تشنج عبارت است از افزایش شدید فعالیت الکتریکی در مغز که بسته به قسمت های مغزی درگیر ممکن است علائم مختلفی را ایجاد کند. دو یا چند تشنج بدون دلیل ممکن است منجر به یک اختلال عصبی به نام صرع شود. علت دقیق تشنج ناشناخته است. با این حال، تشنج در نوزادان و کودکان خردسال شایع است. در این مقاله، انواع، علل، علائم، تشخیص، عوارض، درمان و گزینه های پیشگیری از تشنج در کودکان را به شما می گوییم.
انواع تشنج در کودکان
تشنج ها به طور کلی به دو نوع مختلف تقسیم می شوند، یعنی تشنج های عمومی و تشنج های کانونی.
تشنج های عمومی
این تشنج ها هر دو طرف مغز را درگیر می کنند. کودکان مبتلا به تشنج عمومی ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهند و پس از تشنج یک دوره پس از تشنج (مرحله بهبودی که با خستگی مشخص می شود) داشته باشند. موارد زیر انواع مختلف تشنج های عمومی است.
تشنج پتی مال
به آن تشنج غایب نیز گفته می شود. این شامل قسمت های خیره شدن و از دست دادن هوشیاری است. معمولاً بیش از 30 ثانیه طول نمی کشد اما ممکن است چندین بار در روز رخ دهد.
- گاهی اوقات ممکن است کودک دچار افت عضلانی خفیف شود و کمی به جلو یا عقب خم شود.
- معمولاً بین چهار تا 12 سالگی شروع می شود و ممکن است به دلیل مشکلات یادگیری یا رفتاری تشخیص داده نشود.
- کودکان ممکن است چندین ماه یا حتی سالها تشخیص داده نشوند. داروها می توانند به مدیریت تشنج ها کمک کنند.
- ممکن است دهان یا صورت کودک حرکت کند و چشم ها پلک بزنند، اما کودک تشنج را به یاد نیاورد و فعالیت های خود را ادامه دهد. اما تشنج باعث لرزش یا افتادن ناگهانی نمی شود.
تشنج Grand mal
همچنین به عنوان تشنج تونیک کلونیک عمومی شناخته و با پنج مرحله مختلف مشخص می شود:
- خم شدن بازوها، پاها و بدن
- صاف کردن بدن (گسترش)
- لرزش و انقباضات و شل شدن ماهیچه ها (دوره کلونیک)
- دوره ای که ممکن است کودک از سردرد بد، بدن درد، مشکلات گفتاری و بینایی و احساس خواب آلودگی و خستگی عمومی شکایت کند.
تشنج آتونیک
همچنین به آن حمله قطره ای می گویند. از دست دادن ناگهانی توانایی عضلانی می تواند در حین تشنج مشاهده شود و کودک ممکن است از حالت ایستاده زمین بخورد یا ناگهان سرش کج شود. در طول تشنج، کودک ممکن است واکنش نشان ندهد.
تشنج میوکلونیک
این نوع تشنج باعث ایجاد حرکات تند در یک ماهیچه خاص یا گروهی از عضلات برای مدت کوتاهی می شود. آنها به صورت خوشه ای اتفاق می افتند، یعنی چندین بار در روز یا چند روز متوالی رخ می دهند.
اسپاسم نوزادان
این یک نوع تشنج نادر است و در سال اول زندگی رخ می دهد. هنگامی که کودک از خواب بیدار می شود یا به خواب می رود، تشنج ها شایع تر هستند. با حرکت تنه، گردن یا پاها برای چند ثانیه مشخص می شود. نوزاد می تواند روزانه صدها اسپاسم نوزادان داشته باشد. اما ممکن است اثرات طولانی مدت داشته باشد
تشنج ناشی از تب
- با تب همراه است و با انقباض ماهیچه مشخص می شود.
- این می تواند خفیف مانند سفت شدن اندام ها، یا شدید، مانند تشنج باشد.
