌کنند. هر نوع محرک سیگنال‌های الکتریکی کوچکی را برمی‌انگیزد که می‌توان آنها را با الکترودهایی که روی پوست سر قرار می‌گیرند اندازه‌گیری کرد تا بر فعالیت در نواحی خاصی از مغز نظارت شود.
سه نوع تست EP وجود دارد، پاسخ برانگیخته بصری (VER یا VEP) رایج ترین پاسخی است که برای تشخیص ام اس استفاده می شود. هنگامی که پزشکان آزمایش EP را تجویز می کنند، به دنبال اختلال در انتقال در طول مسیرهای عصب بینایی هستند. این معمولاً در اوایل اکثر بیماران ام اس اتفاق می افتد.
با این حال، قبل از این که نتیجه گیری شود که VER های غیرطبیعی به دلیل ام اس هستند، سایر اختلالات چشمی یا شبکیه باید کنار گذاشته شوند. برای انجام تست EP هیچ آمادگی لازم نیست. در طول آزمایش، شما در مقابل صفحه‌ای می‌نشینید که یک الگوی شطرنجی متناوب روی آن قرار دارد.
ممکن است از شما خواسته شود هر بار یک چشم را بپوشانید. این نیاز به تمرکز فعال دارد، اما ایمن و غیرتهاجمی است. اگر از عینک استفاده می کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا باید عینک را همراه داشته باشید یا خیر.
تست های جدید در حال توسعه
دانش پزشکی همیشه در حال پیشرفت است. با پیشرفت تکنولوژی و دانش ما در مورد ام اس، پزشکان ممکن است آزمایش های جدیدی را برای ساده تر کردن فرآیند تشخیص ام اس بیابند. در حال حاضر یک آزمایش خون در حال توسعه است که می تواند نشانگرهای زیستی مرتبط با ام اس را شناسایی کند.
اگرچه این آزمایش به تنهایی قادر به تشخیص ام اس نیست، اما می تواند به پزشکان در ارزیابی عوامل خطر کمک کند و تشخیص را کمی آسان تر کند.
پیش آگهی ام اس چیست؟
اکثر افرادی که تشخیص ام اس را دریافت می کنند بین 20 تا 40 سال سن دارند. با این حال، ام اس می تواند در هر سنی از کودکی تا سنین بالای 40 سال رخ دهد. در حال حاضر تشخیص ام اس می تواند چالش برانگیز و زمان بر باشد. با این حال، علائم پشتیبانی شده توسط MRI یا سایر یافته‌های آزمایش همراه با حذف سایر علل احتمالی می‌تواند به شفاف‌تر شدن تشخیص کمک کند. اگر علائمی شبیه ام اس دارید، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید. زیرا این بیماری هر چه زودتر تشخیص داده شود، زودتر می توانید درمان را برای کمک به کاهش و تسکین علائم خود دریافت کرد. همچنین صحبت کردن با افرادی که در حال گذراندن شرایط مشابه هستند می تواند مفید باشد.
به طور کلی معیارهای پذیرفته شده برای تشخیص مولتیپل اسکلروزیس، عبارتند از:
- معمولا بین 10 تا 60 سالگی شروع می شود.
- شواهد دو یا چند ضایعه در معاینه با اسکن (MRI)
- شواهد عینی بیماری سیستم عصبی مرکزی در معاینه عصبی
- علائم و نشانه هایی که نشان دهنده ضایعات ماده سفید سیستم عصبی مرکزی است.
- دوره ای که یکی از این دو الگو را دنبال می کند، دو یا چند دوره که حداقل 24 ساعت طول بکشد و حداقل یک ماه از هم فاصله داشته باشد، یا یک دوره پیش رونده از علائم و نشانه ها در طول حداقل شش ماه