- این بیماری معمولاً در کودکان بین شش ماه تا پنج سال دیده می شود و ممکن است در خانواده ها نیز مشاهده شود.
- تشنج های ناشی از تب کمتر از 15 دقیقه “تشنج های ساده تب دار” نامیده می شوند و در بیشتر موارد، اثرات عصبی طولانی مدت ندارند.
- تشنج های ناشی از تب بیش از 15 دقیقه “تشنج های پیچیده تب” نامیده می شوند و ممکن است منجر به عوارض عصبی طولانی مدت شوند.
تشنج های کانونی
آنها قبلاً تشنج جزئی نامیده می شدند. آنها ممکن است در نتیجه فعالیت های الکتریکی غیرطبیعی در هر لوب خاص رخ دهند. قبل از تشنج، کودک ممکن است احساس عجیب یا هاله ای را تجربه کند که شامل تغییراتی در حس بویایی، بینایی و شنوایی است.
تشنج های کانونی را می توان به دو نوع زیر طبقه بندی کرد:
تشنج های کانونی ساده. معمولاً تشنج های کانونی ساده کمتر از یک دقیقه رخ می دهند. بیشتر اوقات، آنها روی عضلات یک گروه خاص (به عنوان مثال، انگشتان و ماهیچه های بزرگتر دست و پاهای یک اندام خاص) تأثیر می گذارند و ممکن است باعث حرکات غیرطبیعی شوند. کودک ممکن است عرق کند، حالت تهوع پیدا کند یا رنگ پریده شود، اما هوشیاری خود را از دست نمی دهد.
تشنج های کانونی پیچیده. تشنج های کانونی پیچیده معمولاً بیش از یک یا دو دقیقه طول می کشد و به احتمال زیاد کودک هوشیاری خود را از دست می دهد. آنها به طور کلی بر لوب گیجگاهی مغز تأثیر می گذارند. لوب گیجگاهی عملکرد احساسات و حافظه را کنترل می کند.
کودک ممکن است علائمی مانند گاز گرفتن، لب زدن، دویدن، جیغ زدن، گریه کردن یا خندیدن را نشان دهد. پس از تشنج، کودک ممکن است احساس خستگی یا خواب آلودگی کند.
علل تشنج در کودکان
در حالی که علت دقیق تشنج در اکثر موارد ناشناخته است، عوامل زیر ممکن است کودک را مستعد تشنج کند:
- تب
- سکته
- عفونت
- آسیب سر
- مسمومیت
- علل ژنتیکی
- اختلالات متابولیک
- عدم تعادل شیمیایی
- تومورهای مغزی
- ضربه در هنگام تولد
- اختلالات دژنراتیو مغزی
- مشکلات سلامتی مادرزادی
- بیماری مادر در دوران بارداری
- سوء مصرف الکل یا مواد مخدر در بارداری
- استفاده از داروهای خاص در دوران بارداری
علائم تشنج در کودکان
هر کودک ممکن است هنگام تشنج علائم متفاوتی را نشان دهد. در حالی که علائم برخی از تشنج ها کاملاً آشکار است، برخی دیگر خفیف هستند و ممکن است برای والدین یا مراقبین به راحتی قابل تشخیص نباشند. در برخی موارد، ممکن است کودک هیچ علامتی را نشان ندهد. موارد زیر برخی از علائم رایج تشنج در کودکان است:
- گیجی
- لرزش
- تشنج
- استفراغ
- بیهوشی
- بی حالی
- خیره شدن
- خواب آلودگی
- تحریک پذیری
- مشکلات تنفسی
- سفت شدن بدن
- بی اختیاری روده یا مثانه
- حرکات تکان دهنده بازوها و پاها
- تغییر در بینایی، گفتار یا هر دو
- دوره های پلک زدن سریع و خیره شدن چشم
- عدم پاسخگویی به سر و صدا یا کلمات برای مدت کوتاهی
این علائم در سایر شرایط نیز مشاهده می شود و بنابراین، پزشک باید قبل از تایید تشخیص تشنج در کودکان، سایر شرایط را رد کند.
تشخیص تشنج در کودکان
متخصص اطفال یا متخصص مغز و اعصاب قبل از انجام آزمایش های تشخیصی بیشتر برای تأیید تشنج در کودک، یک معاینه فیزیکی کامل انجام می دهد و سابقه پزشکی کودک و خانواده را دریافت می کند. آزمایشات تشخیصی زیر برای تشخیص تشنج در کودکان استفاده می شود:
- آزمایش خون برای بررسی مشکلات قند خون و سایر عوامل
- الکتروانسفالوگرام. این روشی است که فعالیت الکتریکی غیر طبیعی مغز را بررسی می کند. برخی از الکترودها برای انجام آزمایش به پوست سر کودک وصل شده اند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). MRI یک روش تشخیصی است که با استفاده از آهن ربا، فرکانس رادیویی و رایانه، تصاویر دقیق از اندام ها و بافت های مختلف بدن انسان را ارائه می دهد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن). سی تی اسکن از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری رایانه برای تولید تصاویر دقیق از قسمت های بدن، از جمله استخوان ها، ماهیچه ها، چربی و اندام ها استفاده می کند.
- توموگرافی انتشار پوزیترون (اسکن PET). در اسکن PET از داروی رادیواکتیو به عنوان ردیاب برای نشان دادن عملکرد اندام های بدن استفاده می شود.
- سوراخ کمری (ضربه نخاعی). یک سوزن بلند در ناحیه اطراف نخاع وارد می شود تا فشار مایع مغزی نخاعی را بررسی کرده و مایع مغزی نخاعی را برای آزمایش عفونت ها یا هر شرایط دیگری جمع آوری کند.
درمان تشنج در کودکان
برنامه درمان تشنج در کودکان بستگی به سلامت کلی، سن، سابقه پزشکی، شدت و نوع تشنج، تحمل کودک نسبت به داروها و درمان ها و انتظارات از درمان دارد. هدف اولیه درمان کاهش دفعات یا توقف تشنج در کودکان به گونه ای است که مانع رشد و نمو طبیعی کودک نشود.
داروها
- چندین نوع دارو ممکن است برای درمان تشنج در کودکان استفاده شود.
- داروها را می توان به صورت خوراکی، راست روده یا داخل وریدی تجویز کرد.
- نوع و دوز داروها به سن کودک، علائم، حساسیت ها، عوارض جانبی و هزینه دارو بستگی دارد.
- داروها این بیماری را درمان نمی کنند، اما به کاهش دفعات تشنج و بهبود کیفیت زندگی کودک کمک می کنند.
- کاربامازپین، لاموتریژین، لوتیراستام، اسلیکاربازپین و غیره، نمونه هایی از داروهایی هستند که ممکن است برای درمان تشنج در کودکان استفاده شوند.
پزشک ممکن است قبل از تعیین اینکه کدام برای فرزند شما مناسب است، باید داروهای مختلف را در دوزهای مختلف آزمایش کند.
تحریک عصب واگ (VNS)
VNS فقط برای کودکان بالای 12 سال استفاده می شود. اگر داروها کمکی نکنند، در مدیریت تشنج های کانونی استفاده می شود.
این روش با ارسال حملات کوچک انرژی به مغز از طریق عصب واگ، به کنترل تشنج کمک می کند. یک باتری کوچک در دیواره قفسه سینه کاشته شده و سیمهای کوچکی که به باتری متصل شده اند به عصب واگ متصل می شوند. باتری به گونه ای برنامه ریزی شده است که در فواصل منظم تکانه هایی را به مغز ارسال می کند. هنگامی که کودک احساس تشنج قریب الوقوع می کند، ممکن است با نگه داشتن آهنربای کوچک روی باتری، ضربه را فعال کند. گرفتگی صدا و عمیق شدن صدا و درد در گلو از عوارض شایع روش VNS است.
جراحی
در صورت عدم کمک به سایر موارد، مداخله جراحی انجام می شود. در موارد زیر مفید است:
- تشنج هایی که داروها نمی توانند آنها را کنترل کنند.
- تشنج هایی که فقط در ناحیه خاصی از مغز ایجاد می شوند.
- تشنج در ناحیه ای از مغز که می تواند بدون ایجاد هیچ مشکلی در ارتباط با گفتار، حافظه و بینایی برداشته شود.
جراحی تشنج و صرع بسیار پیچیده است و یک تیم تخصصی آن را روی کودکان انجام می دهد. آنها ممکن است قسمتی از مغز را برداشته و باعث ایجاد تشنج در جلوگیری از انتشار سیگنال های الکتریکی اشتباه در سراسر مغز شوند.
وقتی کودک دچار تشنج می شود چه باید کرد؟
همه کودکانی که تشنج مکرر داشته اند یا برای اولین بار دچار تشنج شده اند باید توسط پزشک ارزیابی شوند. دستورالعمل های زیر ممکن است به شما در مدیریت و محافظت بهتر از کودکان در زمان تشنج کمک کند. وقتی کودک دچار تشنج می شود:
- آنها را از پله ها دور کنید.
- آنها را روی زمین صاف قرار دهید.
- سر آنها را از یک طرف بچرخانید.
- اجسام تیز و سخت را از کودک دور کنید.
- هیچ اشیایی را در دهان کودک قرار ندهید و سعی نکنید زبان او را نگه دارید.
- تب را بررسی کنید. اگر کودک تب دارد، داروهایی برای درمان تب به او بدهید.
- تا زمانی که کودک کاملاً هوشیار نیست، از خوردن غذا، آب یا دارو به صورت خوراکی خودداری کنید.
- بررسی کنید که آیا کودک نفس می کشد یا خیر. اگر کودک هیچ نشانه ای از تنفس را نشان نمی دهد، تنفس دهان به دهان را انجام دهید.
- اگر کودک سابقه تشنج شناخته شده ای دارد، در مورد علائمی که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند و چه موقع باید فوراً به بیمارستان منتقل شوند، با پزشک مشورت کنید.
مراقبت خانگی از کودکان با سابقه تشنج
تشنج ها به خودی خود به اندازه صدمات ناشی از تشنج درد ندارند. با این حال، مراحل زیر می تواند به جلوگیری از صدمه دیدن کودکان در طول یک دوره تشنج کمک کند:
- کودک یا نوجوان با سابقه تشنج هرگز نباید بدون نظارت شنا کند.
- آنها باید از ارتفاع اجتناب کنند، نباید از درختان بالا بروند و نباید در طبقه بالای تخت بخوابند.
- وقتی بچه ها دوچرخه سواری می کنند، اسکیت بورد می زنند همیشه باید از کلاه ایمنی استفاده کنند.
- اطمینان حاصل کنید که هنگام حمام کردن، در حمام را از داخل قفل نکنند و هنگام حمام کردن شخص دیگری در خانه باشد.
- غرق شدن علت اصلی آسیب در کودکان مبتلا به تشنج است. کودک را در نزدیکی استخر، وان، یا هر آبی تنها نگذارید. کودکان می توانند حتی در یک اینچ غرق شوند.
کودکانی که از داروهای ضد تشنج استفاده می کنند ممکن است مجبور شوند این داروها را برای چندین سال ادامه دهند. اگر این کودکان دیگر تشنج نداشته باشند، پزشک ممکن است داروهای کودک را قطع کند. کودکان مبتلا به تشنج ناشی از تب باید در صورت داشتن تب بیشتر مراقب باشند. اگر کودک شما علائم تشنج را نشان داد، مراقبت و توجه پزشکی را به تأخیر نیندازید.
